در روانشناسی کمال‌گرایی به این معنی است که در آن فرد همواره در جستجوی کمال و غایت چیزها است. استانداردهای بالا و گاهی غیر واقعی دارد و چیزی کمتر از بهترین را نمی‌پذیرد.
آیا تا به حال شده:
- نیم ساعت زمان صرف نوشتن و بازنویسی یک ایمیل دو خطی بکنید؟
- باور داشته باشید که اگر در یک آزمون نمره کامل را نگیرید به معنی شکست و عدم موفقیت شماست؟
- برای‌تان سخت باشد برای موفقیت دیگران خوشحال باشید؟
- بخواهید خودتان را به استانداردهای دیگران برسانید و موفقیت‌های خود را با آن‌ها مقایسه کنید؟
- از بازی یا یک فعالیت جدید اجتناب کنید؛ زیرا نگران هستید که در چشم دوستان خود به اندازه‌ای که می‌خواهید بی‌نقص و باهوش دیده نشوید؟
اگر تجربه‌های بالا برای شما آشنا هستند، به احتمال زیاد شما یک فرد کمال‌گرا هستید.
انواع کمال‌گرایی
کمال‌گرایی ممکن است دلایل محیطی یا فردی مختلفی داشته باشد و در کودکی یا بزرگسالی شکل بگیرد. روانشناسان معتقدند به طور کلی ۳ نوع کمال‌گرایی وجود دارد.
کمال‌گرایی خودمحور (Self-oriented)
معمولاً زمانی که از کمال‌گرایی گفته می‌شود، نوع خودمحور آن در ذهن است. در این نوع شما بزرگ‌ترین منتقد خود هستید. معمولاً برای خود استاندارهای بسیار بالایی می‌گذارید و اگر به آن نرسید، خود را سرزنش می‌کنید. اگر از کمال‌گرایی خودمحور به طور مناسب و منعطف استفاده کنید، می‌توانید بسیار باانگیزه و دقیق باشید و به مراتب بالایی برسید. اما این تمرکز بر خود و کمال‌گرایی درونی در صورت کنترل نشدن می‌تواند باعث اضطراب و افسردگی شما شود.
کمال‌گرایی تجویز شده از طرف جامعه (Socially Prescribed)
در این نوع نیز فشار زیادی در راستای بی‌نقص بودن بر شما وجود دارد. اما این استانداردها و چارچوب‌ها از طرف جامعه و دیگران به شما القا شده و سعی می‌کنید خود را به انتظاراتی که جامعه از شما دارد، نزدیک کنید. احتمالاً نگران هستید که اگر بهترین خود نباشید، جامعه و اطرافیانتان شما را نپذیرد. این استاندارهای خارجی ممکن است به واسطه خانواده، محیط کار، فرهنگ و یا جامعه شکل گرفته باشند.
کمال‌گرایی دگرمحور (Other-oriented)
در این نوع شما از دیگران انتظار دارید که بی‌نقص باشند و همین باعث می‌شود قضاوت‌گر و سرزنش‌گر شوید. اگر از کسی درخواست کاری را بکنید، انتظار دارید که کار دقیقاً به همان شکل مورد نظرتان و بدون هیچ عیبی انجام شود و تحمل اشتباه دیگران را ندارید. این نوع کمال‌گرایی باعث می‌شود در روابط و به خصوص کار به دیگران سخت بگیرید و به دیگران آسیب برسانید و آن‌ها را تحت فشار قرار دهید.
کمال‌گرایی خوب یا بد؟
بسیاری از ما در کار و زندگی خود کمال‌گرا هستیم. کمال‌گرایی به خودی خود مشکلی به وجود نمی‌آورد. افراد کمال‌گرا کارها را بدون نقص انجام می‌دهند، انگیزه بیشتری دارند و وظیفه‌شناس هستند. بنابراین کمال‌گرایی می‌تواند از ویژگی‌های خوب شما باشد و باعث پیشرفتتان شود. اما در اکثر مواقع کمال‌گرایی فراتر از این رفته و ویژگی‌های دیگری مانند ترس از شکست یا سرزنش‌گری را در ما به وجود می‌آورد. این موضوع می تواند اثرات منفی زیادی بر ما و کارمان بگذارد و کنترل آن بسیار دشوار است. پس بسیار مهم است که به این نکات منفی آگاه باشیم و در صورت مشاهده آن‌ها از کمال‌گرایی افراطی و آسیب آن‌ها جلوگیری کنیم. اما کمال‌گرایی چه تأثیرهای منفی بر ما می‌گذارد؟
۵ تأثیر منفی کمال‌گرایی در زندگی
تصویر: Glenn Thomas
۱) انجام کارها به یک روش خاص
اگر کمال‌گرا هستید احتمالاً روش خاصی برای انجام کارها دارید که ممکن است همه افراد آن را درک نکنند. به محض اینکه شرایطی در چارچوب ذهنی شما قرار نگیرد و با رویکردتان متفاوت باشد، برای شما قابل قبول نیست. به همین دلیل ممکن است یافتن شریک یا افرادی که مناسب کار باشند، سخت باشد.
۲) رویکرد صفر یا صدی به مسائل
افراد کمال‌گرا دوست دارند کارهای‌شان را به ایدهآلترین شکل ممکن انجام دهند. حتی اگر کارتان خوب یا عالی باشد نیز برای‌تان قابل قبول نیست و آن را یک شکست می‌بینید. در واقع چیزی بین شکست و ایده‌آل برای شما وجود ندارد.
۳) به تعویق انداختن کارها برای پیدا کردن زمان مناسب
کسانی که کمال‌گرا هستند همواره منتظر فرارسیدن زمان مناسب برای انجام کارهای‌شان هستند. زمان مناسب یعنی زمانی که آماده‌اید تا کار خود را با بهترین کیفیت ارائه دهید. اما این آمادگی گاهی هیچ‌وقت فرانمی‌رسد و ممکن است انجام کار را مدت‌ها به تعویق بیندازید.
۴) افسردگی از شکست
در بیشتر موارد تمرکز این افراد بر روی نتیجه نهایی است. به همین دلیل ممکن است فرآیند کار و آنچه برای رسیدن به آن نیاز است، اهمیت چندانی برای‌تان نداشته باشد. اما اگر نتیجه آن گونه که پیش‌بینی کرده‌اید، نباشد؛ می‌رنجید و افسرده خواهید شد. احتمالاً همیشه از خود می‌پرسید: «اگر همه چیز آن طور که می‌خواهید پیش نرود چه؟» و بدتر از همه اینکه اگر نتیجه مطلوب نباشد، خود را سرزنش و تخریب می‌کنید.
۵) صرف مقدار زیادی زمان برای ارائه بهترین کار
زمانی که بینقصی و کمال هدف نهایی است، غیرمنتظره نیست که از خواب، سلامت و یا زمان شخصی خود بگذرید تا کار خود را با بالاترین استاندارد و به بهترین شکل ارائه دهید. انجام این کار برای شما بخشی از هدف و مسیر رسیدن به بهترین نتیجه محسوب می‌شود؛ اما ممکن است در طولانی‌مدت بسیار آسیب‌زننده باشد.
۶ راهکار رسیدن به تعادل در کمال‌گرایی
کمال‌گرایی متعادل و کنترل شده می‌تواند می‌تواند یک ویژگی شخصیتی بسیار مثبت و رشد دهنده باشد. بنابراین اگر کمال‌گرا هستید، نیازی نیست این خصوصیت را از بین ببرید؛ بلکه با استفاده از راهکارهایی می‌توانید این ویژگی را در راستای اهداف خود به کار ببرید. برخی از این راهکارها در ادامه آورده شده است.
۱) هدف‌های کوچک و واقعی تعیین کنید
رسیدن به هدف‌های بزرگ سخت‌تر است و به زمان بیشتری نیاز دارد. همچنین استرس و احساس شکست را بیشتر می‌کند. ایجاد هدف‌های کوچک باعث می‌شود نقاط عطف بیشتری به وجود بیاید و انگیزه و احساس موفقیت بیشتر شود. همچنین این امکان را فراهم می‌کند تا در صورت غیرواقعی بودن هدفتان یا نادرستی روش، مسیر و هدف خود را تغییر دهید.
۲) منتقد درونی خود را به چالش بکشید
احتمالاً شما هم مانند بیشتر افراد کمال‌گرا یک منتقد و صدای درونی دارید که به طور مداوم به شما می‌گوید که تلاش‌تان کافی نیست. این مکالمات درونی ضربه بسیاری به عزت نفس شما می‌زند و جلوی بهره‌وری‌تان را می‌گیرد. با تمرین مکالمات درونی مثبت، تغییر بسیاری در اعتماد به نفس و انگیزه شما شکل خواهد گرفت و حس بهتری به خودتان پیدا می‌کنید.
۳) موفقیت‌های خود را جشن بگیرید
موفقیت‌ها کمتر از شکست‌ها در ذهن می‌مانند. به همین دلیل لازم است تا موفقیت‌های‌تان را برای خود تکرار کنید و آن‌ها را جشن بگیرید. همچنین تلاش سالم زمانی اتفاق می‌افتد که به غیر از خود بتوانید موفقیت‌های اطرافیانتان را هم ببینند و تحسین کنید. بنابراین تشویق و توانمندسازی اطرافیان و خوشحالی برای موفقیت‌های آن‌ها کمک می‌کند تا تمرکز از خودتان برداشته شود و بتوانید رقابت سالم‌تری داشته باشید.
۴) هزینه‌ای که می‌پردازید را بررسی کنید
آیا رسیدن به توقع‌های غیرواقعی‌تان ارزش هزینه‌هایی که می‌پردازید را دارد؟ بهایی که در ازای این کار باید بپردازید را بررسی کنید. سلامت جسمی و روانی شما بسیار اهمیت دارد و نباید به دلیل رسیدن به موفقیت به خطر بیفتد. پس ابعاد مختلف این موضوع را بررسی کنید و مطمئن شوید که ارزش انجام چنین کاری را دارد.
۵) رویکرد صفر و صدی نداشته باشید
اگر یکی از پروژه‌های شما شکست می‌خورد یا بازخورد منفی می‌گیرید، به این معنی نیست که شما آدم بی‌استعداد یا ناتوانی هستید. احتمالاً بسیاری از اوقات خود را به بدترین اتفاق فکر می‌کنید و یا تفکر وسواس‌گونه و بیش از حد درباره اشتباهات خود دارید. در این مواقع ذهن خود را متوقف کنید و سعی کنید از زاویه دیگری به موضوع نگاه کنید. موفقیت بدون شکست معنی ندارد و همه افراد اشتباه می‌کنند. از اینکه تلاش کردید و تجربه کسب کردید، خوشحال باشید.
۶) نه گفتن را تمرین کنید
افراد کمال‌گرا معمولاً با نه گفتن مشکل دارند؛ زیرا می‌خواهند در چشم دیگران بهترین باشند و همه کارها را به بهترین شکل انجام دهند. همین باعث می‌شود به اجبار کارهایی را بپذیرید که از توان شما خارج است و دچار اضطراب شوید. نه گفتن را تمرین کنید. خودتان، علاقه و سلامتتان را در اولویت بگذارید.
منابع:
