شاید سخت باشد که باور کنید این شرکت زمانی به‌عنوان باارزش‌ترین شرکتی اینترنتی بیش از ۱۱۰ میلیارد دلار ارزش داشت و پربازدیدترین موتور جست‌وجوی جهان بود. ایمیل و یاهو مسنجر که یادآور خاطرات نوستالژیک و قدیمی برای بسیاری از کاربران اینترنت است از محصولات دیگر این شرکت بود. اما چه شد یاهو که شرکت بزرگی در برهه‌ای از اوایل قرن ۲۱ محسوب می‌شد، هیچ وقت نتوانست به برندی قوی و باثبات تبدیل شود.
شکل‌گیری یاهو، نژادی افسانه‌ای از داستان‌های گالیور
ایده یاهو در ژانویه ۱۹۹۴ در ذهن دو دانش‌آموخته مهندسی برق از دانشگاه استنفورد، جری یانگ (Jerry Yang) و دیوید فیلو (David Filo)، پدید آمد. جری و دیوید به‌دنبال راهی بودند تا بتوانند سایت‌های مفید و مرتبط با علاقه‌مندی‌های خود را در اینترنت پیدا کنند. وقتی که چنین ابزاری را در اینترنت نیافتند، تصمیم گرفتند تا خودشان چنین چیزی را خلق کنند.
به همین دلیل شروع به تهیه فهرستی از لینک‌ها و سایت‌های موردعلاقه خود کردند. سپس تعداد سایت‌های فهرست به قدری زیاد شد که مجبور به دسته‌بندی موضوعی آن‌ها شدند. اما باز هم هر دسته تعدادی زیادی سایت را در برمی‌گرفت؛ به همین دلیل آن‌ها زیردسته‌هایی را تعریف کردند و این چنین یاهو با رویکرد دسته‌بندی لایه‌محور متولد شد. نام سایت در ابتدا «Jerry and David’s Guide to the World Wide Web» بود که ۳ ماه پس از شروع کار به یاهو تغییر پیدا کرد.
کلمه انگلیسی «Yahoo» از حروف اول عبارت «Yet Another Hierarchical Officious Oracle» تشکیل شده است. واژه «Hierarchical» نشانگر رویکرد لایه‌محوری یاهو در پایه‌ریزی پایگاه داده خود بود. «Officious» نماد کارمندانی بود که در محل کار خود از یاهو برای جست‌وجو در اینترنت استفاده می‌کردند. «Oracle» نیز به معنی منبع حقیقت و خرد بود. البته بعدها هر دو اذعان داشتند که در ابتدا واژه یاهو از یک نوع نژاد افسانه‌ای از انسان‌ها در داستان‌های گالیور نشأت می‌گیرد. یاهو در زبان عامیانه شهر لوئیزیانا به معنای «بی‌ادب، ساده‌لوح و ناهنجار» است که هم‌دانشگاهی دیوید از آن استفاده می‌کرد.
جری و دیوید قصد داشتند یاهو نقش یک پل ارتباطی میان کاربران و سایت‌های اینترنتی را ایفا کند؛ یعنی قرار بود یاهو مرجعی کامل از سایت‌های اینترنتی (Web Directory) باشد که به‌صورت مرتب سازمان‌دهی شده‌اند. این ایده با راه‌حل رایج آن زمان یعنی جست‌وجو اینترنت بر پایهٔ جست‌وجو صفحات در سطح وب متفاوت بود. کاربران می‌توانستند با مراجعه به این مرجع و جست‌وجو موضوع مدنظر خود، سایت‌های مرتبط را بیابند.
پس از مدتی، کاشف به عمل آمد که جری و دیوید تنها افرادی نبودند که به‌دنبال محلی برای جست‌وجو سایت‌های مفید بودند. در آن زمان راه‌های سریع زیادی برای جست‌وجو در سطح اینترنت وجود نداشت و یاهو به‌عنوان منبع اطلاعاتی در سطح وب توانست توجه کاربران اینترنتی را جلب کند. در اواخر سال ۱۹۹۴ تعداد کاربران منحصربهفرد یاهو به ۱۰۰ هزار نفر رسید که روزانه ۱ میلیون جست‌وجو در آن انجام می‌شد.
عرضه اولیه سهام و گسترش فعالیت در حوزههای مختلف فناوری
در ژانویه ۱۹۹۵، دیوید و جری دامنه yahoo.com را برای سایت خود ثبت کردند سه ماه بعد، زمانی که جری و دیوید برای ثبت نام تجاری یاهو اقدام کردند، با چالشی روبه‌رو شدند؛ نام تجاری یاهو پیش از آن‌ها برای سس باربیکیو، چاقو و نوعی شناور آبی ثبت شده بود. به همین دلیل آن‌ها علامت تعجبی در انتها کلمه یاهو قرار دادند و برند !yahoo متولد شد.
سپس آن‌ها با تعداد زیادی از سرمایه‌گذاران سیلیکون‌ولی برای جذب سرمایه دیدار کردند. در نهایت با مایکل موریتس (Michael Moritz) از شرکت سرمایه‌گذاری خطرپذیر سکویا (Sequoia ) آشنا شدند. این شرکت که با سرمایه‌گذاری‌های خود در اپل، آتاری، اوراکل و سیسکو شناخته می‌شود، در آوریل ۱۹۹۵ تقریباً ۳ میلیون دلار در یاهو سرمایه‌گذاری کرد. در همین سال موتور جست‌وجوی یاهو نیز در دسترس کاربران قرار گرفت که به کاربران اجازه جست‌وجوی کلمات از پایگاه داده یاهو را می‌داد.
یک سال بعد در آوریل ۱۹۹۶، سهام یاهو در وال استریت به قیمت اولیه ۲۴/۵ دلار عرضه عمومی شد. تنها یک ساعت بعد از عرضه اولیه، قیمت آن به ۴۳ دلار رسید و ۱۰ دقیقه پس از آن به ۳۳ دلار کاهش یافت. در پایان روز قیمت هر سهم یاهو ۳۳ دلار بود که نشان‌دهنده ارزش شرکت را به عدد ۸۴۸ میلیون دلار رساند.
یاهو سپس با راه‌اندازی درگاه وب (Web Portal) خود، وارد رقابت با شرکت‌های فعال در این حوزه مانند Excite و Lycos و America Online شد. پس از مدتی در مارچ ۱۹۹۸ یاهو با ۹۵ میلیون بازدید روزانه از صفحات وب و بیش از ۳۰ میلیون بازدیدکننده منحصربهفرد در ماه به در سطح اینترنت تبدیل شد. این عدد ۳ برابر میزان بازدید سایت Excite بود.
در ۱۹۹۸ دو دانشجوی دکتری دانشگاه استنفورد، لری پیچ و سرگئی برین، مفهوم رتبه صفحه (Page Rank) را به‌عنوان الگوریتمی برای جست‌وجو در سطح اینترنت و راه‌حلی سریع برای دسترسی به اطلاعات معرفی کردند. این دو برای فروش الگوریتم خود به یاهو ۱ میلیون دلار درخواست کردند. اما یاهو دست رد به سینه آن‌ها زد. این الگوریتم در نهایت تبدیل شد به رقیب و کابوس موتور جست‌وجوی یاهو؛ یعنی گوگل.
در اواخر دهه ۹۰ میلادی درگاه‌های وب با سرعت بالایی در حال رشد بودند. این شرکت‌ها سعی کردند با تصاحب شرکت‌های دیگر، حوزههای فعالیت خود را گسترش دهند تا مدت زمان حضور افراد در سایت‌شان را افزایش دهند. یاهو هم مانند رقبای خود شروع به خرید شرکت‌های دیگر و راه‌اندازی خدمات متنوع کرد. خرید راکت‌میل (RocketMail) برای راه‌اندازی ایمیل رایگان یاهو (Yahoo! Mail)، خرید ClassicGames و تبدیل آن به یاهو گیمز (Yahoo! Games)، خرید Geocities ابزار ساخت سایت (۳/۶ میلیارد دلار) و Broadcast.com به‌عنوان رادیو اینترنتی (۵/۷ میلیارد دلار) از اقدامات مهم یاهو در این مسیر بود. البته خرید EGroups را نباید از یاد برد که در سال ۲۰۰۰ اتفاق افتاد و ابتدا به یاهو پیجر (Yahoo! Pager) و در نهایت به یاهو مسنجر (Yahoo! Messenger) تغییر نام داد.
حباب دات-کام و یاهو
در اواخر دهه ۹۰، اینترنت مفهومی جادویی و جدیدی بود و انتظار می‌رفت که بتواند اقتصاد جهان را دگرگون کند. این پیش‌بینی نقل محافل بود و افراد زیادی به این موضوع اطمینان بسیاری داشتند. به همین دلیل تب‌وتاب سرمایه‌گذاری در این حوزه بالا گرفته و مردم پول خود را بر روی هر شرکتی که فعالیت‌هایش با اینترنت مرتبط بود، سرمایه‌گذاری می‌کردند؛ حتی روی شرکت‌هایی که برنامه متقاعد‌کننده‌ای برای درآمدزایی نداشتند.
ارزش این شرکت‌ها با روند حیرت‌آوری در حال رشد بود و در همین زمان شاخص داو جونز (Dow Jones) رکوردهای جدیدی را ثبت کرد. همه افراد فکر می‌کردند اینترنت همان چیزی‌ست که اگر از دستش بدهند، قطعاً از این کار خود پشیمان خواهند شد. یاهو هم از این جریان مستثنا نبود و ارزش شرکت در حال رشد بود. ارزش هر سهم یاهو در اولین ماه سال ۲۰۰۰ به ۱۱۸/۷۵ دلار (قیمت تعدیل‌شده ۵۰۰ دلار) رسید که بیشترین قیمت سهام یاهو در تمام دوران فعالیتش تا به امروز است.
اما صنعت فناوری در آن زمان به اندازهٔ کافی به بلوغ نرسیده نبود. هیچ فرد و شرکتی نتوانست به وعده‌های بزرگ خود مبنی بر رشد بسیار زیاد و انقلاب گسترده فناوری در سطح جهان جامه عمل بپوشاند. سرانجام این حباب در سال ۲۰۰۰ ترکید. تمامی شرکت‌های فناوری‌محور وارد بحران شدند؛ همه سرمایه‌گذاران به دنبال راهی برای فرار بودند؛ به شرکت‌های فناوری‌محور ضربه سهمگینی وارد شد و تنها تعدادی از آن‌ها جان سالم به در بردند که یکی از آن‌ها یاهو بود. در این فاجعه، ارزش سهام یاهو در سپتامبر ۲۰۰۱ به ۸/۱۱ دلار رسیده بود که نسبت به دوران اوج خودش ۹۳٪ کاهش داشت.
رقیبی به نام گوگل، سرآغاز افول یاهو
تا سال ۲۰۰۲ یاهو پربازدیدترین موتور جست‌وجوی اینترنت بود؛ اما در بازی سهمگین فناوری، قافله را به گوگل باخت. شاید بتوان اصلی‌ترین دلیل این اتفاق را در سال‌های ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۱ جست‌وجو کرد. در ۱۹۹۸ یاهو از خرید الگوریتم بنیان‌گذاران گوگل خودداری کرد. سپس به توسعه موتور جست‌وجو خود مبتنی بر فناوری نمایه‌سازی (Indexing Technology) بها نداد؛ در حالی که فهرست سایت‌های یاهو به‌صورت دستی جمع‌آوری و به‌روزرسانی می‌شد. یاهو به جای سرمایه‌گذاری مالی در توسعه موتور جست‌وجو خود، سعی کرد با خرید وب دایرکتوری‌های دیگر این نقطه ضعف خود را جبران کند که بعدها مشخص شد رویکرد اشتباهی بود. در نهایت در سال ۲۰۰۰ یاهو به اجبار به استفاده از خدمات موتور جست‌وجوی گوگل روی آورد که باعث افزایش شهرت و رشد سریع‌تر گوگل شد.
دلیل دیگر این شکست، انتخاب نادرست مدیر ارشد اجرایی (CEO) بود. در سال ۲۰۰۱ یاهو پس از بحران دات کام تصمیم به تغییر مدیرعامل خود گرفت که این اتفاق در جبهه مقابل برای گوگل هم اتفاق افتاد. در این زمان یاهو تصمیم به استخدام مدیرعاملی گرفت که بتواند سرعت توسعه موتور جست‌وجوی خود را افزایش دهد. به همین دلیل آن‌ها با اریک اشمیت (Eric Schmidt) به توافق رسیدند. او بیشتر دوران کاری خود را در Sun Microsystems گذرانده بود؛ جایی که اریک در توسعه و انتشار زبان برنامه‌نویسی جاوا نقش به‌سزایی داشت و با اقتصاد در حال رشد فناوری آشنا بود. در سمت دیگر یاهو با تری سمل (Terry Semel) شروع به کار کرد که سابقه کاری درخشانی در شرکت برادران وارنر (Warner Bros) داشت. اما این تصمیم به‌جایی نبود؛ زیرا او از فضای کسب‌وکارهایی می‌آمد که هیچ ارتباطی با اینترنت و فناوری نداشتند.
پس از این تغییر و تحولات، گوگل توانست از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۲ با رشدی سریع به سهمی برابر با یاهو در بازار موتور جست‌وجو دست یابد. به همین دلیل یاهو که خود را در آستانه از دست دادن سهم بیشتری از موتورهای جست‌وجو می‌دید، سعی کرد با خرید شرکت‌هایی مانند Inktomi و Overture از رویکرد قدیمی موتور جست‌وجوی خود فاصله بگیرد و از الگوریتم‌های جست‌وجو و سازوکارهای رتبه‌بندی جدیدتر و بهتر استفاده کند. اما دیگر دیر شده بود و در سال‌های بعد یاهو با سهم نزدیک به ۵۰٪ خود از بازار موتور جست‌وجو را از دست داد. تنها ۵ سال بعد سهم یاهو به کمتر از ۱۰٪ رسید و گوگل توانست با رشدی سریع تا سال ۲۰۰۷، جایگاه خود را به‌عنوان پیشرو در بازار موتور جست‌وجو با سهم ۸۰٪ تثبیت کند.
یاهو در پی فرصت‌های جدید
پس از شکست سنگین از گوگل، یاهو سعی کرد در حوزههای دیگری از فناوری شروع به کار کند. در سال ۲۰۰۵، یاهو ۴۰٪ سهام شرکت علی‌بابا را با پرداخت ۱ میلیارد دلار خرید. شاید بتوان گفت که در سال‌های بعد عمده ارزش سهام یاهو از این خرید نشأت می‌گرفت. آن‌ها در همین سال، Flickr را نیز به قیمت ۴۰ میلیون دلار خریداری کردند تا در کنار محصول Yahoo Photos استفاده شود.
در سال ۲۰۰۶ توجه یاهو به کارآفرین ۲۲ ساله، مارک زاکربرگ، جلب شد. یاهو پیشنهاد خرید فیس‌بوک به ارزش ۱ میلیارد دلار را به او داد؛ اما مارک این پیشنهاد را نپذیرفت. بر اساس برخی از منابع، در صورتی که یاهو مبلغ پیشنهاد خود را تنها ۱۰۰ میلیون دلار بیشتر می‌کرد، هیئت‌مدیره فیس‌بوک مارک زاکربرگ را به امضای قرارداد مجبور می‌کرد. اگر این اتفاق می‌افتاد، شاید یاهو امروز حال و روز بهتری داشت.
سقوط امپراطوری یاهو
در سال ۲۰۰۸، یاهو پیشنهاد خریدی به قیمت ۴۴/۶ میلیارد دلار را از سمت مایکروسافت دریافت کرد. اما سهام‌داران این پیشنهاد را نپذیرفتند و ارزش بیشتری برای یاهو قائل بودند. بعدها مشخص شد که این تصمیم اشتباه بزرگی بود و دیگر هیچوقت یاهو نتوانست به این رقم ارزش‌گذاری حتی نزدیک شود. سه سال بعد ارزش شرکت یاهو کمی بیش از ۲۲ میلیارد بود؛ ارزشی برابر با نصف پیشنهاد مایکروسافت.
از سال ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۲، یاهو ریاست ۵ مدیرعامل را تجربه کرد که نشان از تقلای سهام‌داران برای بازگشت به بازی بزرگان بود. اما هیچ‌کدام یک از این تغییرات نتیجه‌ای جز بی‌ثباتی مدیریتی و گمراهی در مسیر شرکت را در پی نداشت. تعدیل نیروی یاهو در آپریل ۲۰۱۲ نیز اوج بی‌ثباتی بود که منجر به بیکارشدن ۲۰۰۰ کارمند یاهو -۱۴٪ از کارمندان یاهو- شد. این تعدیل نیرو موجب صرفه‌جویی ۳۷۵ میلیون دلاری در هزینه‌های یاهو شد.
در سال ۲۰۱۲ ماریسا مایر (Marissa Mayer) از مدیران ارشد گوگل، به‌عنوان مدیر ارشد اجرایی یاهو معرفی شد. ماریسا با این جایگاه توانست جوان‌ترین مدیرعامل ۵۰۰ شرکت برتر فورچون را از آن خود کند. ورود او بارقه‌‌هایی از امید را به روی سهام‌داران یاهو باز کرد؛ زیرا او امیدوار بود که بتواند شرکت را همانند دهه ۹۰ به سمت نوآوری در فناوری هدایت کند.
پس از ورود ماریسا مایر، یاهو در صنعت تولید موبایل سرمایه‌گذاری سنگینی کرد. در می ۲۰۱۳، با خرید سهام Tumblr به قیمت ۱.۱ میلیارد دلار وارد صنعت شبکه‌های اجتماعی و ارتباطات شد. خرید Rockmelt، مرورگر وب شبکه اجتماعی (Social Media Web Browser)، به ارزش ۶۵ میلیون دلار نیز سرمایه‌گذاری جدید یاهو در حوزه شبکه اجتماعی بود. یاهو با تصاحب BrightRoll و پرداخت ۶۴۰ میلیون دلار در سال ۲۰۱۴ نیز در حوزه تبلیغات ویدئویی شروع به کار کرد.
این تغییرات اثر مثبت کوتاه‌مدتی داشت و ارزش هر سهم یاهو در اواخر سال ۲۰۱۳ دو برابر شد. همچنین طبق آمار Comscore ، یاهو پس از ۲ سال توانست در ماه جولای با ۱۹۷ میلیون بازدیدکننده روزانه منحصربهفرد در آمریکا از رقیب خود، گوگل، با ۱۹۲ میلیون بازدیدکننده روزانه پیشی بگیرد.
تا پایان سال ۲۰۱۵، یاهو ۱۱۴ شرکت را خریداری کرد تا شاید بتواند کسب‌وکار خود را سروسامانی دهد. با این وجود، هیچ کدام از این تغییرات تأثیری در یاهو نگذاشت و در سال ۲۰۱۵ شرکت نزدیک به ۴/۴ میلیارد دلار زیان را گزارش کرد. در پاییز ۲۰۱۶ یاهو افشای اطلاعات ۱ میلیارد کاربر در سال ۲۰۱۳ و ۵۰۰ میلیون کاربر در سال ۲۰۱۴ را تأیید کرد که تا آن زمان بزرگ‌ترین درز اطلاعاتی در سطح اینترنت بود.
در نهایت، سهام‌داران یاهو مجبور شدند شرکت را به ارزش ۴/۴۸ میلیارد دلار به شرکت Verizon در سال ۲۰۱۷ بفروشند. این عدد نزدیک به ۱۰٪ ارزشی بود که مایکروسافت ۹ سال قبل حاضر به پرداخت آن بود. هم‌زمان با این معامله، ماریسا مایر از سمت خود در یاهو استعفا داد. البته نکته جالب در زمان انجام این معامله این بود که دیگر یاهو سهام‌دار علی‌بابا نبود. یاهو که در سال ۲۰۱۲ نصف سهام خود در علی‌بابا را به ارزش ۷/۱ میلیارد دلار فروخته بود، مابقی سهام را قبل از انجام معامله به شرکتی به نام Altaba منتقل کرده بود.
دلایل شکست یاهو
یاهو پایان تلخی داشت و نشان داد که اگر شرکتی تصمیمات اشتباهی را اتخاذ کند، به سمت نابودی خواهد رفت؛ فارغ از میزان محبوبیت و ارزش بالایی که دارد. می‌توان گفت مهم‌ترین تصمیمات اشتباه یاهو بعد از حباب دات کام اتفاق افتاد، زمانی که بر روی توسعه موتور جست‌وجوی یاهو به اندازه کافی سرمایه‌گذاری نشد و فردی به‌عنوان مدیرعامل انتخاب شد که هیچ تصوری از آینده اینترنت و اقتصاد دیجیتال نداشت.
موتور جست‌وجو یاهو اولین و مهم‌ترین دارایی یاهو بود که شکست خورد. دلیل اصلی این شکست، رویکرد یاهو در تهیه فهرستی سازماندهی‌شده و لایه‌محور از سایت‌های اینترنتی در برابر استفاده از الگوریتم‌های خرنده گوگل برای ایندکس سایت‌ها بود. با اینکه یاهو اولین سایتی بود که فهرستی را برای جست‌وجوی سایت‌های مفید در اینترنت تهیه کرد، اما در ادامه با عدم‌تغییر رویکرد خود شکست سنگینی از گوگل متحمل شد.
دلیل دیگر افول یاهو انتخاب نادرست مدیرعامل بود. نقطه شروع این موضوع به سال ۲۰۰۱ بازمی‌گردد که تری سمل به‌عنوان مدیرعامل یاهو منصوب شد که هیچ دیدی از اقتصاد نوظهور و آینده‌دار اینترنت نداشت. در ادامه انتصاب ۵ مدیرعامل در بازه زمانی پنج ساله ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۲ نیز نشان می‌دهد که بی‌ثباتی مدیریتی، یاهو را به کجا کشاند.
تصاحب شرکت‌ها با قیمتی گران دلیل دیگر شکست یاهو بود. این شرکت در دوران اوج حباب دات کام برای خرید شرکت‌هایی مانند GeoCities و Broadcast به ترتیب ۳/۶ و ۵/۷ میلیارد دلار پرداخت که رقم‌هایی بسیار بالا بودند. در ادامه یاهو سعی کرد در سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۰ با خرید شرکت‌هایی همچون Flickr، Delicious و Right Media سهمی از کیک بازار شبکه اجتماعی را تصاحب کند که همه این خریدها به شکستی دیگر تبدیل شدند. Tumblr را می‌توان آخرین خرید بزرگ و بد یاهو در سال ۲۰۱۳ با رقم ۱/۱ میلیارد دلار عنوان کرد.
در سمت مقابل، یاهو فرصت‌هایی خریدی را از دست داد که بعدها بلای جان این شرکت شدند. اولین فرصت‌سوزی یاهو در بازار موتورهای جست‌وجو بود. در سال ۱۹۹۸ لری پیج و سرگئی برین پیشنهاد خرید الگوریتم خود را با رقم ۱ میلیون دلار به یاهو دادند که یاهو این پیشنهاد را نپذیرفت. ۴ سال بعد، تری سمل پیشنهاد ۱ میلیارد دلاری -یعنی ۱۰۰۰ برابر پیشنهاد قبلی- را برای خرید گوگل روی میز گذاشت؛ اما با درخواست ۳ میلیارد دلاری گوگل، یاهو دوباره از خرید آن منصرف شد. دومین فرصت‌سوزی بزرگ یاهو در حوزه شبکه‌های اجتماعی اتفاق افتاد. جایی که در خرید فیس‌بوک در سال ۲۰۰۶ از پرداخت تنها ۱۰۰ میلیون دلار بیشتر خودداری کردند و فرصت بزرگ حضور در شبکه‌های اجتماعی را از دست دادند.
طبق آمار الکسا، امروزه یاهو ۱۲مین سایت برتر جهان محسوب می‌شود. با این حال چشم‌انداز مثبتی برای یاهو قابل تصور نیست و به احتمال زیاد این سایت به روند مرگ تدریجی خود ادامه خواهد داد.
برای دانلود فایل باکیفیت اینفوگرافیک بر روی لینک زیر کلیک کنید
منابع:
