همه‌گیری ویروس کرونا سبب شد بسیاری از صنایع و کسب‌وکارها آسیب ببیند؛ اما یکی از معدود بازارهایی که رشد زیادی را طی این دوران تجربه کرد، بازار سلامت بود. با اعمال قرنطینه عمومی و نیاز بیشتر مردم به خدمات پزشکی، کسب‌وکارهای حوزه سلامت دیجیتال (Healthtech) رشد خوبی را تجربه کردند. یکی از استارتاپ‌هایی که در این دوران رشد زیادی داشت، پذیرش۲۴ بود که دو خدمت اصلی «نوبت‌دهی آنلاین برای مراجعه حضوری» و «مشاوره آنلاین پزشکی» را ارائه می‌کرد.
پذیرش۲۴ امروزه با رتبه الکسای ۶۳۶ در میان سایت‌های ایرانی و یک میلیون دانلود در گوگل‌پلی (Google Play)، یکی از بزرگترین استارتاپ‌های حوزه سلامت دیجیتال در ایران است. این مجموعه اخیراً گزارشی از عملکرد شش ماهه اول سال ۱۴۰۰ منتشر کرده است که در این مقاله قصد داریم با استفاده از آمار و ارقام موجود در این گزارش، رفتار کاربران در بازار سلامت دیجیتال ایران را بررسی کنیم.
بازار سلامت ایران
به طور کلی بازار سلامت ایران شامل خدمات پزشکی و درمانی، دارو و تجهیزات پزشکی می‌شود. بازار سلامت دیجیتال هم عموماً شامل خدماتی مانند مشاوره آنلاین پزشکی، نوبت‌دهی آنلاین، خودمراقبتی، سفارش آنلاین دارو و … می‌شود. در این بخش قصد داریم اندازه بازار سلامت ایران و بخشی از آن که دیجیتال شده است را محاسبه کنیم.
اندازه بازار
داده مشخصی از اندازه بازار سلامت ایران در سال ۱۴۰۰ وجود ندارد. اما می‌توان با روش‌هایی آن را تخمین زد. یکی از این روش‌ها بودجه وزارت بهداشت و درمان است. بودجه تصویب شده برای وزارت بهداشت در این سال برابر ۱۳۵/۹ هزار میلیارد تومان بوده است. این رقم نسبت به بودجه سال ۱۳۹۹ وزارت بهداشت، حدود ۶۰٪ افزایش داشته است. طبق نظر کارشناسان، اندازه بازار سلامت دیجیتال در ایران بین ۱۵۰۰ تا ۳۰۰۰ میلیارد تومان تخمین زده می‌شود که اگر کل بودجه وزارت بهداشت را برابر اندازه کل بازار سلامت ایران در نظر بگیریم، بین ۱٪ تا ۲٪ بازار سلامت ایران، آنلاین شده است.
روش دوم برای محاسبه اندازه بازار سلامت ایران می‌تواند از سمت میزان هزینه‌های خانوارهای ایرانی باشد. طبق آخرین گزارش سازمان آمار، هزینه متوسط سالانه خانوار شهری برابر ۶۲ میلیون تومان و هزینه متوسط سالانه خانوار روستایی ۳۴ میلیون تومان است. سهم بهداشت و درمان از هزینه خانوارهای شهری برابر ۱۰٪ و برای خانوارهای روستایی ۹٪ است. بنابراین کل هزینه بهداشت و درمان خانوارهای شهری و روستایی در سال ۱۳۹۹ حدود ۱۴۰ هزار و ۳۷۷ میلیارد تومان است که فاصله حدود ۴ هزار میلیارد تومانی با بودجه وزارت بهداشت در سال ۱۴۰۰ می‌شود.
تعداد پزشکان
طبق آمار سازمان نظام پزشکی کشور، تعداد پزشکان، پزشکان متخصص و فوق تخصص و فلوشیپ، برابر ۱۵۷.۶ هزار نفر است. اگر جمعیت ایران را ۸۵ میلیون نفر در نظر بگیریم، به ازای هر ۱۰ هزار نفر حدود ۱۸ پزشک وجود دارد. استان‌های تهران، مازندران، یزد، اصفهان و فارس به ترتیب بیشترین تعداد پزشک به ازای هر ۱۰ هزار نفر را دارند.
رفتار کاربران پذیرش۲۴ در سال ۱۴۰۰
در شش ماهه نخست سال ۱۴۰۰، بیش از ۵۴ میلیون بازدید از سایت پذیرش۲۴ صورت گرفته و از این میان حدود ۲۳٪ آن‌ها یعنی ۱۲/۵ میلیون کاربر به دنبال خدمات پذیرش۲۴ بوده‌اند.
همانطور که مشاهده می‌شود تعداد بازدید کل از سایت ۳۷٪ و تعداد کاربران ۴۸٪ افزایش داشته‌اند؛ یعنی میزان رشد تعداد کاربران بیشتر از میزان رشد بازدید از سایت بوده است. بنابراین یا کاربران جدید به اندازه کاربران قدیمی‌تر بازدید نداشته‌اند یا بازدید کاربران قدیمی‌تر کمتر شده است.
اوج بازدید از سایت پذیرش۲۴ در ۶ام شهریور سال ۱۴۰۰ بوده است که کمی بعد از پیک پنجم کرونا یعنی بزرگترین پیک دوران اپیدمی کرونا بوده است. همچنین میزان بازدید از سایت بعد پیک پنجم کرونا افزایش قابل توجهی داشته است که یکی از دلایل آن می‌تواند مربوط به دریافت نوبت معاینه برای مراجعه حضوری باشد.
بررسی جغرافیایی آنلاین‌ترین کاربران پذیرش۲۴ نشان می‌دهد که استان‌های اصفهان، سمنان و چهارمحال و بختیاری به ترتیب بیشترین تعداد کاربر آنلاین را داشته‌اند.
در میان عبارات جست‌وجو شده کاربران هم دو عبارت «ارتوپد» و «زنان و زایمان» بیشتر جست‌وجو شده‌اند. البته جست‌وجوی بالای عبارت زنان و زایمان دور از انتظار نیست؛ زیرا زنان گروه حساسی هستند و در دوره زایمان هم نیاز به مراقبت‌های ویژه‌ای دارند. بیشترین تعداد پزشک متخصص نیز در کشور مربوط به همین تخصص هستند و پربازدیدترین رسانه‌های سلامتی ایران عموماً پیرامون موضوع سلامت زنان و زایمان شکل گرفته‌اند.
از آنجایی که متخصصان ارتوپد جزو کم‌تعدادترین پزشکان متخصص کشور هستند؛ احتمالاً کاربران با جست‌وجوی عبارت ارتوپد به دنبال دریافت نوبت حضوری بوده‌اند. زیرا با وجود تعداد اندک پزشک در کنار تقاضای زیاد، میزان ظرفیت معاینه پزشکان این حوزه پایین بوده و بیماران از سیستم‌های نوبت‌دهی آنلاین برای جست‌وجوی آسان‌تر و دسترسی به پزشک مورد نظر خود بدون مراجعه حضوری به مطب که گاهاً در استان‌ها دیگر هستند، استفاده می‌کنند.
رفتار کاربران در دریافت آنلاین نوبت مراجعه حضوری
روند دریافت آنلاین نوبت مراجعه حضوری هم تقریباً مشابه روند بازدید از سایت پذیرش۲۴ است. بیشترین دریافت نوبت حضوری در همان اواخر پیک پنجم کرونا بوده است که البته در یکی از این هفته‌ها میزان دریافت نوبت کاهش ناگهانی داشته است.
بیشترین میزان دریافت نوبت مراجعه حضوری هم مربوط به تخصص «زنان و زایمان» می‌شود که دلیل آن در بخش قبل بررسی شد. البته تأثیر این موضوع در نسبت دریافت آنلاین نوبت حضوری به تفکیک جنسیت هم مشخص است و نزدیک به ۶۰٪ توسط کاربران خانم صورت گرفته است.
یکی از مسائل مهم دریافت آنلاین نوبت مراجعه حضوری برای کاربران، زمان انتظار در مطب پزشکان است. این زمان برای کاربران پذیرش۲۴ در شش ماهه دوم سال ۱۳۹۹ برابر ۷۸ دقیقه بود که در شش ماهه نخست سال ۱۴۰۰ با کاهش ۲۵ دقیقه‌ای به ۵۳ دقیقه رسیده است.
رفتار کاربران در مشاوره پزشکی آنلاین
بیشترین میزان رشد استفاده کاربران از خدمات پذیرش۲۴، مربوط به خدمت مشاوره پزشکی آنلاین می‌شود. استفاده از این خدمت در نیمه اول سال ۱۴۰۰ نسبت به نیمه دوم سال ۱۳۹۹، ۵۲۹٪ رشد داشته است؛ یعنی بیش از ۶ برابر. پرسفارش‌ترین روز مشاوره پزشکی آنلاین در پذیرش۲۴، چهارشنبه و کم‌سفارش‌ترین پنج‌شنبه بوده است.
پرسفارش‌ترین ساعت‌های نوبت‌گیری مشاوره پزشکی آنلاین بین ساعت‌های ۱۱ صبح تا ۹ شب و کم‌سفارش‌ترین ساعت‌های نوبت‌گیری بین ساعت ۱ بامداد تا ۹ صبح بوده است. روند سفارش مشاوره آنلاین پزشکی هم مشابه روند بازدید از سایت پذیرش۲۴ و گرفتن نوبت مراجعه حضوری است. بیشترین سفارش‌ها در اوج پیک پنجم کرونا و کمترین سفارش‌ها در اوایل فروردین بوده است.
بررسی جغرافیایی سفارش کاربران در مشاوره پزشکی آنلاین نشان می‌دهد که به ترتیب استان‌های اصفهان، تهران و خراسان رضوی بیشترین میزان سفارش بر حسب جمعیت و کمترین میزان سفارش به ترتیب مربوط به استان‌های سیستان و بلوچستان، ایلام و لرستان می‌شود. استان سیستان و بلوچستان کمترین میزان تعداد پزشک نسبت به هر ۱۰ هزار نفر را دارد. این موضوع می‌تواند یک فرصت برای توسعه سلامت مناطق محروم و توسعه پلتفرم‌های مشاوره پزشکی آنلاین مانند پذیرش۲۴ باشد؛ زیرا به علت نبود تعداد پزشک کافی در این مناطق، استفاده از خدمات مشاوره پزشکی آنلاین می‌تواند ظرفیت پایین مراجعه حضوری به پزشک را جبران کند.
تخصص‌های پرطرفدار در مشاوره پزشکی آنلاین
اگر دسته پزشکان عمومی به عنوان پرطرفدارترین دسته در مشاوره پزشکی آنلاین را کنار بگذاریم، تخصص‌های زنان و زایمان، جراحی و چشم پزشکی به ترتیب پرطرفدارترین تخصص‌ها و تخصص‌های سلامت جنسی، زیبایی و داروسازی به ترتیب کم‌طرفدارترین تخصص‌ها در پذیرش۲۴ بوده‌اند.
تخصص‌های زنان و زایمان، جراحی عمومی و چشم پزشکی به ترتیب اولین، هفتمین و دوازدهمین تخصص‌ها از نظر تعداد پزشک هستند. در میان این سه تخصص، تخصص جراحی و چشم پزشکی تعداد کمتری پزشک دارند و نیاز کاربران برای دریافت مشاوره آنلاین پزشکی به این علت که از هر مکان جغرافیایی می‌توانند از خدمات آن استفاده کنند، بیشتر است. بنابراین تخصص‌هایی که تقاضای بالایی داشته و تعداد کمتری پزشک متخصص از آن‌ها در کشور وجود دارد یا پراکندگی جغرافیایی کمی دارند، می‌توانند پتانسیل بالایی برای ارائه خدمات پزشکی آنلاین داشته باشند و برخورداری عادلانه به پزشک در سطح کشور را افزایش دهد.
بررسی وضعیت مراکز درمانی و پزشکان پذیرش۲۴
مراکز درمانی تحت پوشش پذیرش۲۴
تعداد کل مراکز درمانی کشور در گزارش نیمه اول سال ۱۴۰۰ پذیرش۲۴، ۱۰۵۰ عدد اعلام شده است که از این تعداد ۳۸٪ آن‌ها یعنی ۴۰۰ مرکز درمانی تحت پوشش پذیرش۲۴ هستند و کاربران می‌توانند از این مراکز نوبت آنلاین مراجعه حضوری دریافت کنند. این مراکز در ۱۴۰ شهر کشور قرار دارند که اگر از پراکندگی این مراکز صرف نظر کنیم، به طور میانگین در هر شهر ۲/۸ مرکز درمانی تحت پوشش پذیرش۲۴ هستند.
پذیرش۲۴ در استان‌های اصفهان، سمنان و فارس بیشترین تعداد مراکز درمانی تحت پوشش را دارد؛ که از این میان استان‌های اصفهان و سمنان هم بیشترین تعداد کاربر آنلاین را در پذیرش۲۴ داشته‌اند.
پزشکان پذیرش۲۴
تعداد ۱۲ هزار پزشک در پلتفرم پذیرش۲۴ مشغول فعالیت هستند که این تعداد برابر ۷/۶٪ تعداد کل پزشکان کشور است. این سهم از کل پزشکان پذیرش۲۴ نشان می‌دهد که بخش پزشکی بازار سلامت ایران تا حد نسبتاً خوبی آنلاین شده است؛ در حالی که سایر بخش‌ها مانند دارو و تجهیزات پزشکی تا این حد رشد نکرده‌اند.
نقشه تراکم پزشکان پذیرش۲۴ متعادل‌تر از پراکندگی مراکز درمانی تحت پوشش پذیرش۲۴ است. تعداد پزشکان پذیرش۲۴ نسبت به شش ماهه دوم سال ۱۳۹۹ به میزان ۵۰٪ رشد داشته است که اگر همین میزان رشد را برای نیمه دوم سال هم در نظر بگیریم، تعداد پزشکان پذیرش۲۴ در پایان امسال به ۱۸ هزار نفر خواهد رسید.
پذیرش۲۴ با خدمت نوبت‌دهی آنلاین شروع به کار کرد تا میزان حضور در مراکز درمانی و مطب‌ها کاهش پیدا کند. این مجموعه رفته رفته خدمت مشاوره پزشکی آنلاین خود را هم به خدمات خود اضافه کرد و تاکنون توانسته سهم مناسبی از بازار سلامت آنلاین را در اختیار بگیرد. مشاوره آنلاین پزشکی حجم ترافیک و ازدحام افراد در مطب‌ها را کاهش می‌دهد و باعث صرفه‌جویی در زمان و انرژی می‌شود و از حجم رفت‌وآمدهای غیرضروری می‌کاهد. البته هنوز خدمات سلامت زیادی هستند که پذیرش۲۴ می‌تواند در آینده آن‌ها را ارائه کند تا موجب پیشرفت بیشتر بازار سلامت ایران در فضای دیجیتال شود.
برای مطالعه بیشتر می‌توانید گزارش پذیرش۲۴ را از لینک زیر دانلود کنید.
