مجموعه ایده‌هاب با همکاری مجموعه میراث، اولین گزارش خود از سری گزارش‌های چشم‌انداز کرونا را منتشر کرده است. در این گزارش وضعیت اقتصادی تعدادی از کشورهای جهان که با ویروس کرونا درگیر هستند، بررسی شده است. سپس به کمک آمار موجود از این کشورهای مورد مطالعه و شباهت ساختار جمعیتی، اقتصادی و بهداشتی با ایران، سعی شده تا با الگو قرار دادن عملکرد آن‌ها، پیامدها و فرصت‌های ایجاد شده توسط این ویروس در ایران مورد بررسی قرار گیرد.
اینفوگرافیک گزارش ایده‌هاب از چشم‌انداز کرونا در ایران و جهان
اولین مورد ابتلا به ویروس کرونا در ۱۰ دی ۱۳۹۸ با عنوان ابتلا به بیماری سینه پهلو در شهر ووهان چین گزارش شد و در ۱۵ دی ۱۳۹۸، سازمان جهانی بهداشت (WHO) اولین خبر رسمی شیوع ویروس جدید کرونا را منتشر کرد. در کمتر از ۳ ماه، سازمان بهداشت جهانی ویروس کرونا را به عنوان یک بیماری فراگیر در سطح جهانی معرفی کرده و درباره خطر شیوع آن در تمامی جهان هشدار داد.
در طی چند ماه گذشته، بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی متوقف شده است؛ زیرا کشورها از همه مردم درخواست کرده‌اند تا با حفظ فاصله اجتماعی و قرنطینه خانگی سرعت گسترش این ویروس را کاهش دهند. طبق آمار تا ۲۵ فروردین ۱۳۹۹، ابتلا به ویروس کرونا در ۲۱۲ کشور و ۲ کشتی کروز بین‌المللی در سراسر جهان تأیید شده است. تعداد مبتلایان بیش از ۱/۸ میلیون نفر، بهبود یافتگان ۴۳۴ هزار نفر گزارش شده و ۱۱۵ هزار نفر در اثر این بیماری فوت کرده‌اند.
ویروس کرونا چگونه به سرعت از کنترل خارج شد؟
این ویروس ۲ الی ۳ برابر بیشتر از آنفلوانزا مسری است. یعنی یک فرد مبتلا به کرونا آن را به طور متوسط به ۳-۲/۵ نفر دیگر منتقل می‌کند؛ در حالی که این عدد برای آنفلوانزا ۱/۳ است. برای درک بهتر این اعداد فرض کنید که این دو بیماری طی ۱۰ مرحله توسط افراد به یکدیگر منتقل شود. پس از انتشار کرونا در ۱۰ مرحله، ۹۵۳۶ نفر به این ویروس مبتلا خواهند شد. در حالی که این عدد برای آنفلوانزا تنها ۱۴ مبتلا است.
مقایسه سرعت رشد کرونا و آنفلوانزا
مراحل تهیه گزارش
در این گزارش برخی از کشورهای مورد مطالعه مشابه ایران با توجه به وضعیت فعلی آن‌ها و همچنین موقعیت اقتصاد اجتماعی (Socioeconomic) بررسی شده است. به کمک این آمار می‌توانیم در مورد اقدامات انجام شده در مقابله با کرونا در کشورهای دیگر یاد بگیریم. سپس آن را به روش بسیار فعال و عملی در بازار منحصربه‌فرد خود اعمال کنیم. ۵ مرحله زیر نشانگر نحوه تهیه این گزارش است.
۱) انتخاب مناسب‌ترین نمونه
۲) تحلیل و دسته‌بندی نمونه‌ها بر اساس وضعیت فعلی و عکس‌العمل کشورها به شیوع کرونا
۳) مقایسه ایران با سه کشور منتخب دیگر بر اساس معیارهای شباهت اقتصاد اجتماعی
۴) تشریح وضعیت کشورهای منتخب در مراحل پیشرفته شیوع بر اساس ۵ سناریو
۵) نکات قابل توجه و فرضیه‌های مربوط به گزارش‌های تکمیلی آتی در زمینه صنایع مختلف
مفروضات و استدلالات گزارش
با توجه به اینکه ایران مراحل ابتدایی شیوع خود را پشت سر گذاشته است، این گزارش در کشورهایی که دارای شتاب قابل توجهی در شیوع هستند، متمرکز شده است. معیار اصلی برای تمرکز بیشتر در بررسی نمونه‌های آماری، فراوانی تعداد مبتلایان به ازای هر یک میلیون نفر جمعیت (سرانه ابتلا) است.
از بین ۲۱۲ کشور مورد مطالعه تحت تأثیر، ۸۹ کشور و منطقه با جمعیت بالای ۵۰ هزار (اندازه یک شهر) با فراوانی بیش از ۱۰۰ تعداد مبتلا به ازای هر یک میلیون نفر جمعیت نمونه‌برداری شده و در ۴ طبقه‌بندی بر اساس این معیار قرار گرفته است. نمونه‌های آماری تقریباً ۵۰٪ از کل کشورها را که تحت تأثیر قرار گرفته‌اند، پوشش داده است (۱۰۴ کشور از میان ۲۱۲ کشور). همچنین ۲۲/۵٪ جمعیت جهان (بیش ۱/۷ میلیارد نفر) را دربرمی‌گیرد.
آمار ابتلا و مرگ در جهان بر اساس سرانه ابتلا به کرونا
اگرچه بسیاری از کشورها هنوز در مراحل اولیه گسترش بیماری هستند، عدم اطمینان کمی در مورد تأثیر آن به عنوان شوک اولیه جهانی این بیماری همه‌گیر وجود دارد. از این رو کشورها اقدامات پیشگیرانه را برای کاهش میزان ابتلا و جلوگیری از رشد نمایی شیوع آن اتخاذ کرده‌اند.
با توجه به اینکه هیچ رابطه مستقیمی بین مدت زمان ابتلا به بیماری و سرانه ابتلا به کرونا وجود ندارد، کشورها می‌توانند با اجرای اقدامات سطح خرد در فاصله‌گذاری اجتماعی و رفت‌و‌آمد، فشار بر روی سیستم مراقبت بهداشتی و میزان مرگ‌ومیر را به حداقل برسانند.
توزیع کشورهای جهان بر اساس سرانه ابتلا به ویروس کرونا
بر اساس نمودار بالا، به نظر می‌رسد بیشتر کشورهای مورد مطالعه در مراحل اولیه شیوع بیماری هستند که میزان سرانه ابتلا ۱۰۰ الی ۵۰۰ را دارند.
نمودار تعداد افراد بهبود یافته و قوت شده بر اساس سرانه ابتلا به ویروس کزونا در جهان
بیشترین میزان مرگ‌ومیر نیز در کشورهایی مشاهده می‌شود که سرانه ابتلا در آن‌ها بین عدد ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ است. همچنین بیشترین تعداد افراد بهبود یافته و فوت شده در کشورهایی با سرانه ابتلا بیش از ۱۵۰۰ مشاهده می‌شود.
رابطه میان زمان واکنش کشورها به کرونا با تعداد مبتلایان به ویروس کرونا
در حال حاضر اکثر کشورها با توجه به گزارش آکسفورد در سراسر جهان با شاخص شدت عکس‌العمل (Stringency Index) بین ۶۰٪ تا ۸۰٪ به این ویروس پاسخ داده‌اند. اما تفاوت‌های روشنی در میان آن‌ها با توجه به زمان اعمال محدودیت‌ها وجود دارد. با توجه به نمودارهای زیر، به نظر می‌رسد کشورهایی که اقدامات سختگیرانه‌تر و سریع‌تری انجام داده‌اند، توانسته‌اند سرعت رشد سرانه ابتلا به کرونا را کاهش دهند.
رابطه میان زمان واکنش کشورها به کرونا با تعداد مبتلایان به ویروس کرونا
با توجه به بزرگی و اجتناب‌ناپذیری این بیماری همه‌گیر، به ویژه برای کشورهایی که موقعیت اقتصادی چالش‌برانگیز و منابع محدود دارند، این گزارش توصیه به این دارد که کشورهایی که نتوانسته‌اند اقدامات لازم و پیشگیرانه را به طور صحیح انجام دهند و شرایطشان از وضعیت تحت کنترل خارج شده است؛ تنها می‌توانند با اقدامات واکنشی سریع و سختگیرانه دوباره شرایط را تحت کنترل دربیاورند.
مقایسه ایران با کشورهای مشابه
به منظور انجام تجزیه و تحلیل ریشه‌ای، کشورهای مورد مطالعه با توجه به موقعیت‌های نسبی خود قبل از همه‌گیری کرونا بر اساس ۶ عامل مهم اقتصاد اجتماعی طبقه‌بندی شده‌اند.
- سرانه شیوع بیماری‌های مزمن
- توزیع سنی افراد جامعه
- پوشش سیستم بهداشت
- هزینه‌های بهداشت و درمان
- میزان بیکاری
- وابستگی به تجارت (سهم از تولید ناخالص داخلی)
در تصویر زیر، برای هر یک از عوامل اثرگذار نمره‌ای تعریف شده که رابطه مستقیمی با اثر آن بر اقتصاد دارد. به عنوان مثال، کشوری که نرخ بیکاری پایین دارد، نمره بیکاری بالایی را کسب می‌کند که تأثیر بیشتری بر اقتصاد دارد.
مقایسه ایران با کشورهای مشابه با توجه به معیارهای مرتبط با اقتصاد و کرونا
با توجه به معیارهای جامعه‌شناختی چین و معیارهای اقتصادی ایتالیا، این دو کشور بهترین نمونه برای مقایسه وضعیت و عملکرد ایران با دیگر کشورهاست. با توجه به معیارهای اجتماعی زیر، ایران بیشترین تشابه را با میزان مرگ‌ومیر در چین دارد که می‌تواند مسیر مشابهی را برای مقابله با کرونا و بازیابی وضعیت اقتصاد کشور طی کند.
- میزان سرانه ابتلا به کرونا در ایران یکی از کمترین نرخ‌ها در بین کشورها بوده است
- ایران جمعیت جوانی دارد که از این لحاظ مزیت خوبی در مقابله با کرونا دارد
- در زمینه هزینه بهداشت و درمان، ایران از ارزان‌ترین کشورهاست
- نمره بیکاری ایران تقریباً با ایتالیا برابر است
- وابستگی به تجارت (سهم از تولید ناخالص داخلی)
سناریوهای احتمالی بازیابی اقتصاد کشورها
به منظور تعیین رفتار اقتصاد کشورها، در این گزارش دو پارامتر اصلی با توجه به شاخص بورس کشورهای مورد مطالعه برای ترسیم سناریوهای اقتصادی محتمل با توجه به سرعت بازگشت و پتانسیل بازگشت کامل به وضعیت پیش از کرونا
تعریف شده است.
- سرعت بازگشت به وضعیت پیش از کرونا: صنایع، شرکت‌ها و کارخانه‌ها در چه مدت زمانی با شرایط جدید سازگار می‌شوند.
- پتانسیل بازگشت کامل به وضعیت پیش از کرونا: پتانسیل صنایع، شرکت‌ها و کارخانه‌ها به چه میزانی مناسب است تا به طور کامل به وضعیت قبل از کرونا بازگردند.
سناریوهای اقتصادی محتمل بهبود و رونق اقتصادی در سطح جهان
به نظر می‌رسد کره‌جنوبی محتمل‌ترین کشور برای بازیابی سریع و کامل اقتصادی است. وضعیت آمریکا نیز پتانسیل بازیابی کامل را نشان می‌دهد؛ اما با سرعتی کمتر که می‌تواند به دلیل اندازه و ساختار اقتصادی این کشور باشد.
با اینکه اقتصاد چین یکی از سریع‌ترین نشانه‌های بازیابی را نشان می‌دهد؛ اما شاخص بازار سهام چین آنچه که در طول بیماری رخ داده است را نشان نمی‌دهد. بازیابی به نسبت سریع چین می‌تواند با توجه به ظرفیت و انعطاف‌پذیری صنعتی بالا و همچنین منابع در دسترس کشور برای اجرای اقدامات سختگیرانه منطقی به نظر برسد.
ایتالیا در حال حاضر با توجه به موقعیت اقتصادی قبل از همه‌گیری کرونا و وابستگی بالای آن به صنایعی که کاملاً تحت تأثیر کرونا قرار گرفته‌اند، درگیر نتایج منفی اقتصادی است.
پیامدها و فرصت‌های کرونا در اقتصاد ایران
ایران نیز مانند سایر بازارها، دچار عدم قطعیت زیادی است. فعالین اقتصادی که بتوانند چابک باشند و در مسیر فعالیت خود تغییرات لازم را اعمال کنند، می‌توانند در این شرایط موفق باشد. این امکان وجود دارد که ایران بتواند در چند ماه آینده شیوع ویروس کرونا را محدود کرده و فعالیت‌های صنعتی را از سر بگیرد. البته هنوز اثرات طولانی‌مدت یا تهدید موج دوم بیماری وجود خواهد داشت.
کارآفرینان و سرمایه‌گذارانی که از دولت کمک‌های مالی دریافت می‌کنند، می‌توانند از این فرصت برای تأمین مالی پروژه‌های مربوط به مدیریت بحران استفاده کنند. دولت ایران برای هر شرکتی که به مدیریت بحران کمک کند، کمک هزینه مالی در نظر گرفته (بر خلاف آمریکا) و قوانین سفت و سختی برای کسب سود در بازار ایران تنظیم نشده است (مانند چین). بنابراین کارآفرینان و سرمایه‌گذاران می‌توانند به کمک این دو مزیت و ارائه راه‌حل‌های بهداشتی در حوزه بیماری کرونا، از پتانسیل بالقوه صادرات در آینده بهره‌مند شوند.
دولت ایران برای هر شرکتی که به مدیریت بحران کمک کند، کمک هزینه مالی در نظر گرفته و قوانین سفت و سختی برای کسب سود در بازار ایران تنظیم نشده است. بنابراین کارآفرینان و سرمایه‌گذاران می‌توانند به کمک این دو مزیت از پتانسیل بالقوه صادرات راه‌حل‌های بهداشتی مقابله با کرونا در آینده بهره‌مند شوند.
کارآفرینان و سرمایه‌گذاران می‌توانند از فرصت‌های موجود ناشی از فاصله‌گذاری اجتماعی که در زیر معرفی شده‌اند، استفاده کنند.
- فناوری‌های بهداشت: هر راه‌حلی که از فشار سیستم مراقبت‌های بهداشتی کاسته و نیاز بهبودیافتگان را تأمین می‌کند؛ حوزه‌هایی مانند پزشکی از راه دور (Telemedicine)، فناوری‌های بیمه (Insurtech)، فناوری دارویی (PharmTech)، فناوری‌های پوشیدنی پزشکی، برنامه‌ریزی منابع سازمانی (ERP – Enterprise Resource Planning) و نرم‌افزارها و اپلیکیشن‌های بهداشت و سلامت
- تحویل غذا و مواد غذایی بدون تماس فیزیکی
- تجارت الکترونیک و مدیریت جریان کالا (Logistics) به خصوص در تجارت کالاهای اساسی
- شبکه‌های اجتماعی و سرگرمی: به ویژه راه‌حل‌هایی برای تسهیل فرآیند کار از راه دور و ایجاد فرصت‌های کاری برای کسانی که به تازگی بیکار شده‌اند.
وضعیت نیروی کار در بازار ایتالیا ممکن است راهنمای بهتری برای مقایسه با ایران باشد. اگرچه بیکاری به سرعت در حال افزایش است، تقاضا برای نیروی کار ضروری در خط مقدم مقابله با کرونا وجود دارد. زیرا بسیاری از شرکت‌ها، بخش مدیریت جریان کالا و خدمات مشتری را تقویت می‌کنند تا محصول و خدمت خود را در اختیار مردم تحت قرنطینه قرار دهند.
برای دانلود فایل باکیفیت اینفوگرافیک بر روی لینک زیر کلیک کنید.
فایل اینفوگرافیک گزارش ایده‌هاب از چشم‌انداز کرونا در ایران و جهان
