همه چیز درباره عرضه اولیه سهام – بخش دوم: بازار سرمایه ایران

این روزها کمتر کسی پیدا می‌شود که درباره ورود به بورس و خریدوفروش سهام شرکت‌ها فکر نکند. در یک سال گذشته، بازار بورس با شیب صعودی قابل توجهی رشد کرده و میزان رشد شاخص آن بیش از ۶۰۰٪ بوده است. به همین علت استارتاپ‌‌هایی مانند دیجی‌کالا، کافه بازار، علی بابا، تپسی، شیپور و … که به عنوان نسل اول استارتاپ‌‌های ایرانی شناخته می‌شوند؛ از علاقه خود به عرضه اولیه سهام در بازار سرمایه خبر داده‌اند. استارتاپ‌ها که با بازگشت تحریم‌ها و شیوع ویروس کرونا در جذب منابع مالی به مشکل خورده‌اند، حال بازار سرمایه ایران را مجرایی برای تأمین منابع مالی خود می‌بینند.

با وجود علاقه استارتاپ‌ها به عرضه سهام خود در بازار سرمایه، باید به این موضوع توجه کرد که آیا این استارتاپ‌ها شرایط لازم برای ورود به این بازار را دارند؟ آیا می‌توان چشم‌انداز امیدوارکننده‌ای از آینده استارتاپ‌ها انتظار داشت تا سهام‌داران از عرضه اولیه سهام آن‌‌ها استقبال کنند؟

در این راستا، در بخش دوم مقاله‌های «همه چیز درباره عرضه اولیه» ابتدا شرایط ورود به بازارهای بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران را بررسی خواهیم کرد. سپس عملکرد مالی و سودآوری شرکت‌های فعال در صنعت رایانه و فعالیت‌های وابسته به آن و صنعت اطلاعات و ارتباطات را که مشابه‌ترین شرکت‌ها به استارتاپ‌ها هستند را بررسی خواهیم کرد.

مطالعه و بررسی عملکرد این شرکت‌ها می‌تواند نشان‌دهنده چشم‌انداز استارتاپ‌هایی باشد که به زودی در بازار سرمایه ایران سهام خود را عرضه خواهند کرد.

بازار سرمایه در ایران

بازار سرمایه به عنوان یکی از ارکان اقتصادی کشور، نقش مهمی در جذب سرمایه‌های خرد مردم و استفاده از آن‌ها در جهت تأمین مالی فعالیت‌های اقتصادی دارد. بازار سرمایه ایران شامل ۴ بازار بورس اوراق بهادار تهران، فرابورس، بورس کالا و بورس انرژی است. دو بازار بورس و فرابورس بخشی از بازار سرمایه ایران است که در زمینه‌های مختلفی با هم تفاوت دارند.

با وجود سابقه ۵۰ ساله از حضور بازار سرمایه در ایران، بورس اوراق بهادار تهران به شکل جدید و سهامی عام انتفاعی در آذر ۱۳۸۴ بر پایه قانون جدید بازار اوراق بهادار تشکیل شد. در بورس اوراق بهادار تهران، دارایی‌های مختلف مالی یا به اصطلاح کاغذی (مانند سهام شرکت‌ها، اوراق قرضه، اوراق مشارکت و …) مورد معامله قرار می‌گیرند.

بازار فرابورس ایران در آبان ۱۳۸۷ فعالیت خود را تحت نظارت سازمان بورس اوراق بهادار آغاز کرد. از مهم‌ترین وظایف این بازار، سامان‌دهی و هدایت بخشی از بازار سرمایه است که شرایط ورود به بورس اوراق بهادار را ندارند یا می‌خواهند سریع‌تر به بازار سرمایه وارد شوند. سازوکارهای ساده‌تر و تنوع در شرایط پذیرش شرکت‌ها در فرابورس، این امکان را به بنگاه‌های اقتصادی می‌دهد تا با حداقل شرایط لازم و در سریع‌ترین زمان ممکن وارد این بازار شده و از مزایای آن بهره‌مند گردند.

مراحل ورود به بازار سرمایه ایران

در مقاله «همه چیز درباره عرضه اولیه سهام – بخش اول: بورس آمریکا»، فرایند عرضه اولیه سهام در بورس نزدک مورد بررسی قرار گرفت. فرایند عرضه اولیه سهام در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران نیز کم‌وبیش با بورس نزدک شباهت دارد. در تصویر زیر می‌توانید مراحل عرضه اولیه سهام و ورود به بازار بورس اوراق بهادار و فرابورس ایران را مشاهده کنید.

قوانین ورود به بورس اوراق بهادار

بازار بورس شامل دو بازار اول و دوم است و هر کدام قوانین خاص خود را برای ورود شرکت‌ها دارند. با توجه به تصویر زیر، می‌توان گفت این بازار برای استارتاپ‌هایی مناسب است که سودآور هستند و هیچ گونه زیان انباشته‌ای نداشته باشند. همچنین برای ورود به بازار اول و دوم، مدیران شرکت باید در نظر داشته باشند که حداقل ۱۰٪ از سهام شرکت در بورس عرضه شود. حداقل دو دوره جریان خالص وجه نقد مثبت و سیستم حسابداری مطلوب از نظر سازمان بورس از دیگر قوانین سرسختانه برای ورود به این بازار است.

قوانین ورود به فرابورس

فرابورس دارای ۹ بازار است که چهار بازار اول، دوم، پایه و کسب‌وکارهای کوچک و متوسط (SME) در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته است. در بازارهای اول، دوم و کسب‌وکارهای کوچک و متوسط، پذیرش و معاملات سهام شرکت‌های سهامی عام صورت می‌گیرد. بازار پایه نیز در جهت اجرای ماده ۳۶ قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور ایجاد شده است. در این بازار معاملات سهام شرکت‌های ثبت شده نزد سازمان بورس انجام می‌شود.

طبق قوانین، شرایط ورود به فرابورس آسان‌تر بوده و استارتاپ‌ها برای ورود به این بازار مشکل زیادی نخواهند داشت. یکی از مشکلات اصلی استارتاپ‌ها میزان سودآوری و زیان انباشته است که به جز بازار اول فرابورس، در دیگر بازارها محدودیت خاصی ندارند. با این وجود، مشابه شرایط ورود به بورس باید صورت‌های مالی مطلوب از نظر سازمان بورس را داشته باشند و توسط حسابرس مورد تأیید قرار گیرد.

ارزش‌گذاری شرکت‌ها در عرضه اولیه سهام

پس از طی مراحل قانونی عرضه اولیه سهام در بازار بورس اوراق بهادار ایران، نوبت به اطلاع‌رسانی عمومی شرکت برای عرضه اولیه می‌رسد. در این مرحله شرکت اطلاعیه‌ای را منتشر می‌کند که شامل کف و سقف قیمت هر سهام، زمان ورود برای ثبت سفارش و حداکثر سهمیه مجاز برای هر کد حقیقی و حقوقی است.

قیمت سهام برای عرضه اولیه توسط شرکت‌ها و حسابرسانی تعیین می‌شود که با استفاده از روش‌های مختلف، ارزش شرکت موردنظر را ارزیابی و تعیین می‌کنند. در ایران معمولاً از روش‌های زیر برای ارزش‌گذاری سهام شرکت‌ها در عرضه اولیه استفاده می‌شود.

۱) مدل تنزیل سود تقسیمی (DDM)

مدل تنزیل سود تقسیمی یک روش کمی است که برای پیش‌بینی قیمت سهام یک شرکت استفاده می‌شود. این مدل در تلاش است تا ارزش منصفانه سهام شرکت را بدون در نظر گرفتن شرایط حاکم بر بازار سرمایه حساب کند. در حالت کلی اگر ارزش به دست آمده از این روش بیشتر از قیمت معاملات فعلی سهام باشد، قیمت فعلی سهام در مقایسه با ارزش آن کمتر است و واجد شرایط خرید می‌شود و بالعکس.

برآورد سود سهام آینده شرکت، کاری پیچیده است. تحلیلگران و سرمایه‌گذاران ممکن است در این روش مفروضات خاصی را در نظر بگیرند یا سعی کنند روندهای مبتنی بر پرداخت سود در گذشته را برای تخمین سود سهام آینده استفاده کنند. به هر حال، فرمول کلی محاسبه ارزش شرکت بر اساس این مدل، به شکل زیر است:

برای مثال فرض کنیم که میزان سود تقسیمی سهام در سال آینده ۱۰۰۰ ریال باشد. با فرض نرخ ثابت رشد سود سهام ۵٪ و هزینه سرمایه سهام شرکت ۷٪، ارزش هر سهم از شرکت مذکور ۵۰۰۰ ریال خواهد بود.

۲) روش تنزیل درآمد باقیمانده (RIV)

فرمول روش تنزیل درآمد باقیمانده بسیار شبیه به مدل تنزیل سود تقسیمی است. در این روش، درآمد باقیمانده (Residual Income) با سود سهام در سال آینده جایگزین می‌شود. بنابراین می‌توان از این روش به عنوان جایگزینی مناسب برای مدل تنزیل سود تقسیمی استفاده کرد.

درآمد باقیمانده، درآمدی است که یک شرکت پس از محاسبه هزینه سرمایه تولید می‌کند. بنابراین اولین گام برای ارزش‌گذاری شرکت به این روش، پیش‌بینی درآمد باقیمانده در آینده مشخص است. سپس، با استفاده از فرمول زیر ارزش شرکت در حال حاضر به دست می‌آید.

در عبارت دوم معادله، نشانه مجموع (سیگما) به کار رفته است. این یعنی یک زمان مشخص در آینده، مثلاً دو سال بعد به دوره‌های زمانی تقسیم می‌شود که درآمد باقیمانده و هزینه سهام در آن دوره را پیش‌بینی کرده‌ایم. بنابراین مجموع این پیش‌بینی‌ها به علاوه ارزش دفتری شرکت در حال حاضر، ارزش را تعیین می‌کند.

۳) روش نسبت قیمت به سود (P/E)

این روش شناخته‌شده‌تر از دو روش قبلی است. روش نسبت قیمت به سود توسط بسیاری از سرمایه‌گذاران بورسی در ایران به کار می‎رود. به صورت ساده، این نسبت برابر است با قیمت هر سهم تقسیم بر میزان سود پیش‌بینی شده سال آینده (EPS). به کمک فرمول زیر می‌توان ارزش هر سهم شرکت را محاسبه کرد.

برای مثال اگر سود پیش‌بینی شده سال آینده هر سهم شرکت ۱۰۰۰ ریال و نسبت قیمت به سود شرکت‌های مشابه ۵ باشد، ارزش هر سهم شرکت ۵۰۰۰ ریال خواهد بود.

به این معنی که هر سرمایه‌گذار بورسی حاضر است به ازای ۱۰۰۰ ریال سود از هر سهم، ۵۰۰۰ ریال بابت خرید سهام آن پرداخت کند. البته این روش علاوه بر قیمت‌گذاری برای سهام در زمان عرضه اولیه، برای تحلیل سهام شرکت‌ها در بازار سرمایه هم استفاده می‌شود. در ارزش‌گذاری سهام عرضه اولیه، پس از بررسی نسبت قیمت به سود شرکت‌های مشابه و تقاضای سرمایه‌گذاران و سود پیش‌بینی شده، قیمت عرضه اولیه هر سهم را تعیین می‌کنند. روش نسبت قیمت به سود، بیشترین تأثیر را در پیشنهادات قیمت عرضه اولیه سهام در ایران دارد.

۴) روش نسبت قیمت به ارزش دفتری (P/B)

سرمایه‌گذاران از این روش برای مقایسه ارزش بازار یک شرکت با ارزش دفتری (Book Value) آن استفاده می‌کنند. این نسبت با تقسیم قیمت هر سهم بر ارزش دفتری هر سهم (BVPS) محاسبه می‌شود. سرمایه‌گذارانی که پتانسیل سرمایه‌گذاری در آینده شرکت‌های مختلف را می‌سنجند از این روش استفاده می‌کنند.

ارزش دفتری در ترازنامه مالی شرکت‌ها مشخص است. این کمیت برابر است با ارزش ویژه (حقوق صاحبان سهام) تقسیم بر تعداد سهام شرکت. برای محاسبه قیمت هر سهم می‌توانیم ارزش دفتری هر سهم را در نسبت P/B ضرب کنیم. این نسبت معمولاً کمتر از ۳ در نظر گرفته می‌شود.

فرض کنید که ارزش دفتری هر سهم شرکت را برابر ۱۰۰۰ ریال قرار دهیم. اگر نسبت P/B این شرکت را ۲ در نظر بگیریم، قیمت هر سهم ۲۰۰۰ ریال خواهد بود. این عدد به این معناست که سرمایه‌گذاران در ازای ارزش دفتری ۱۰۰۰ ریالی هر سهم، برای خرید هر سهم شرکت تمایل به پرداخت ۲۰۰۰ ریال دارند. در ارزش‌گذاری عرضه اولیه سهام از این روش همانند روش نسبت قیمت به سود استفاده می‌شود.

بعد از محاسبه ارزش شرکت از طریق هر یک از روش‌های گفته شده، ضریب اتکایی برای هر روش در نظر گرفته شده و بر اساس آن، میانگین وزنی می‌گیرند که ارزش هر سهم از شرکت را نشان می‌دهد.

شرکت‌های فناوری‌محور بازار سرمایه ایران

در این مقاله ۱۶ شرکت فناوری‌محور در بورس و فرابورس بررسی شده‌اند. باسابقه‌ترین شرکت فناوری‌محور بورسی در بازار سرمایه ایران، شرکت داده‌پردازی ایران با ۱۹ سال سابقه حضور در بورس است. قدیمی‌ترین شرکت نیز شرکت ایران ارقام با سابقه فعالیت ۴۹ ساله است که ۱۵ سال از عرضه اولیه آن در بورس می‌گذرد. در تصویر زیر می‌توانید لوگو، نام، نماد و بازاری که ۱۶ شرکت ذکر شده در آن حاضر هستند را مشاهده کنید.

بررسی ارزش شرکت‌های فناوری‌محور حاضر در بازار سرمایه ایران

در جدول زیر ارزش اولیه و ارزش فعلی شرکت‌های فناوری‌محور نشان داده شده است. شرکت به‌پرداخت ملت با ارزش اولیه ۱۶۶۲۵ باارزش‌ترین عرضه اولیه شرکت‌های فناوری‌محور بوده است. در صورتی که نرخ تورم را در نظر بگیریم، شرکت خدمات انفورماتیک، باارزش‌ترین عرضه اولیه به ارزش خالص فعلی ۳۷۴۹۰ میلیارد ریال بوده است. در حال حاضر (۲۰ مرداد ۱۳۹۹) باارزش‌ترین شرکت نیز خدمات انفورماتیک است که ارزشی بالغ بر ۳۸۴۹۷۲ میلیارد ریال دارد.

در صورتی که ارزش فعلی شرکت‌‌ها را با ارزش اولیه (با در نظر گرفتن تورم و محاسبه ارزش خالص فعلی) مقایسه کنیم، ارزش ۷ شرکت بیش از ۱۰ برابر رشد کرده است. ارزش شرکت افرانت پس از ۹ سال حضور در بازار سرمایه، ۵۸ برابر شده که بیشترین افزایش ارزش را داشته است. شرکت‌های مبین وان کیش، تجارت الکترونیک پارسیان کیش و آتیه داده‌پرداز با سابقه کمتر از چهار سال حضور در بازار سرمایه، به ترتیب رشد ارزش ۲۴، ۲۲ و ۲۲ برابری را تجربه کرده‌اند. شرکت به‌‌پرداخت ملت نیز با وجود افزایش ۲ برابری ارزش، کمترین افزایش ارزش را داشته که با توجه به ارزش اولیه بالای آن، این اتفاق دور انتظار نبوده است. شایان ذکر است که افزایش ارزش فعلی شرکت‌ها بیشتر ناشی از رشد چشمگیر بورس و فرابورس در یک سال گذشته است.

روند سوددهی خالص شرکت‌های فناوری‌محور در بازار سرمایه ایران

میزان سوددهی شرکت یکی از عوامل مهم نشان‌دهنده توسعه شرکت و همچنین ارزش‌گذاری آن است. سود خالص کسب شده توسط شرکت‌های فعال در بازار سرمایه را به دو روش می‌توان بررسی کرد.

در روش اول، می‌توان روند سودآوری خالص شرکت را در طی سالیان گذشته بررسی کرد. در روش دوم نیز می‌توان با در نظر گرفتن تورم، ارزش خالص فعلی (NPV) سود خالص شرکت‌ها را محاسبه و تحلیل کرد.

واضح است که در روش اول اگر شرکت عملکرد مناسبی از خود به جای گذاشته باشد، می‌توان انتظار داشت سود خالص کسب شده روند صعودی داشته باشد. اما با در نظر گرفتن تورم سالیانه مشاهده می‌شود که اکثر شرکت‌ها روند روبه‌رشدی در سودآوری نداشته‌اند.

البته وضعیت اقتصادی کشور در سالیان اخیر و تورم ۳۱٪ و ۴۱٪ در سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ از دلایل اصلی افت سودآوری شرکت‌ها است. بنابراین نمی‌توان به عملکرد شرکت‌های سودده خرده گرفت؛ زیرا با وجود چنین نرخ‌های تورم بالا، سودآوری بیش از نرخ تورم کار آسانی نیست.

در نمودارهای زیر، روند سودآوری خالص شرکت‌های فناوری‌محور فعال در بورس و فرابورس به تفکیک سابقه حضور در بازار سرمایه نمایش داده شده است. قابل ذکر است که در نمودار ارزش خالص فعلی (NPV) سود خالص شرکت‌های فناوری‌محور، سود خالص هر سال با توجه به نرخ تورم اعلام شده بانک مرکزی به ارزش فعلی سال ۱۳۹۸ تبدیل شده‌اند.

در شرکت‌های با سابقه کمتر از ۵ سال، عملکرد شرکت داده‌گستر عصر نوین (های‌وب) جالب توجه است. این شرکت در سال ۱۳۹۸ توانسته میزان سودآوری خود را به میزان بیش از ۴ برابر نسبت به سال قبل افزایش دهد. شرکت تجارت الکترونیک پارسیان کیش و آتیه داده‌پرداز نیز رشد بیش از ۲ برابری سود خالص نسبت به سال قبل را تجربه کرده‌اند. هر سه شرکت نسبت به شرکت‌های دیگر از لحاظ عددی، سودآوری کمی در سال ۱۳۹۷ داشته‌اند و افزایش سودآوری در سال ۱۳۹۸ نشان از رشد و توسعه سریع آن‌ها دارد.

با محاسبه سود خالص شرکت‌ها بر اساس تورم سال‌های گذشته، اثر تورم بالای سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ کاملاً آشکار است. شرکت‌های تجارت الکترونیک پارسیان کیش، مبین وان کیش و آتیه داده‌پرداز روند نسبتاً باثباتی داشته‌اند و همگام با تورم سود خالص کسب کرده‌اند. شرکت‌های به‌پرداخت ملت و آسان پرداخت پرشین که تا سال ۱۳۹۶ روند روبه‌رشدی داشته‌اند، در سال ۱۳۹۸ نسبت به سال ۱۳۹۶ به ترتیب کاهش سودآوری ۳۰٪ و ۴۵٪ را تجربه کرده‌اند.

با بررسی روند سودآوری خالص شرکت‌های فناوری‌محور با سابقه ۵ تا ۱۰ سال حضور در بازار سرمایه، شرکت‌های همکاران سیستم، کارت اعتباری ایران کیش، تجارت الکترونیک پارسیان و افرانت روند روبه‌رشد سودآوری مستمری داشته‌اند. در مقابل، سودآوری گروه فن‌آوا نوسانی بوده و تقریباً یک سال در میان افزایش و کاهش یافته است. شرکت توسعه فناوری اطلاعات خوارزمی عملکرد خوبی نداشته و سه سال مالی زیان‌ده بوده است. البته این شرکت در سال ۱۳۹۸ رشد عجیبی داشته و توانسته ۶ برابر سال گذشته سود خالص کسب کند.

در صورتی که ارزش خالص فعلی سود خالص شرکت‌ها در سال ۱۳۹۸ را به کمک نرخ تورم محاسبه کنیم؛ دو شرکت همکاران سیستم و افرانت تقریباً روند سود‌دهی صعودی خوبی داشته‌‌اند و به ترتیب ۱۱٪ و ۲۵٪ سالانه رشد داشته‌اند. این دو شرکت توانسته‌اند در مقایسه با تورم عملکرد بهتری در سودآوری داشته باشند و رشد مستمری را تجربه کنند. شرکت‌ تجارت الکترونیک پارسیان که تا سال ۱۳۹۲ روند سودآوری خوبی در مقایسه با نرخ تورم داشته، دچار افت شده و در ۵ سال گذشته روند نسبتاً باثباتی را طی کرده است. شرکت کارت اعتباری ایران کیش نیز که تا سال ۱۳۹۶ روند رو‌به‌رشد خوبی را طی کرده بود، در دو سال گذشته عملکرد خوبی نداشته و نسبت به سال ۱۳۹۶، ۴۴٪ کاهش سودآوری خالص داشته است.

در میان شرکت‌‌های فناوری‌محور با سابقه بیش از ۱۰ سال حضور در بازار سرمایه، دو شرکت داده‌پردازی ایران و خدمات انفورماتیک روند سودآوری خالص مثبت داشته‌اند. شرکت داده‌پردازی ایران و خدمات انفورماتیک سالانه به‌طور میانگین به ترتیب ۲۳٪ و ۲۵٪ رشد سود خالص داشته‌اند. اما شرکت ایران ارقام با وجود روند صعودی سودآوری خالص تا سال ۱۳۹۵، در سه سال اخیر زیان‌ده بوده و عملکرد خوبی نداشته است.

با در نظر گرفتن تورم سالانه و محاسبه ارزش خالص فعلی سود خالص، همچنان دو شرکت خدمات انفورماتیک و داده‌پردازی ایران عملکرد خوبی داشته‌اند و سالانه به ترتیب ۵٪ و ۸٪ افزایش سودآوری خالص داشته‌اند. این دو شرکت که از باسابقه‌ترین شرکت‌‌های فناوری‌محوری بازار سرمایه ایران هستند، عملکرد باثباتی از خود به جای گذاشته‌اند و برخلاف شرکت‌های مشابه خود از تورم و اقتصاد ایران آسیب ندیده‌اند.

مقایسه افزایش سرمایه و سود خالص شرکت‌های فناوری‌محور بازار سرمایه ایران

افزایش سرمایه یکی از راه‌های رشد و توسعه شرکت‌های حاضر در بازار سرمایه است. شرکت‌‌ها می‌توانند با افزایش سرمایه از روش‌های مختلفی از محل سود انباشته (سهام جایزه)، آورده نقدی، مطالبات حال شده سهام‌داران، تجدید ارزیابی دارایی‌ها و صرف سهام، منابع مالی بیشتر به دست آورده و دایره فعالیت خود را گسترش دهند. دو شرکت خدمات انفورماتیک و داده‌پردازی ایران با ۸۳۰۰٪ و ۴۰۷۷٪ بیشترین میزان افزایش سرمایه را در طی این سال‌ها داشته‌اند.

در مقایسه سود خالص دوره قبل از عرضه اولیه و دوره آخر مالی شرکت‌ها، اکثر شرکت‌ها توانسته‌اند روند سودآوری خوبی داشته باشند. شرکت‌های داده‌پردازی ایران، افرانت و خدمات انفورماتیک توانسته‌اند سود خالص خود را بیش از ۴۰ برابر افزایش دهند. دو شرکت توسعه فناوری اطلاعات خوارزمی و پرداخت الكترونیك سامان كیش با اینکه از شرکت‌های باسابقه در فناوری هستند، از پتانسیل بازار سرمایه برای افزایش سرمایه استفاده نکرده‌اند و افزایش سود خالص پایینی داشته‌اند.

در میان ۱۶ شرکت فناوری ‌محور فعال در بازار سرمایه ایران، ۱۳ شرکت بعد از عرضه اولیه افزایش سرمایه داشته‌اند. با مقایسه میزان افزایش سرمایه و سود خالص این شرکت‌‌ها، دیده می‌شود که میزان افزایش سود خالص ۷ شرکت بیش از میزان افزایش سرمایه‌شان بوده است. بنابراین افزایش سرمایه این شرکت‌ها مقیاس‌پذیر بوده و توانسته‌اند از این اهرم مالی بهره بیشتری ببرند و سود خالص خود را افزایش دهند.

با توجه به اینکه همواره ویژگی مقیاس‌پذیری از مزیت‌های اصلی استارتاپ‌ها محسوب می‌شود، باید دید که بعد از ورود استارتاپ‌ها به بازار سرمایه، آیا توانایی سودآوری بیش از میزان افزایش سرمایه را خواهند داشت یا خیر؟ با توجه به مقیاس‌پذیری ۷۰۰٪ شرکت فن‌آوا و بیش از ۳۰۰٪ شرکت‌های همکاران سیستم و به‌پرداخت ملت، استارتاپ‌ها که عنوان کسب‌وکارهای نوپا و مقیاس‌پذیر را با خود به یدک می‌کشند، کار سختی را در برآورده کردن انتظار فعالین بازار سرمایه خواهند داشت.

برای کسب اطلاعات بیشتر درباره عرضه اولیه استارتاپ‌ها می‌توانید گزارش «عرضه اولیه سهام استارتاپ‌ها در ایران و آمریکا» را از طریق لینک زیر دانلود نمایید.

عرضه اولیه سهام استارتاپ ها در ایران و آمریکا

---

این گزارش با حمایت صندوق مالی توسعه تکنولوژی ایران تدوین و تهیه شده است. مجموعه تکراسا از حمایت و پشتیبانی این مجموعه، به عنوان یاور تحقیقاتی، کمال تشکر و قدردانی را دارد.