شاید این روز‌ها زیاد نام کلاب‌هاوس (Clubhouse) را شنیده باشید. در اوایل سال ۲۰۲۰، این شبکه اجتماعی بر مبنای محتوای صوتی زنده راه‌اندازی شد. اما مهم‌ترین نکته که همه جا درباره آن می‌شنویم، محدود بودن این برنامه برای کاربران آی‌او‌اس (iOS) است. در واقع امکان استفاده برای کاربران اندروید فعلاً وجود ندارد. از طرف دیگر، امکان ثبت‌نام در این برنامه فقط با دعوت‌نامه وجود دارد. همه این موارد حس ترس و عقب افتادن از بقیه دنیا را در دل برخی از کاربران ایجاد کرده است.
در این مقاله، قصد داریم درباره ترس از دست دادن و حس عقب ماندن از بقیه بیشتر صحبت کنیم.
از دست دادن؛ ترسی همه‌گیر
آیا تا به حال احساس کرده‌اید که هنگام زنگ خوردن تلفن همراهتان باید فوراً به آن پاسخ دهید؟ هر چه تلفن همراه شما بیشتر زنگ بخورد، شما ترس بیشتری برای از دست دادن آن تماس خواهید داشت. به این معنی که احساس می‌کنید، اگر تلفن خود را همان لحظه و فوراً پاسخ ندهید، چیز مهمی را از دست می‌دهید. فومو (FOMO: Fear of Missing Out) یا «ترس از دست دادن» دقیقاً زمانی اتفاق می‌افتد که افراد از ترس اینکه فرصتی را از دست دهند، سریعاً تصمیم می‌گیرند. در واقع حس می‌کنند اگر فرصتی را از دست بدهند، ممکن است بعداً پشیمان شوند. مبتلایان به فومو ممکن است دقیقاً ندانند چه چیزی را از دست می‌دهند؛ اما همچنان نگران هستند که دیگران بدون آن‌ها اوقات بهتری دارند یا کار بهتری انجام می‌دهند.
این ترس باعث می‌شود که حتی در مواردی که لزوماً چیزی را نمی‌خواهیم، ناخودآگاه آن را انتخاب کنیم. فومو علاوه بر استرس می‌تواند موجب رفتارهای ناسالم دیگری هم بشود. به‌عنوان مثال، مطالعه‌ای نشان داد که ترس از دست دادن فرصت در حین رانندگی با هدف اینکه زودتر به مقصد برسیم، می‌تواند باعث حواس‌پرتی و عجله شود که بسیار خطرناک است.
شبکه‌های اجتماعی؛ عامل ایجاد فومو
شبکه‌های اجتماعی نقش زیادی در زندگی اکثر مردم دارند. احتمالاً نمی‌توانید کسی را پیدا کنید که حداقل در یکی از شبکه‌های اجتماعی حضور نداشته باشد. اما شبکه‌های اجتماعی و به‌طور کلی اینترنت می‌توانند مانند یک شمشیر دو لبه عمل کنند.
شبکه‌های اجتماعی به ما این امکان را می‌دهند تا با خانواده و دوستان خود یا حتی افراد جدید در ارتباط باشیم. حتی می‌توانند منبع بسیار خوبی برای یادگیری چیزهای جدید و پیگیری اخبار سراسر دنیا باشند.
در عین حال، همواره روانشناسان به مشکلاتی اشاره دارند که شبکه‌های اجتماعی برای سلامت روان ایجاد می‌کنند. یکی از اثرات منفی این شبکه‌ها، ترسی است که در کاربران ایجاد می‌شود. پدیده فومو با ظهور تلفن همراه هوشمند و شبکه‌های اجتماعی، بیشتر از قبل رایج شده است و می‌تواند موجب دلهره، استرس، اختلال در خواب و سلامت روان افراد شود. طبق آمار ۵۶٪ از مردم ترس از دست دادن رویداد‌ها و اخبار در شبکه‌های اجتماعی را دارند.
تصمیم هیجانی برای سود بیشتر
«اگر چند سال قبل ارز دیجیتال خریده بودید، الان چه‌قدر سود کرده بودید؟»
این سؤال دقیقاْ به شما چه احساسی منتقل می‌کند؟ آیا حس می‌کنید با نخریدن ارز دیجیتال در سال‌های گذشته سود زیادی را از دست داده‌اید؟ آیا ممکن است با رشد ارز‌های دیجیتال هیجانی شوید و با تمام پول خود ارز دیجیتال بخرید؟ این حس دقیقاً همان ترس از دست دادن یا فومو است.
این اتفاق در زمستان ۱۳۹۸ در بازار بورس ایران هم افتاد. برخی با دیدن نمودار رشد سهام در بازار بورس و بدون هیچ اطلاعات دقیقی از این بازار سریعاً مقداری یا تمام پول خود را در این زمینه سرمایه‌گذاری کردند. چون می‌ترسیدند بازار همچنان رشد کند و آن‌ها سود بیشتری را از دست بدهند.
چرا دچار فومو می‌شویم؟
تصور کنید از سرکار برگشته‌اید و روز بسیار سختی را گذرانده‌اید. در همین هنگام تلفن شما زنگ می‌خورد و به یک مهمانی دعوت می‌شوید که همه دوستانتان آنجا هستند. اگر بخواهید منطقی تصمیم بگیرید به‌دلیل خستگی احتمالاً زیاد مایل به رفتن نخواهید بود. اما در آن لحظه فکر می‌کنید که اگر به مهمانی نروید، فرصت خوشی کردن با دوستانتان را از دست می‌دهید. چرا این اتفاق می‌افتد؟
فومو یک مفهوم روانشناسی است. ما به‌عنوان یک انسان احساس نیاز و تعلق به دیگر افراد جامعه داریم. ۲ دلیل عمده که این اتفاق می‌افتد به سوگیری زیان‌گریزی و نظریه دوری از حسرت مربوط می‌شود که در ادامه به آن می‌پردازیم:
زیان‌گریزی (Loss Aversion)
مردم تمام تلاش خود را می‌کنند تا از ضرر جلوگیری کنند و درد روانی «از دست دادن» بیش از لذت «به‌دست آوردن» است. به‌همین علت مردم دچار ترسی برای جلوگیری از ضرر و از دست دادن می‌شوند.
دوری از حسرت (Regret Aversion)
دوری از حسرت زمانی اتفاق می‌افتد که تصمیمی بر این مبنا گرفته می‌شود که از پشیمانی در آینده جلوگیری کند. این حسرت ممکن است موجب ترس از دست دادن شود.
بیشتر بخوانید: فریب نخورید
فومو به‌عنوان یک تکنیک برای بازاریابی
احتمالاً شما نیز در هنگام خرید با جملاتی مثل «تنها چند ساعت تا پایان تخفیف باقی مانده است» یا «تنها ۱ عدد از این محصول در انبار باقی است» زیاد مواجه شده‌اید. این جملات به شما چه حسی القا می‌کنند؟ پس از دیدن این جملات توسط مشتری چه اتفاقی می‌افتد؟ آیا تا به حال برایتان پیش آمده که پس از دیدن این جملات سریعاً اقدام به خرید کنید؟ اگر پاسخ شما «بله» است، احتمالاً شما دچار فومو شده‌اید.
در کسبوکارها از فومو به‌عنوان یک تکنیک بازاریابی و وفاداری به برند استفاده می‌شود. با این تکنیک نوعی ترس در مشتریان ایجاد می‌شود که مبادا فرصت خرید را از دست دهند و بعداً از فرصت از دست رفته پشیمان شوند.
طبق تحقیقات ۶۰٪ از مردم ادعا می‌کنند که به‌خاطر فومو خرید می‌کنند. به‌عبارت دیگر، دلیل خریدهای بیش از نیمی از مردم جهان ترس از دست دادن است.
بازاریابی با فومو در آمازون و اپل
یکی از راه‌های ایجاد فومو در بازاریابی، محدودیت زمانی است. با این تکنیک بازدیدکنندگان فکر می‌کنند که اگر سریع خرید نکنند، چیزی را از دست می‌دهند و احتمال خرید آن‌ها بیشتر می‌شود.
این کار را می‌توان با نشان دادن ساعت با شمارش معکوس در صفحه خرید یا در یک بنر برای موارد خاص مثل جمعه سیاه (Black Friday) یا عیدها انجام داد. اغلب خرده‌فروشی‌های آنلاین مانند آمازون این کار را انجام می‌دهند. نشان دادن محدودیت زمانی، ترس از دست دادن را به مشتری القا می‌کند و با این تکنیک احتمالاً افراد حتی چیزهایی را که نیاز ندارند، به سبد خرید خود اضافه می‌کنند.
یکی دیگر از نمونه‌های ایجاد فومو در بازاریابی، محدودیت خرید برای یک گروه اختصاصی است. ما به‌عنوان یک انسان، دوست داریم در یک گروه خاص قرار بگیریم یا فکر کنیم که فرصتی را به‌دست آورده‌ایم که تعداد کمی از افراد می‌توانند از آن استفاده کنند. تا سال ۲۰۱۹ بیش از ۱۱۲ میلیون نفر در آمریکا برای آمازون پرایم (Amazon Prime) ثبت‌نام کرده بودند تا بتوانند قبل از مشتریان دیگر از آمازون خرید کنند. این دقیقاً ترسی در افراد ایجاد می‌کرد که حس کنند از دیگران عقب افتاده‌اند.
همچنین هدیه دادن در کنار خرید یک محصول روش خوبی برای جذب مشتری است. در برخی از خرده‌فروشی‌ها پس از اتمام خرید، به خریداران هدیه یا کد تخفیف برای خرید بعدی می‌دهند. ترس از دست دادن برخی از مزایا، می‌تواند فوریتی برای انجام خرید در مشتریان ایجاد کند. مثلاً اپل سال ۲۰۱۸ در ازای خرید هر مک‌بوک، به مشتریان هدفون بیتس (Beats) رایگان هدیه می‌داد.
بیشتر بخوانید: تفاوت بازاریابی در کسب و کارهای B2B و B2C
چگونه بر این ترس غلبه کنیم؟
استفاده بیش از حد از شبکه‌های اجتماعی و مقایسه زندگی خود با دیگران می‌تواند منجر به احساس بدی نسبت به خودمان و زندگی‌مان شود. اما همچنان می‌توان اقداماتی برای کاهش فومو انجام داد.
درک وجود مشکل می‌تواند اولین گام برای غلبه بر آن باشد. موارد زیر می‌توانند به شما برای غلبه بر فومو کمک کنند:
۱) از ترس خود آگاه باشید
یکی از مهم‌ترین راه‌ها برای کاهش این ترس، آگاهی از احساسات است. برای تصمیم‌گیری کمی مکث کنید، سپس سعی کنید منطقی تصمیم بگیرید.
۲) زمان استفاده از شبکه‌های اجتماعی را محدود کنید
شبکه‌های اجتماعی به ارتباط ما با دوستان و خانواده کمک می‌کنند؛ اما نقطه‌ضعف‌هایی هم به همراه دارند. شبکه‌های اجتماعی، ما را به دنیایی غیرواقعی می‌برند. مدت استفاده از شبکه‌های اجتماعی را کاهش دهید و اوقات فراغت خود را صرف کارهای مفیدتری کنید.
۳) خودتان را با دیگران مقایسه نکنید
انسان‌ها متفاوت هستند و چالش‌ها و اهداف مختلفی در زندگی دارند. خودتان را با دیگران، به‌ویژه با افراد مشهور اصلاً مقایسه نکنید. یک تصویر شاد از افراد در شبکه‌های اجتماعی تضمین نمی‌کند که آن‌ها در زندگی واقعاً خوشحال هستند. هرکسی مشکلات خودش را دارد.
۴) نه گفتن را بیاموزید
حتی اگر دچار فومو شده‌اید و می‌ترسید چیزی را از دست بدهید، لازم نیست به‌خاطر این ترس هر کاری بکنید. وقت، انرژی و پول خود را بر روی چیزهایی سرمایه‌گذاری کنید که برایتان مهم هستند و از آن‌ها لذت می‌برید.
۵) تفاوت آرزو و نیاز را بدانید
باید نیازها و رویاهاتان را از هم تشخیص دهید. به نیازهای خود در زندگی فکر کنید و هنگامی که نباید کاری را انجام دهید، آگاهانه تصمیم بگیرید و «نه» بگویید.
۶) بپذیرید که بعضی چیزها هم هزینه دارند
باید بدانیم بعضی از انتخاب‌ها هزینه دارند. اگر ترجیح می‌دهید زود بخوابید، ممکن است بیرون رفتن با دوستانتان را از دست بدهید. اگر تمام شب را بیدار باشید و فیلم ببینید، ممکن است روز بعد بازده و عملکرد خوبی نداشته باشید. تصمیماتی بگیرید که با اولویت‌های شما همسو باشند و بتوانید مسئولیت و نتیجه آن را بپذیرید.
این کار به شما کمک می‌کند تا به یاد داشته باشید که اگر فرصتی را از دست دادید، فرصت‌های دیگری پیش خواهد آمد. فومو باعث می‌شود درباره فرصت‌های از دست رفته احساس گناه کنید. شما نمی‌توانید گذشته خود را تغییر دهید؛ اما می‌توانید فرصت‌های جدیدی را پیدا کرده و از آن‌ها استفاده کنید.
۷) هر روز نکات مثبت را یادداشت کنید
در پایان روز نکات مثبت زندگی خود را که به‌خاطر آن‌ها قدردان هستید، در دفتر خود یادداشت کنید. این تمرین به مغز شما کمک می‌کند تا درباره زندگی مثبت بیاندیشید.
نتیجه‌گیری
ترس از دست دادن و عقب ماندن از دیگر افراد می‌تواند موجب حواس‌پرتی شما شود و شما را وادار به انجام کارهایی کند که واقعاً در زندگی برایتان مهم نیست! استفاده بیش از حد از شبکه‌های اجتماعی می‌تواند موجب فومو و ایجاد استرس و افسردگی در افراد شود. با این وجود راه‌هایی برای غلبه بر این ترس وجود دارد. وقتی یاد گرفتید که از پس آن بربیایید، احساس بهتری خواهید داشت. سپس برای انجام کارهای دیگر که ارزش زیادی در زندگی شما دارند، احساس آمادگی خواهید کرد.
منابع:
- The Unbearable FOMO of Clubhouse, Business2Community, 2021
- What Is FOMO (And How to Get Over It and Move on), Lifehack, 2020
- Why do we anticipate regret before we make a decision?, TheDecisionLab
- Loss Aversion-how fear influences customer choice, Medium, 2019
- 25+ Powerful FOMO Statistics to Skyrocket Sales, Optinmonster, 2021
- 20 Typical FOMO Examples Every Marketer Need To Know, Mageplaza, 2021
- Number of Amazon Prime members in the United States, Statista, 2019
- How Many Users Does Clubhouse Have?, Backlinko, 2021
- How to Overcome FOMO (Fear of Missing Out), WikiHow, 2019
- Fear Of Missing Out: What is FOMO and How To Overcome it, the international psychology clinic
