حسین نبوی، بنیان‌گذار شرکت مشاوره مدیریتی ایلیا و استارتاپ جیبیت، اخیراً مقاله‌ای نوشته است که تجربه‌های فعالیتی خود را در ایران بازگو می‌کند. او بر اساس فعالیت‌های اجرایی که طی چندین سال در ایران انجام داده به فرمول موفقیتی دست پیدا کرده است که می‌تواند ادامه حیات کسب‌وکارها را تحقق بخشد. در ادامه به مسائل و موضوع‌های مطرح شده در نوشته حسین نبوی از زبان خودش می‌پردازیم.
مقدمه و معرفی
مدت‌هاست که برای جلب رضایت مشتریان و مخاطبان خود تلاش زیادی کرده‌ایم. ما برای تیم‌سازی و تأسیس شرکت ایلیا (ILIA Corporation)، تقویت و ارتقای پرداخت‌های آنلاین جیبیت (JIBit) به روشی هوشمند و سرمایه‌گذاری برای راه‌اندازی آموزش آکادمی ایلیا تمام زمان، انرژی و تمرکز خود را صرف کردیم.
قبل از نوشتن هر چیزی می‌خواهم از تیم خود بابت تمام تلاش‌ها و مقاومت‌های‌شان برای رسیدن به اهدافمان قدردانی کنم. واضح است آنچه که اکنون داریم، نتیجه کار گروهی و تیمی جیبیت است. من بابت همه همکاری‌ها و کارهای تیمی متشکرم.
طی سال‌های ۲۰۲۰-۲۰۱۸ همه جهان به خصوص کشور عزیزمان، ایران، فرازونشیب‌های بسیاری داشته است (محدودیت‌های رشد تولید ناخالص داخلی، بیکاری، تعدیل نیرو و مشکلات نقدینگی در بازار). احتمالاً ۲ سال گذشته از زمان‌های بحرانی بود که صنایع ما در ایران با آن مواجه شدند. بعضی از این بحران‌ها عبارت‌اند از: تحریم‌ها و محدودیت‌های بیشتر در کسب‌وکارهای بین‌المللی (پروژه‌ها و قراردادهای متوقف شده)، کاهش ارز (به ارزش ۱/۳)، افزایش قیمت بنزین (۳ برابر) و تظاهرات محلی، فرار مغزها (افزایش مهاجرت به میزان ۲۵٪) و سوای از این‌ها، بلایای طبیعی مانند زلزله، سیل و هم‌اکنون ویروس کرونا با تمام پیامدها و مشکلات آن.
تیم ما با وجود این مشکلات نه تنها به حیات و کار خود ادامه داد؛ بلکه با بازسازی پایگاه و پلتفرم‌های اصلی خود توانستیم برای آینده نیز برنامه‌ریزی کنیم. در این مقاله، قصد داریم خلاصه‌ای از نحوه فعالیت و موفقیت خود را در ایران طی چند سال گذشته ارائه دهیم.
من بر اساس تجربه شخصی‌ام، فرمول موفقیت را به ۳ دسته اصلی که هر کدام ۳ عنصر کلیدی دارند، تقسیم می‌کنم. در هر فرمول، توضیح می‌دهم:
- چرا این دسته اهمیت دارد؟
- این دسته از چه عناصری تشکیل شده است؟
- ما چگونه می‌توانیم بفهمیم که در کاری خوب عمل می‌کنیم یا خیر؟
این نکات احتمالاً برای کشورهای دیگر جهان نیز قابل استفاده باشند؛ اما بیشتر برای کشور ایران مناسب هستند. در ایران، پیچیدگی و ابهامات بیشتری نسبت به سایر نقاط جهان وجود دارد. این فرمول هم برای مدیران ارشد شرکتی (C-Levels) و هم برای جوانانی که شغل حرفه‌ای خود را آغاز می‌کنند، مناسب است.
فرمول ۱: مدیریت خود
چرا مدیریت خود در ایران اهمیت دارد؟
ما روزانه با چالش‌ها، اتفاقات و تغییرات غیرمنتظره بسیاری روبه‌رو هستیم. اینکه چرا کاری را انجام می‌دهیم و خود را به انجام آن مجبور می‌کنیم، همیشه واضح نیست. آماده باشید که هر روز با اتفاقات شوکه‌کننده‌ای مانند تغییرات ناگهانی در مقررات، اخبار بد در رسانه‌ها، رفتار غیرحرفه‌ای دیگران در کارها یا مالیات و پول بیمه روبه‌رو شوید. باید توجه داشته باشید که ما در زمینه مدیریت خود آنچنان قوی نیستیم و شاید به همین دلیل نمی‌توانیم در ایران تجارت موفقی داشته باشیم.
چگونه می‌توانیم به مدیریت خود در ایران دست پیدا کنیم؟
عنصر ۱: هدف خود را به وضوح تعریف کرده و به دنبال آن باشید
هدف، دلیلی برای بقا و ادامه حیات است. در مورد هدف نهایی خودتان شفاف باشید. سعی کنید هدفتان را از اعماق وجودتان پیدا کنید و واقعاً به آن اعتقاد داشته باشید. آرمان‌های بزرگ (نه خودمحور) را هدف قرار دهید و آمادگی این را داشته باشید تا در واقعیت (نه فقط به حالت شعارگونه) برای رسیدن به آن ارزش، فداکاری و تلاش زیادی کنید. ایده‌آل این است که هدف خود را بر روی کاغذ یا در قالب اسلایدهای پاورپوینت بنویسید و اغلب آن را با خود مرور کنید.
عنصر ۲: ذهنیت‌های درست را بپذیرید
ذهنیت مجموعه نگرش‌هایی است که توسط ما ایجاد می‌شود. ذهنیت همه چیز است؛ چرا که اقدامات ما را هدایت می‌کند و در پایان روز مشخص می‌کند که واقعاً چه کسی هستیم. اینکه ما چه دیدگاهی داریم و از چه جنبه‌ای بر روی آن تأکید می‌کنیم، ذهنیت حاکم بر ما را نشان می‌دهد. بهترین حالت، داشتن طرز تفکر رو به جلو و مترقی است. از ذهنیت خود آگاه باشید و همیشه با دقت بر روی آن کار کنید.
عنصر ۳: به خودتان انرژی خوب تزریق کرده و آن را حفظ کنید
انرژی، نقطه قوت موردنیاز برای فعالیت‌های فیزیکی و روانی متداوم است. ما به یک انرژی ورودی مانند غذای عالی، موسیقی و ورزش نیاز داریم تا بتوانیم با حالت روحی مناسب، کاری را که می‌خواهیم انجام دهیم. داشتن یک برنامه روزانه و منظم و حضور به موقع در همه جلسات در کنار نگرش مثبت ضروری است. علاوه بر این، لبخند زدن به دیگران، سپاسگزاری از آن‌ها و تحسین افراد از عوامل کلیدی برای داشتن یک حال خوب است. به طور خلاصه، اگر شما به محیط اطرافتان انرژی مثبت بدهید، این انرژی نهایتاً به خودتان برمی‌گردد.
ارزیابی: چگونه بفهمیم که مدیریت خود در ایران خوب عمل می‌کند یا خیر؟
به هر یک از نتایج روزانه‌تان دقت کنید. اگر شما در فرمول ۱ و سه عنصر کلیدی آن خوب عمل کنید، پس باید هر روز حس پیشرفت و نتایج خوبی داشته باشید. در ادامه برخی از علائم معرفی شده‌اند که نشان می‌دهند شما در مسیر درستی قرار دارید:
- در زندگی‌تان به دیدگاه خود توجه بسیاری دارید و از آن آگاه هستید. این دیدگاهتان است که شما را هوشیار می‌کند و هر تصمیمی را که می‌گیرید، هدایت می‌کند. همین طور مردم شما را با این دیدگاه می‌شناسند.
- هر روز با قلبی پرشور و متعهد زندگی می‌کنید.
- سطح انگیزه شما بالاست و از آن در برابر حوادث ناگوار و ضربه‌زننده محافظت می‌کنید.
- از آداب‌ورسوم روزانه خود حمایت کرده و آن را به عنوان یک شخصیت متمایز خود به حساب می‌آورید.
- به صورت سالانه، فصلی، ماهانه، هفتگی و روزانه برای آن چیزی که پیش روی شماست، برنامه‌ریزی می‌کنید.
- اولویت‌های‌تان را چک کرده و همیشه روش‌هایی را برای استفاده از خلاقیت خود پیدا می‌کنید.
- تنها به «خوب بودن» اکتفا نمی‌کنید و می‌خواهید در هر کاری که انجام می‌دهید، عالی باشید.
- تمام ذهن و فکرتان «کار» شده و آن را هدف اصلی زندگی‌تان می‌دانید و این‌ها نشان می‌دهند که چه کسی هستید و انتظار چه چیزی دارید.
- دوستی‌های‌تان بر اساس کسب‌وکار است؛ نه اینکه کسب‌وکارتان بر اساس دوستی‌های‌تان باشد. اگر مردم از کسب‌وکارتان خارج شوند، از دایره ارتباطی شما نیز خارج می‌شوند؛ مگر اینکه هدف و علت مشابهی در این زمینه با شما داشته باشند.
- سخت کار کردن نشان می‌دهد که واقعاً به هدفتان اعتقاد دارید.
از چه منابع و نوشته‌هایی می‌توان برای تقویت مدیریت خود استفاده کرد؟
- «عادت‌های اتمی» از جیمز کلیر (James Clear, Atomic Habits)
- «چرایی خودت را پیدا کن» از سایمون سینک (Simon Sinek, Find your Why)
- «تئوری انتخاب» از ویلیام گلسر (William Glasser, The Choice Theory)
- «۷ عادت مردمان مؤثر» از استیون کاوی (Stephen R.Covey, The 7 Habits of Highly Effective People)
- «روانشناسی جدید موفقیت» از کارل دوک (Carol Dweck, The New Psychology of Success)
فرمول ۲: مدیریت افراد
چرا مدیریت افراد در ایران اهمیت دارد؟
روزانه با مردم سروکار داریم و نحوه رفتار آن‌ها بر ما به‌شدت تأثیر می‌گذارد. حتی در نهایت ممکن است رفتاری مشابه آن‌ها پیدا کنیم. به طور کلی، مردم ایران انتظار روابط صمیمی و دوستانه دارند و به آن نیازمند هستند. از طرف دیگر، نه تنها خود افراد در یک محیط کاری اهمیت دارند؛ بلکه خانواده‌های‌شان نیز بر روی عملکرد آن‌ها در محل کار تأثیر می‌گذارند.
در آخرین یافته‌های علوم مدیریت، هنر مدیریت مردم که از هوش عاطفی (خودآگاهی/ خودکنترلی/ درک دیگران/ تأثیرگذاری بر دیگران) ناشی می‌شود، مهم‌تر شده است. اگر این هنر را داشته باشید، پیشرفت می‌کنید؛ اما تسلط نداشتن بر آن مانعی برای پیشرفت است. در حقیقت، مدیریت افراد تنها به کارمندانتان مربوط نمی‌شود؛ بلکه مربوط به تمام افرادی است که در اطراف شما قرار دارند.
چگونه می‌توانیم در مدیریت افراد در ایران موفق عمل کنیم؟
عنصر ۱: شعاردهنده‌ها و عمل‌گرا‌ها را از یکدیگر متمایز کنید
عمل‌گرا کسی است که به جای صحبت کردن و صرفاً تفکر، عمل می‌کند. در کشور ایران، همه ما به نوعی در فلسفه و پیچیدگی‌های خاص خود غرق شده‌ایم و سعی می‌کنیم که آن‌ها را به نمایش بگذاریم. حتی مطمئن نیستم که منشأ این عقاید چیست؛ اما در مورد آن‌ها اغراق نیز می‌کنیم. در واقع همه ما در بحث و گفت‌وگو در مورد مسائل مختلف خوب هستیم؛ چه در تخصص ما باشد چه نباشد (از سیاست گرفته تا ویروس کرونا). اما فقط تعداد محدودی در زمینه رویکردهایمان فعال هستیم و دست به عمل می‌زنیم.
عمل‌گرا بودن باعث می‌شود تا با وجود حجم کار سنگین بتوانیم به نتایج بهتری برسیم. شما باید چنین افراد عمل‌گرایی را پیدا کنید و با آن‌ها در ارتباط باشید. همه ما در پایان روز با کاری که به طور مداوم انجام می‌دهیم، تعریف می‌شویم؛ نه کسی که فکر می‌کنیم هستیم.
عنصر ۲: فرصت دوم یا سوم بدهید
دومین فرصت حقیقتاً به کسی داده می‌شود که برای بار اول شکست خورده است؛ با این امید که دفعه بعدی موفق شود. البته به این معنی نیست که این فرد شایسته چنین فرصت‌هایی است؛ بلکه کمکی اضافی برای او محسوب می‌شود. اجازه فرصت دوم را بدهید؛ اما بدانید که فرصت سوم اتلاف در وقت است و تمام تلاش‌های‌تان را در روابط حرفه‌ای از بین می‌برد. در حقیقت، من فکر می‌کنم که اشتباه کردن در حوزه‌های جدید اشکالی ندارد و حتی نیاز است؛ زیرا باعث نوآوری، رشد و یادگیری می‌شود. اما تکرار یک اشتباه هزینه‌بر است، به همین دلیل فرصت سوم از فرصت دوم متفاوت است و باید تحت شرایط خاصی این فرصت داده شود. بنابراین، افراد باید این مسأله را به خوبی درک کنند و در مورد شرایط فرصت سوم جدی باشند.
عنصر ۳: به انگیزه‌ها و خواسته‌های آنان توجه کنید
انگیزه‌های افراد را با اشاره‌ها، فعالیت‌ها یا حرف‌های‌شان درک کنید؛ چرا که مردم، بسیاری از اطلاعات یا خواسته‌های‌شان را از این طریق انتقال می‌دهند. در ایران، اکثر افراد غالباً رفتارهای خود را تغییر داده و لزوماً آن را بروز نمی‌دهند. برخی از افراد از روش‌های علامت‌دهی به صورت خواسته یا ناخواسته استفاده می‌کنند.
همه ما نه تنها باید معنای این علائم را بدانیم؛ بلکه باید بر اساس آن‌ها عمل کنیم و به طور ایده‌آل منظور و علت درخواست کارمندان، کارفرمایان یا مشتریان خود را بفهمیم. نکته مهم این است که اکثراً مکالمه‌‌ها و درخواست‌ها، پیام روشن و مستقیمی ندارند (انگیزه‌های افراد خیلی مشخص نیستند). بنابراین، درک و مدیریت انگیزه‌ها در این کشور مهم است. پیشنهاد من این است که سریع‌تر به مدیریت انگیزه‌های افراد روی بیاورید و درنگ نکنید.
ارزیابی: چگونه بفهمیم که مدیریت افراد در ایران خوب عمل می‌کند یا خیر؟
همیشه سعی کنید که از هر روزتان لذت ببرید. اگر شما در فرمول ۲ و هر سه عنصر کلیدی آن خوب عمل کنید، پس می‌توانید از هر روز خود لذت ببرید. احساس ما بیشتر ناشی از تعامل ما با افراد مهم و اطرافیانمان است. اگر روابطمان را با دیگران به خوبی مدیریت نکنیم، از روزها و زمان خود نیز نمی‌توانیم لذت ببریم. در ادامه برخی از علائم معرفی شده‌اند که نشان می‌دهند شما در مسیر درستی قرار دارید:
- می‌دانید که به اندازه اعضای تیم خود قوی هستید.
- به سطح انگیزه تیم خود و اهمیت آن توجه می‌کنید.
- لحن صحبت کردنتان را به دقت زیر نظر دارید و مطابق با مخاطبانتان حرف می‌زنید.
- به انگیزه‌ها توجه دارید و آن‌ها را درک می‌کنید. اما درگیر بازی‌های سیاسی نیستید؛ بلکه سریع و مستقیم عمل می‌کنید.
- برای وفاداری ارزش قائل هستید؛ اما تا زمانی که این وفاداری پابرجا باشد، بر روی آن حساب می‌کنید.
- می‌دانید که در اطرافتان، افراد خوب زیادی وجود ندارند. بنابراین، از تیم خوب و زحمت‌کش خود قدردانی می‌کنید.
- بیش از آنچه که صحبت کنید، عمل می‌کنید. در نتیجه به نتایج بهتری می‌رسید.
- مراقب نگرش‌ها و دیدگاه‌های‌تان هستید؛ مخصوصاً اینکه خودمحور یا متکبر رفتار نکنید.
- همیشه فرصت دوباره می‌دهید؛ اما به ندرت و تحت شرایط خاصی برای دیگران شانس سوم تعریف می‌کنید.
از چه منابع و نوشته‌هایی می‌توان برای تقویت مدیریت افراد استفاده کرد؟
- «۵ اختلال در عملکرد یک تیم» از پاتریک لنچیونی (Patrick Lencioni, The Five Dysfunctions of a Team)
- «بازیکن ایده‌آل تیم: چگونه می‌توان ۳ فضیلت اساسی را شناخت و در خود پرورش داد» از پاتریک لنچیونی (Patrick Lencioni, The Ideal Team Player: How to Recognize and Cultivate The Three Essential Virtues)
- «قوانین جدید تعامل در جهان پیچیده» از دیوید سیلورمن (David Silverman ,Team of Teams: New Rules of Engagement for a Complex World)
فرمول ۳: مدیریت سیستم و محیط
چرا مدیریت سیستم و محیط در ایران اهمیت دارد؟
در یک محیط همواره در حال تغییر برای جلوگیری از تغییرات تصادفی باید نظارت و کنترل مناسبی داشته باشید و اگر تغییری رخ داد، خود را با آن تطبیق دهید. ما در حالت ایده‌آل باید شیوه کار خود را با یک رویکرد سیستمی به گونه‌ای طراحی کنیم تا از تغییرات غیرضروری جلوگیری شود و از طرف دیگر، این سیستم در صورت بروز هر تغییری بتواند قابل قبول و انعطاف‌پذیر باشد. تغییر و ابهامات اغلب اوقات اتفاق می‌افتند و اوضاع را غیرقابل کنترل می‌کنند. بنابراین، باید مراقب این تغییرات باشید.
در ایران، هر دو حالت زیر وجود دارند: هم اینکه برای رسیدن به چیزی که مورد نیازمان است، به شدت پرخاشگر می‌شویم و هم وقتی اوضاع چندان در کنترلمان نیست، آرام هستیم. بسیار مهم است که بدانید در چه شرایطی و چه زمانی هستید.
چگونه می‌توانیم در مدیریت سیستم و محیط در ایران موفق عمل کنیم؟
عنصر ۱: عوامل تحت کنترل یا خارج از کنترلتان را درنظر بگیرید
کنترل به معنای قدرت نفوذ و هدایت رفتار افراد یا جریانی از وقایع است. ما گاهی اوقات قدرت کنترل کردن را داریم و گاهی خیر. برای مثال، ما در تصمیم‌گیری شورای شهر برای تعمیر لوله گاز در مقابل درب اصلی خانه‌مان کنترلی نداریم. در نتیجه به دلیل اینکه از این جریان اطلاعی نداریم، ممکن است صبح زود با خارج کردن اتومبیلمان از خانه به مشکل بربخوریم. در واقع ما در این حالت، هیچ گونه کنترلی نداریم. پس باید در این شرایط آرامش خود را حفظ کنیم. در عوض می‌توانیم همیشه ۱۵ تا ۲۰ دقیقه زودتر برای جلسات آماده شویم. بنابراین، اگر در این حالت اتفاق غیرمنتظره‌ای رخ داد، زمان کافی برای رسیدن به جلسه را نیز خواهیم داشت. در واقع ما باید سیاست‌های سخت‌گیرانه‌ای برای خود تعریف کرده و برای اجرای آن‌ها تلاش کنیم.
عنصر ۲: چارچوب عملکردی داشته باشید
چارچوب از ساختار اصلی و ضروری محصول، سازه یا کار ما حمایت می‌کند. علم مدیریت در این زمینه، بسیار توسعه یافته است. برای مثال، «کارها را به اجزای کوچک‌تری تقسیم‌بندی کن» (Getting Things Done) یک چارچوب نمونه است. اما در پایان روز، چارچوب موردنظر باید به ما در رسیدن به اهداف کمک کند. پس برای این کار از یک برگه کاغذ یا اپلیکیشن‌هایی مانند ترلو یا تقویم گوگل استفاده کنید. شما حداقل به یکی از این موارد نیاز دارید تا بتوانید بر روی تمام امور خود متمرکز شوید.
عنصر ۳: میانه‌رو باشید (نه افراط نه تفریط)
حد افراطی به این معناست که از یک مرکز یا نقطه معینی دور می‌شوید که دیگر حالت تعادل وجود ندارد. از نظر من، ایران به عنوان یک کشور شگفت‌انگیز همیشه در یک حالت افراطی قرار داشته است. منظور این نیست که افراد افراط‌‌گرایی هستیم؛ بلکه از لحاظ عملیاتی حالت افراطی داریم. ما حتی در حال حاضر از برنامه اقتصاد مقاومتی به عنوان پاسخ به شرایط سخت اقتصادی استفاده می‌کنیم. این حالت برای شرکت‌ها و افراد نیز اتفاق می‌افتد. برای مثال، در شرکت معمولاً یک فرد را دوست داریم یا از آن متنفر هستیم. در خصوص سلبریتی‌ها و افراد مشهور نیز شرایط به همین ترتیب است. بنابراین، فرد باید شرایط را درک کرده و در یک حد تعادل و میانه‌رویی رفتار کند. لحظه‌های خوب یا سخت همیشه پایدار باقی نمی‌مانند.
ارزیابی: چگونه بفهمیم که مدیریت سیستم و محیط در ایران خوب عمل می‌کند یا خیر؟
حتی در شرایط پرفشار نیز باید آرامش خود را حفظ کنید. اگر در فرمول ۳ و هر سه عنصر کلیدی آن خوب عمل کنید، می‌توانید در شرایط مختلف احساس آرامش داشته باشید. دعا کردن، مثبت‌اندیشی یا مدیتیشن می‌توانند به شما کمک کنند. در صلح و آرامش بودن، کیفیت کار را افزایش می‌دهد. در ادامه برخی از علائم معرفی شده‌اند که نشان می‌دهند شما در مسیر درست قرار دارید:
- در هنگام پاسخ‌گویی به ابهامات و چالش‌های روزمره، به جای آنکه دچار استرس شوید، سعی می‌کنید اقدامات نسبتاً مناسبی را انجام دهید.
- به خوبی درک می‌کنید که چه چیزی تحت کنترل یا خارج از کنترل شماست. همچنین برای مواقعی که اوضاع خارج از کنترل است، آرامش خود را حفظ می‌کنید.
- چارچوبی دارید که با دقت به صورت روزانه، هفتگی، ماهانه و سالانه از آن پیروی می‌کنید.
- زمان خود را به سیستم و موضوعات سازمانی اختصاص می‌دهید. همچنین بعد از مدتی با توجه به نقاط بهینه‌سازی خود چارچوب موردنظر را بهبود می‌بخشید و همیشه یک سیستم بهینه دارید.
- می‌دانید که اوضاع می‌تواند از این بدتر نیز باشد. بنابراین، در عین لذت بردن از کاری که می‌کنید، بهترین عملکرد خود را نیز نمایش می‌دهید.
از چه منابع و نوشته‌هایی می‌توان برای تقویت مدیریت سیستم و محیط استفاده کرد؟
- «کارها را به اجزای کوچک‌تری تقسیم‌بندی کن» از دیوید آلن (David Allen, Getting Things Done)
- «هنر زیستن: صلح و آزادی در حال حاضر و آینده» از تیک نات هان (Thich Nhat Hanh, The Art of Living: Peace and Freedom in the Here and Now)
- «هنر زیستن» از باب پروکتر (Bob Procter, The Art of Living)
نکات و دستورالعمل‌های اجرایی
همان طور که همه ما می‌دانیم، زندگی غیرقابل پیش‌بینی است و طی آن ممکن است بسیاری از تغییرات اتفاق بیفتند. با این حال، نکته کلیدی این است که نه تنها ما می‌توانیم و باید آماده شرایط باشیم؛ بلکه باید بتوانیم با توجه به فرمول‌های اساسی موفقیت ذکر شده در این مقاله نسبت به تمام تغییرات عکس‌العمل مناسب نشان دهیم. این موارد در زیر خلاصه شده‌اند:
در هر لحظه احساسات خود را بیان کنیم؛ به نیازهای درونی خود توجه داشته باشیم و ارتباط خوبی با روح و روان خود برقرار کنیم. در این فرآیند، وقتی فهمیدیم که چیزی نادرست است، باید علت و منشأ آن را بیابیم. بر اساس فرمول شماره یک بهترین روش را پیدا کنید و به کار و عمل بازگردید.
در قدم بعدی باید بینش، احساسات و انتظارات خود را با دیگران در میان بگذاریم. ما باید روابطمان را با افراد اطراف خود مرور کنیم. تمام علامت‌ها را بررسی کنید؛ تجربه‌های خود را ثبت کرده و سعی کنید برای تمام روابط غیرمربوطه خود جایگزینی داشته باشید.
در نهایت، ما می‌دانیم که چه بخواهیم چه نخواهیم سیستم و محیط پیرامونمان در حال تغییر و تکامل است و ما باید در برابر آن پاسخ مناسبی داشته باشیم. در غیر این صورت، از چرخه زندگی حذف خواهیم شد. بر این اساس، طبق چارچوب پیشنهادی، دیدگاه و طرز فکر منعطفی لازم است تا بتوانیم میانه‌رو باشیم.
با رعایت همه موارد فوق می‌توانیم به حیات و کار خود ادامه دهیم.
