آزمون استخدام بخش خصوصی از سال ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۹ توانسته است با افزایش ۳/۵ برابری تعداد شرکت‌های متقاضی نیروی انسانی، تعداد فرصت‌های شغلی را به بیش از ۴/۵ برابر برساند و نیز به طور میانگین حدود ۹۰ هزار نفر در هر آزمون شرکت کرده‌اند.
«آزمون استخدام بخش خصوصی» با برگزاری دو آزمون تخصصی و شخصیت‌شناسی این فرصتی را ایجاد کرده است تا کارجویان بتوانند شناخت دقیقی از ویژگی‌های مهارتی و شخصیتی خودشان به‌دست آوردند. همچنین، با صحت‌سنجی شایستگی‌ها و مهارت‌های متقاضیان کار به مدیران شرکت‌های بزرگ، متوسط و کوچک کمک می‌کند تا با صرف زمان و هزینه کمتر نیروهای انسانی موردنیازشان را شناسایی و استخدام کنند.
داستان برگزاری اولین آزمون استخدامی بخش خصوصی
«مؤسسه دانش‌بنیان میزان گستران شریف» توسط سه نفر از فارغ‌التحصیلان دانشگاه شریف با هدف ارزیابی و توانمندسازی سرمایه‌های انسانی در سال ۱۳۹۳ راه‌اندازی شد. آن‌ها به دنبال راه‌هایی برای جایگزین کردن فرهنگ مهارت‌سنجی به جای مدرک‌گرایی بودند و می‌خواستند شرایطی را ایجاد کنند تا مدیران منابع انسانی شرکت‌ها به راحتی و در کمترین زمان نیروهای انسانی موردنیازشان را بر اساس شایستگی‌ها و سطح مهارت‌شان پیدا کنند.
از این رو، رقابت‌های تخصصی «فن‌آورد» را در سال ۱۳۹۳ به صورت حضوری برگزار کردند. در این رقابت‌ها مهم‌ترین نیازها و دغدغه‌های صنایع و سازمان‌های مختلف شناسایی و از طریق ارائه راه‌حل‌های مختلف توسط متخصصان و نخبگان کشور رفع می‌شد. همچنین محلی برای آشنایی مدیران با نیروهای انسانی بااستعداد و جذب و استخدام آن‌ها در شرکت‌ها بود.
این رقابت‌های تخصصی در سال ۱۳۹۵ به عنوان یکی از خدمات اصلی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به شرکت‌های دانش‌بنیان معرفی شد تا بتوانند نیروهای متخصص خود را از این طریق جذب کنند. همچنین در سال ۱۳۹۶ در هیئت امنای بنیاد ملی نخبگان به‌عنوان رویداد مهارت‌سنجی به تصویب رسید.
تجربه به دست آمده از این رویدادها و نیز تقاضای بالای شرکت‌ها برای جذب نیروهای انسانی متخصص موجب شد که بنیان‌گذاران مؤسسه دانش‌بنیان میزان گستران شریف به فکر ارائه یک راه‌حل مقیاس‌پذیرتر و ارزان‌تر برای شرکت‌ها بیافتند. از این رو، اولین «آزمون استخدام بخش خصوصی» را با رویکرد سنجش تخصص و توانمندی‌های متقاضیان کار در سراسر کشور در سال ۱۳۹۶ برگزار کردند.
از سال ۱۳۹۶ تاکنون (۱۳۹۹) چهار دوره از این آزمون برگزار گردیده است که به طور میانگین ۹۰ هزار نفر در هر سال شرکت کرده‌اند و پنجمین دوره این آزمون هم در مرداد ماه ۱۴۰۰ برگزار خواهد شد.
مشکل
مدیران شرکت‌های بزرگ، متوسط و کوچک با مشکلاتی زیادی در فرایند جذب و استخدام مواجه هستند که در ادامه به توضیح هر یک از آن‌ها می‌پردازیم.
عدم امکان سنجش سطح مهارت متقاضیان کار قبل از دعوت به مصاحبه
یکی از مشکلاتی که مدیران شرکت‌ها در فرایند جذب و استخدام با آن مواجه هستند، صحت‌سنجی شایستگی‌ها و مهارت‌های متقاضیان کار قبل از دعوت به مصاحبه است. آن‌ها از طریق روزمه‌ای که توسط متقاضیان کار ارائه می‌شود، نمی‌توانند بسنجند که آیا فرد موردنظر توانایی و شایستگی لازم را برای جایگاه شغلی دارد یا خیر؟
بنابراین به اطلاعات اولیه درج شده در رزومه اکتفا کرده و آن‌ها را به مصاحبه دعوت می‌کنند. اما این پایان فرایند جذب و استخدام نیست. مدیران شرکت‌ها بایستی از طریق مصاحبه‌های شفاهی و آزمون‌های مختلف سطح مهارتی هر یک از دعوت‌شدگان را بسنجند تا از بین آن‌ها نیروهای موردنیازشان را جذب کنند. این فرایند برای شرکت‌ها بسیار طولانی و زمان‌بر است و هزینه‌های سنگینی را برای آن‌ها به همراه می‌آورد.
عدم توانایی پلتفرم‌های آنلاین کاریابی در ارزیابی شایستگی‌های متقاضیان کار
پلتفرم‌های آنلاین کاریابی نمی‌توانند ارزیابی دقیقی از توانمندی‌ها و شایستگی‌های متقاضیان کار در اختیار مدیران شرکت‌ها قرار دهند. همچنین امکان تشخیص متقاضیان آماده به کار از بین روزمه‌های ثبت‌شده در این پلتفرم‌ها وجود ندارد. به بیان دیگر، مدیران شرکت‌ها نمی‌توانند تشخیص دهند که آیا روزمه ثبت‌شده در این پلتفرم‌ها همین الان متقاضی جذب و استخدام است یا خیر؟ از این رو، ممکن است فرصت‌های شغلی برای افرادی ارسال گردد که در جای دیگر مشغول به کار هستند و تمایلی به استخدام در جای دیگری ندارند.
طولانی و هزینه‌بر بودن فرایند جذب و استخدام برای شرکت‌های خصوصی بزرگ
برخی از شرکت‌های خصوصی در ایران که تعداد کارکنان آن‌ها بسیار زیاد است و در بورس و فرابورس حضور دارند، فرایند جذب و استخدامشان را از طریق برگزاری آزمون انجام می‌دهند. آن‌ها مجبور هستند در طول سال چندین بار آزمون برگزار کنند تا نیروهای انسانی موردنیازشان را جذب و استخدام کنند. بنابراین فرایند انجام این کار برای آن‌ها بسیار زمان‌بر و هزینه‌بر است.
به غیر از این شرکت‌های بزرگ، برخی از شرکت‌ها (مثلاً دیجی‌کالا) در طول سال نیازمند استخدام تعداد زیادی نیروی انسانی در یک دسته شغلی خاص (مثلاً فروش) هستند. اگر آن‌ها بخوانند این نیروهای خود را از طریق پلتفرم‌های آنلاین کاریابی یا کانال‌های دیگر، جذب و استخدام کنند، باید هزینه زیادی را بابت آن پرداخت کنند و نیز فرایند جذب و استخدامشان نیز طولانی خواهد بود.
راه‌حل؛ برگزاری آزمون استخدام بخش خصوصی
آزمون استخدام بخش خصوصی با برگزاری دو آزمون تخصصی و شخصیت‌شناسی که به صورت اینترنتی برگزار می‌شود، شایستگی‌ها و مهارت‌های متقاضیان کار را صحت‌سنجی می‌کند. متقاضیان در مراحل اولیه ثبت‌نام در آزمون استخدامی بایستی دسته شغلی خود را از میان ۹ دسته انتخاب کنند که در هر دسته نوع شغل و تعداد آن‌ها نیز مشخص شده است. جدول زیر عناوین شغل‌های برتر و تعداد شغل در هر دسته را نشان می‌دهد. با توجه به جدول زیر،
در هر دسته امکان انتخاب چهار شغل به داوطلبان داده می‌شود. با توجه به دسته شغلی منتخب، شایستگی‌های اجباری و اختیاری مرتبط با هر دسته به متقاضیان نمایش داده می‌شود. با انتخاب هر یک از شایستگی‌ها یک دفترچه آزمون برای متقاضی طراحی می‌گردد تا سنجش دقیقی از توانایی‌های تخصصی او انجام گیرد. در کنار آزمون تخصصی و قبل از برگزاری آن، از تمام متقاضیان تست‌های شخصیت‌شناسی نیز گرفته می‌شود. در این صورت، مدیران شرکت‌ها از طریق این روزمه‌های صحت‌سنجی‌شده می‌توانند نیروی انسانی موردنیازشان را با کمترین زمان و هزینه پیدا کنند.
علاوه بر این در پایان آزمون، کارنامه‌ای با عنوان «کتابچه راهنمای شغلی» برای هر یک از داوطلبان صادر می‌گردد تا بتوانند ارزیابی دقیقی از عملکرد تخصصی و ویژگی‌های شخصیتی‌شان به دست آورند. در ادامه درباره جزئیات این کتابچه راهنمای شغلی صحبت خواهیم کرد.
کتابچه راهنمای شغلی چیست؟
پس از پایان برگزاری دو آزمون تخصصی و شخصیت‌شناسی، کتابچه راهنمای شغلی برای هر یک از شرکت‌کنندگان ارسال می‌گردد. این کتابچه حاوی اطلاعاتی است که به داوطلبان کمک می‌کند تا نسبت به ابعاد مهارت‌ها و شایستگی‌های شغلی‌شان آگاه شوند. همچنین با کمک آزمون‌های شخصیت‌شناسی MBTI ،DISC ،NEO و هوش هیجانی بتوانند درک بهتری از نقاط قوت و ضعف‌شان به دست آورند و بدانند که با توجه به تیپ شخصیتی‌شان مناسب است در چه شغل‌هایی کار کنند.
علاوه بر تمام اطلاعات فوق، اطلاعات جامع و کامل از ویژگی‌های مهارتی و شخصیتی افرادی که در سال‌های پیش در شغل انتخابی داوطلب قبول شده‌اند در اختیارش قرار می‌دهد. در این صورت داوطلب می‌تواند با تمام ویژگی این افراد آشنا شود و مهارت و تیپ شخصیتی خودش را با آن‌ها مقایسه کند.
مزیت آزمون استخدام بخش خصوصی برای متقاضیان کار و شرکت‌ها
آزمون استخدام بخش خصوصی نه تنها به مدیران شرکت‌های بزرگ، متوسط و کوچک کمک می‌کند تا نیروهای موردنیازشان را با توجه به سطح شایستگی و مهارت‌های‌شان در کمترین زمان و هزینه استخدام کنند؛ بلکه فرصتی را برای متقاضیان کار و علاقه‌مندان به ارتقای شغلی فراهم کرده است تا با شرکت در آزمون بتوانند در شرکت‌های خصوصی موردنظرشان استخدام شوند.
آگاهی متقاضیان کار از سطح مهارت‌ها و شایستگی‌های‌شان
یکی از معایب آزمون‌های استخدام دولتی این است که داوطلبان فقط از قبولی یا عدم قبولی‌شان مطلع می‌شوند و هیچ‌گونه ارزیابی از عملکرد آن‌ها پس از پایان آزمون ارائه نمی‌گردد. در این صورت، داوطلبان دقیقاً متوجه نخواهند شد که چه عواملی در قبولی یا عدم قبولی آن‌ها تأثیر داشته است و در نتیجه نمی‌توانند ارزیابی درستی از خودشان داشته باشند.
اطلاعات کتابچه راهنمای شغلی به داوطلبان کمک می‌کند تا ارزیابی درستی از خودشان داشته باشند و در آینده فرصت‌های شغلی بهتری را به دست آورند.
نمایش نام شرکت‌های برتر و میانگین حقوقی شرکت‌ها به متقاضیان کار
داوطلبان شرکت در آزمون استخدام بخش خصوصی از ۲۲۱ عنوان شغلی در ۹ دسته می‌توانند چهار شغل را در هر دسته انتخاب کنند. در هر شغل اطلاعات مربوط به میانگین حقوق پیشنهادی شرکت‌ها، نام شرکت‌های برتر و استان‌هایی که متقاضی آن شغل نیستند به داوطلبان نمایش داده می‌شود. در این صورت، آن‌ها با این اطلاعات می‌توانند تصمیم‌گیری بهتری در انتخاب‌های‌شان داشته باشند.
در سال ۱۳۹۹، از ۴۳۰۰ شرکت متقاضی نیرو در چهارمین آزمون استخدام بخش خصوصی، ۹۵ شرکت در بورس و فرابورس بودند. همچنین از ۵۰۰ شرکت برتر اعلام شده توسط سازمان مدیریت صنعتی، ۵۲ شرکت با آزمون استخدام بخش خصوصی همکاری کرده و نیروهای انسانی خود را از طریق این آزمون استخدام می‌کنند.
از مهم‌ترین شرکت‌هایی که با آزمون استخدام بخش خصوصی همکاری می‌کنند، می‌توان به شرکت‌های زیر اشاره کرد:
- شرکت همکاران سیستم
- دیجی‌کالا
- به پرداخت ملت
- شرکت مپنا
- یکتانت
- شرکت مخابرات ایران
- شرکت تجارت الکترونیک پارسیان
- شرکت فناوری اطلاعات و ارتباطات پاسارگاد
- شرکت ارتباطات سیار ایران
- گروه بهمن
- گروه صنعتی زرماکارون
- گروه انتخاب
- بانک پارسیان
- شرکت گلرنگ
امکان سنجش سطح مهارت متقاضیان کار قبل از دعوت به مصاحبه
روزمه صحت‌سنجی‌شده یکی دیگر از مزایای آزمون استخدامی بخش خصوصی است. آزمون استخدام بخش خصوصی از طریق برگزاری دو آزمون تخصصی و شخصیت‌شناسی می‌تواند شایستگی‌ها و سطح مهارت متقاضیان کار را به مدیران شرکت‌ها (به ویژه مدیران منابع انسانی) نشان دهد. در این صورت، مدیران می‌توانند بدون صرف وقت زیاد برای مصاحبه و گرفتن آزمون‌های مختلف، نیروهای انسانی موردنیازشان را پیدا کرده و آن‌ها را استخدام کنند.
علاوه بر این، تمام افرادی که در آزمون استخدامی بخش خصوصی شرکت می‌کنند، به نوعی به دنبال استخدام در یک شرکت هستند. در این صورت، مدیران شرکت‌ها دیگر وقت خود را برای افرادی که متقاضی بالفعل کار نیستند، نمی‌گذارند و سریع‌تر نیروهای موردنیازشان را پیدا می‌کنند.
با توجه به داده‌های ارائه شده از سوی مؤسسه میزان گستران شریف، ۴۵٪ متقاضیان کار شرکت‌کننده در آزمون استخدامی بخش خصوصی به دنبال ارتقای شغلی هستند و ۵۵٪ از آن‌ها به تازگی از دانشگاه فارغ‌التحصیل شده‌اند و سابقه کار ندارند.
افزایش سرعت و کاهش هزینه‌های جذب و استخدام
آزمون استخدام بخش خصوصی باعث افزایش سرعت، کاهش هزینه و سهولت فرایند جذب و استخدام در شرکت‌هایی می‌شود که باید نیروهای موردنیازشان را از طریق آزمون استخدام کنند و بر اساس چارچوب و قوانین نمی‌توانند آن‌ها را از آزمون‌های استخدامی دولتی بگیرند.
این شرکت‌ها که اغلبشان در بورس و فرابورس حضور دارند، به جای آنکه خودشان هر سال چندین آزمون برگزار کنند و هزینه‌های زیادی متحمل شوند، می‌توانند کل فرایند برگزاری آزمون‌شان را به آزمون استخدامی بخش خصوصی واگذار کنند.
علاوه بر این، شرکت‌های خصوصی‌ای که در طول سال به دنبال جذب تعداد زیادی نیروی جدید هستند، می‌توانند از طریق همکاری با آزمون استخدام بخش خصوصی سرعت فرایند جذب و استخدامشان را تسریع کنند و هزینه‌های‌شان را نیز کاهش دهند.
اما همکاری با آزمون استخدام بخش خصوصی فقط محدود به این دو دسته از شرکت‌ها نمی‌شود. حتی شرکت‌های کوچک و استارتاپ‌ها نیز می‌توانند در کنار کانال‌های ارتباطی دیگر، نیازهای نیروی انسانی‌شان را از طریق آزمون استخدام بخش خصوصی برطرف کنند.
مدل درآمدی؛ مبلغ ۹۷ هزار و ۳۰۰ تومان در ازای کتابچه راهنمای شغلی
آزمون استخدام بخش خصوصی هیچ‌گونه مبلغی از متقاضیان کار برای معرفی به شرکت‌های خصوصی دریافت نمی‌کند و صرفاً مبلغ ۹۷ هزار و ۳۰۰ تومان از آن‌ها برای کتابچه راهنمای شغلی دریافت می‌گردد.
ارزیابی عملکرد آزمون استخدام بخش خصوصی از نگاه آمار
در چهارمین دوره آزمون استخدامی بخش خصوصی (۱۳۹۹) از ۹۱۰۰۰ نفری که در آزمون شرکت کرده‌اند، ۲۳۳۱۱ نفر دعوت به کار شده‌اند. همچنین در این سال تعداد شرکت‌های متقاضی نیروی کار نسبت به سال ۱۳۹۶ (اولین دوره آزمون) حدود ۲/۵ برابر شده و از ۱۲۰۰ شرکت به ۴۳۰۰ شرکت در سال ۱۳۹۹ رسیده است. جدول زیر تعداد کل شرکت‌کنندگان در آزمون، تعداد کسانی که به کار دعوت شده‌اند و نیز تعداد شرکت‌های متقاضی نیروی انسانی را در چهار دوره متوالی نشان می‌دهد.
همان طور که در جدول بالا مشاهده می‌کنید، در مقابل افزایش ۳/۵ برابری شرکت‌های متقاضی نیروی کار از سال ۹۶ تا ۹۹، تعداد دعوت شده به کار بیش از ۴/۵ برابر رشد کرده که نشان‌دهنده افزایش فرصت‌های شغلی در شرکت‌های متقاضی نیروی کار در طول این چهار سال است.
همچنین از تعداد کل کسانی که در آزمون سال ۹۹ شرکت کرده‌اند، حدود ۲۵٪ از آن‌ها دعوت به کار شده‌اند، این در حالی است که این نسبت (تعداد دعوت شده به کار به تعداد شرکت‌کننده) در سال‌های ۹۶، ۹۷ و ۹۸ به ترتیب حدود ۸٪، ۷٪ و ۱۸٪ بوده است.
