سال ۲۰۲۰ تاکنون سالی پر از آشفتگی، عدم قطعیت، غم و اندوه بوده است. بیماری همه‌گیر جهانی (ویروس کرونا)، بیکاری بی‌سابقه و اعتراض‌های گسترده در سراسر کشور، سردرگمی‌های زیادی را به وجود آورده است. در این بین، شبکه اجتماعی به نام تیکتاک ظهور کرده که لحظه‌های خوشی را برای مردم به همراه آورده است. اما از این برنامه، تفسیرهای جدی‌تر و متفاوتی بیان می‌شود که با آن‌ها روبه‌رو هستیم. مردم در این شبکه اجتماعی با چالش‌های متنوع و برنامه‌های آموزشی مختلف مانند آرایش، آشپزی و … با دیگر کاربران ارتباط برقرار می‌کنند.
تیکتاک تا به الان پردانلودترین اپلیکیشن سال ۲۰۲۰ بوده است. این برنامه از زمان انتشار جهانی آن (در سال ۲۰۱۷) و عرضه آن در چین با عنوان دوئین (Douyin) در سال ۲۰۱۶، جمعاً ۸۰۰ میلیون کاربر فعال در ماه را گرد هم آورده است؛ حتی بیشتر از ردیت (Reddit)، اسنپ‌چت (Snapchat) و توییتر. شرکت مادر این شبکه اجتماعی، بایت دانس (ByteDance)، ارزشمندترین شرکت خصوصی فناوری در جهان است که بالای ۱۰۰ میلیارد دلار در بازارهای خصوصی دارایی دارد.
تیکتاک اپلیکیشنی برای سرگرمی بسیاری از جوانان است؛ اما مشکلاتی نیز دارد. این برنامه چینی با موانع قانونی، مسائل و نگرانی‌های امنیتی و اتهامات سانسوری مواجه است. مسئولین این اپلیکیشن ادعا می‌کنند که هیچ گونه محتوایی سانسور نمی‌شود؛ اما تجارب کاربران این برنامه برخلاف این ادعاست. برای مثال، یکی از کاربران به دلیل انتشار محتوای وایرال (ویروسی) با موضوع انتقاد به کشور چین از این برنامه بیرون انداخته شد.
در این میان، فردی به نام کوین مایر (Kevin Mayor)، رئیس سابق دیزنی، به‌عنوان مدیرعامل جدید این برنامه معرفی شد. به گفته متخصصان، اولین اولویت اصلی کوین، رفع معضلات این برنامه و جلب اعتماد مردم آمریکایی به شبکه اجتماعی تیکتاک خواهد بود. اگرچه این کار در ابتدا در طولانی‌مدت پیچیده به نظر می‌رسید؛ اما در کوتاه‌مدت توانست ده‌ها هزار کاربر جدید را وارد این برنامه کند.
تاریخچه تیکتاک
اپلیکیشنی که پیش از تیکتاک مورد استفاده قرار می‌گرفت، موزیکال لی (music.ly) نام داشت که در سال ۲۰۱۴ ایجاد شده بود. این اپلیکیشن به‌عنوان پلتفرمی بود که به کاربران اجازه می‌داد تا ویدئوهای ۱۵ ثانیه‌ای خود را با آهنگ‌های مورد علاقه‌شان تولید کنند. موزیکال لی به‌سرعت در میان افراد نوجوان و جوان در آمریکا رواج یافت. به علاوه هر یک از موسیقی‌های موجود در آن نیز مجاز بودند. به‌طور کلی، موسیقی و به‌اشتراک‌گذاری آن، کاری اجتماعی و عوام‌پسند است. بنابراین سرمایه‌گذاری بر روی آن نیز خوب پیش می‌رود.
در جولای ۲۰۱۵ و بعد از یک سال از راه‌اندازی این برنامه، موزیکال لی رتبه اول را در فروشگاه آیتونز به دست آورد. اما همچنان به رشد خود ادامه داد؛ تا اینکه در سال ۲۰۱۷ توسط شرکت استارتاپی بایت دانس با مبلغ یک میلیارد دلار خریداری شد. این استارتاپ در کمتر از یک سال، دو برنامه تیکتاک و موزیکال لی را با یکدیگر ادغام کرد. هم‌اکنون دفتر مرکزی تیکتاک در لوس‌آنجلس کالیفرنیا قرار دارد.
این برنامه همچنان در حال رشد بود؛ تا اینکه در صفحات شبکه‌های اجتماعی سلبریتی‌ها نیز رواج یافت. محتواهای تیکتاک به‌صورت پیش‌فرض عمومی هستند و با توجه به الگوریتم‌های آن می‌توان فهمید که در صفحه یک کاربر چه محتواهایی وجود دارد. برای مثال، فرد مشهوری به نام زک کینگ (Zach King) به‌واسطه تولید محتواهای جذاب و اجراهای شعبده‌بازی خود در این شبکه اجتماعی، به بیش از ۴۴ میلیون فالور رسید و باعث شد تا جوانان زیادی به این برنامه روی آورند.
صعودی درخشان
بیماری واگیردار کرونا سبب خانه‌نشینی بسیاری از مردم سراسر جهان از جمله کشور آمریکا شد. از این رو مردم برای گذران اوقات فراغت خود در خانه‌های‌شان به اپلیکیشن تیکتاک روی آوردند و به‌همین دلیل رشد این برنامه افزایش یافت.
از اکتبر ۲۰۱۹ تا مارس ۲۰۲۰ طبق تحقیق‌هایی که توسط کام اسکور (Comscore) انجام شده، تعداد بیننده‌ها در این برنامه دو برابر شده و طی ۵ ماه از ۲۷ میلیون تا ۵۲ میلیون رسیده است. اما ماه مارس به تنهایی با افزایش ۱۲ میلیونی بیننده‌ها مواجه بوده است.
افرادی که از تیکتاک استفاده می‌کنند، بیشتر از کاربران اینستاگرام و اسنپ‌چت در تیکتاک حضور دارند. اسنپ‌چت و اینستاگرام دو برنامه اصلی هستند که در میان جوانان رواج زیادی دارند؛ اما تیکتاک در برخی از کشورها مانند آمریکا برای محبوب شدن هنوز به زمان و استراتژی‌های بیشتری نیاز دارد. تخمین‌ها نشان می‌دهند که تا آخر امسال، تیکتاک به ۴۵ میلیون کاربر خواهد رسید. همین طور اینستاگرام و اسنپ‌چت نیز هر کدام به‌ترتیب بالای ۱۱۰ میلیون و حدود ۸۵ میلیون کاربر خواهند داشت.
به‌طور کلی، تیکتاک در جهان به‌خصوص کشور چین و هند شهرت بسیار زیادی دارد. این برنامه از نظر فنی مجزا عمل می‌کند؛ اما بسیار شبیه به نسخه چینی‌اش (دوئین) است. در یک چهام اول سال ۲۰۲۰، تیکتاک و دوئین جمعاً ۳۱۵ میلیون بار پیش‌دانلود شده‌اند که نسبت به سال قبل ۶۸٪ افزایش رخ داده است. البته در ماه آپریل، این اپلیکیشن به بیش از ۲ میلیارد دانلود رسید.
هند تا به الان بزرگ‌ترین بازار دانلود برای این برنامه بوده است (۳۰/۳٪ نسبت به کل). اما چین از لحاظ عملکرد و میزان زمان استفاده از اپلیکیشن بیشترین سهم را به خود اختصاص داده است (۷۲/۳٪ نسبت به کل زمان‌های اختصاص یافته به برنامه). کشور آمریکا نیز از لحاظ میزان دانلود، جایگاه سوم (۸/۲٪) و از نظر مدت زمان حضور در برنامه جایگاه دوم (۱۹٪) قرار دارد. شرکت مادر این شبکه اجتماعی قصد دارد که از طریق تیکتاک به بازار آمریکا راه پیدا کند و بیشتر بر روی کاربران جوان این کشور متمرکز است.
متخصصان می‌گویند که تیکتاک برای ساخت یک مدل درآمدی پایدار نیاز دارد که همه کاربرانش را به دام بیندازد. این شبکه اجتماعی با تبلیغات سرسام‌آور و گسترده‌اش می‌تواند جمعیت زیادی را به‌همراه داشته باشد و از این طریق، قدرت خرید را نیز بالا ببرد. در حقیقت، تیکتاک با مدل درآمدی بسیار جالب توجه (تبلیغات) علاوه بر اسپانسر و حمایت از افراد به درآمدزایی خوبی نیز خواهد رسید. اما این شبکه اجتماعی در حال حاضر تحت فشار‌های زیادی است تا بتواند درآمدزایی کند.
شرکت مادر این مجموعه (Bytedance) با ارزش بالای ۱۰۰ میلیارد دلار، سال پیش سودی معادل ۳ میلیارد دلار کسب کرده است. این افزایش سود نیز به این دلیل است که شرکت مادر، صاحب برنامه‌های چینی پرسود دیگری نیز است؛ مانند دوئین و جمع‌آوری‌کننده اخبار Toutia.
قوانین و نگرانی‌های امنیتی
در کنار روش‌های درآمدزایی، بسیاری از افراد معتقد بودند که اولین اولویت کوین مایر باید توجه به ضوابط و نگرانی‌های امنیتی باشد؛ چرا که این برنامه چینی بین کودکان و جوانان بسیار مشهور است. با وجود اینکه تیکتاک اعلام کرد که تمام داده‌ها و اطلاعات آمریکایی در خود آمریکا بایگانی شده و به دولت چین هیچ ارتباطی ندارد؛ اما بسیاری از متخصصان امنیت نسبت به این مسأله سوء‌ظن دارند. مشابه این مشکل در هند نیز وجود دارد. با این تفاوت که قوانین حفاظت از داده‌ها در این کشور بسیار ضعیف‌تر و شهروندانش آسیب‌پذیرتر هستند.
وقایع زیادی که در چندین سال اخیر اتفاق افتاده است، نگرانی برای این موضوع را بیشتر کرده است. طبق بررسی‌های مجله گاردین (Guardian)، مسئولان تیکتاک در ماه سپتامبر گذشته ویدئوهای مربوط به تظاهرات میدان تیان‌آن‌من (Tiananmen) و سایر محتواهای حساس در خصوص حکومت چین را سانسور کرده‌اند. البته آن‌ها ادعا می‌کنند که این اطلاعات در زمان بررسی‌های مجله گاردین تغییر کرده است. با این حال شرکت فدرال آمریکا بر روی بازبینی‌های مداوم و مجدد شرکت بایت دانس سرمایه‌گذاری زیادی کرده است.
اخیراً نیز به این برنامه انتقادهای زیادی وارد شده است. یکی از انتقادها در خصوص هشتگ‌های مربوط به تظاهرات سیاه‌پوستان و مرگ جورج فلوید بود که به گفته این شرکت به‌دلیل مشکلات فنی، این هشتگ‌ها حذف شدند. در نتیجه میزان بازدیدها صفر بود؛ در حالی که در واقعیت بیش از ۲ میلیارد بازدید صورت گرفته بود. همچنین در گذشته کشورهایی مانند هند و اندونزی، محدودیت و ممنوعیت‌های کوتاهی برای این برنامه درنظر گرفتند. علت این موضوع نیز نگرانی‌هایی در خصوص فیلم‌ها با محتواهای نامناسب بود. در حال حاضر نیز مشکلاتی برای امنیت کودکان و نوجوانان وجود دارد.
کاربران کمتر از ۱۳ سال از لحاظ قانونی نباید وارد عضو تیکتاک شوند؛ اما اساساً هیچ چیزی جلودار عضویت آن‌ها در این برنامه نیست. در فوریه ۲۰۱۹، شرکت بایت دانس مبلغی معادل ۵/۷ میلیون دلار را به FTC (کمیسیون فدرال تجارت) پرداخت تا اتهاماتی را که مربوط به جمع‌آوری اطلاعات کودکان به‌صورت غیرقانونی بود رفع کند. این بار نوبت انگلیس رسید که تحقیقات خود را در این خصوص انجام دهد.
در ماه مِی ۲۰۲۰ نیز شکایت‌هایی از سوی تعدادی از کاربران به دلیل بدقولی تیکتاک و زیرپا گذاشتن برخی حقایق صورت گرفت که همه به سمت کوین مایر نشانه گرفته شد. با برگشت او به شرکت دیزنی برخی معتقد بودند که او دلیل اصلی تمام این مسائل است؛ چرا که کوین تجربه زیادی برای سروکار داشتن با قوانین و به‌خصوص مسائل آنلاین امنیتی دارد و در نتیجه قطعاً هدف خوبی برای تیکتاک خواهد بود تا روابط این شرکت را با FTC هدایت کند.
مسیر پیش‌روی تیکتاک
این احتمال وجود دارد که شرکت بایت دانس با جلب حمایت و اعتماد کاربران و سرمایه‌گذاران آمریکایی برای سال آینده نیز در عرضه اولیه سهام جایگاه خوبی کسب کند. علاوه بر این، متخصصان معتقدند که چشم‌انداز طولانی‌مدت این شبکه اجتماعی به عواملی مانند میزان درگیری کاربران با این برنامه و استراتژی‌های درآمدزایی پایدار بستگی دارد. تیکتاک می‌تواند از یوتیوب الگوگیری کرده و به‌همراه تولیدکنندگان محتواهایش، درآمدهایی از تبلیغات نیز به دست آورد.
حضور کوین مایر در بخش خدمات این برنامه موجب شد تا تحلیل‌گران و تولیدکنندگان درباره انواع مختلف محتوا که در جریان است، هیجان‌زده شوند. تصاویر زنده و ویدئوهای در حال پخش این شبکه اجتماعی این امکان را دارند که بهتر از قبل شوند. این برنامه در چین شهرت دارد؛ اما هنوز در آمریکا به‌اندازه چین فراگیر نشده است.
به‌طور کلی، مسیر پیش‌روی تیکتاک به این بستگی دارد که چگونه درآمدزایی کنند، چگونه بستری را برای تبلیغات فراهم کنند و اطمینان حاصل کنند که محتواهای بیشتری ایجاد خواهد شد!
