یکی از رایج‌ترین سوگیری‌های ذهنی شناخته شده که می‌تواند تصمیم‌گیری‌های روزمره‌ی ما را تحت تاثیر خود قرار دهد، اثر مونتکارلو یا قمارباز نام‌گذاری شده (Gambler Fallacy/Monte Carlo Fallacy) است. این سوگیری نیز درکنار دیگر اثرات مساله‌ای شناختیست که همه ما همواره با آن مواجه بوده و در ادامه بیشتر از آن خواهیم خواند.
سوگیری مونتکارلو چیست؟
در این سوگیری، فرد تصمیم گیرنده، احتمال رویداد یک واقعه‌ی تصادفی را به صورت اشتباه به وقایع گذشته ارتباط می‌دهد. به عنوان مثال فرض کنید که در حال پرتاب یک سکه هستید. احتمال شیر یا خط آمدن سکه همیشه برابر ۵۰٪ است. حال فرض کنید می‌خواهید ۴ بار سکه را پرتاب کنید. اگر ۳ پرتاب اول منجر به خط شود، ممکن است به اشتباه احتمال این را بدهیم که احتمال شیرآمدن پرتاب چهارم بیشتر خواهد بود، چون با توجه به خطای مونتکارلو، ذهن ما احتمال وقوع پیشامد چهارم را به اشتباه به ۳ پرتاب اول ربط می‌دهد (برای ذهن ما عجیب است که ۴ دفعه پشت هم پرتاب منجر به خط شود)، حال آنکه در واقعیت این احتمال همیشه برابر با ۵۰٪ بوده و هیچ ارتباطی با پیشامدهای قبلی ندارد. به عبارتی در این سوگیری، اگر فرکانس رخداد یک رویداد در یک بازه زمانی بیشتر از حد میانگین بوده باشد، فرض بر آن می‌شود که احتمال رخداد کنونی کمتر از میانگین خواهد بود، و برعکس.
سوگیری مونتکارلو در کسب‌وکار
تیم فروش و بازاریابی استارتاپ خود را در نظر بگیرید. عموما فرآیند مذاکره با مشتریان مستقل از یکدیگر است و برهم تاثیری نمی‌گذارند. پس اگر مدت زمانی است که نتوانسته‌اید در مذاکرات پیروز باشید، این بدین معنی نیست که به احتمال زیاد در مذاکرات بعدی پیروز می‌شوید. رخ ندادن یک اتفاق در گذشته به صورت متداوم، دلیلی بر رخ دادن آن در آینده نیست و در صورتی که از نتایج گذشته ناراضی هستید، بایستی فکری برای تغییر کنید. پس اگر مدت زمانی هست که در مذاکرات پیروز نبودید، بایستی به فکر راه‌حل بنیادین باشید و با سوگیری مونتکارلو کاهلی خود را توجیه نکنید.
دلیل نام‌گذاری این سوگیری به مونتکارلو، به یک اتفاق بسیار جالب و نادر در کازینو مونتکارلو برمی‌گردد. در سال ۱۹۱۳ در بازی رولت کازینو مونتکارلو، توپ ۲۶ بار پیاپی در جایگاه مشکی افتاد (شانس این اتفاق تقریبا ۱ بر روی ۶۶.۶ میلیون است) و طی این ۲۶ بار، هر سری افراد فکر می‌کردند که دیگر امکان ندارد توپ دوباره در جایگاه مشکی بیافتد و بیشتر و بیشتر روی جایگاه سفید شرط بستند که در نهایت باعث شد کازینومونت‌کارلو در آن شب به واسطه‌ی این سوگیری فکری بازیکنان و شانس زیاد خود، میلیون‌ها فرانک برنده شود.
نقش سوگیری قمارباز در تصمیمات زنجیره‌ای
به صورت کلی احتمال برخورد با این سوگیری در تصمیماتی که به صورت زنجیره‌ای گرفته می‌شود زیاد است. به عنوان مثال فرض کنید که شما در حال سرمایه‌گذاری بر روی ارز، طلا یا بورس هستید و این کار را بدون تحلیل‌های دقیق انجام می‌دهید. مهمترین موضوعی که باید در نظر بگیرید این است که احتمال سود یا ضرر شما در هر لحظه فارغ از اتفاقی هست که برایتان در گذشته افتاده است.
مثلا اگر چندسری پشت هم در سرمایه‌گذاری ناموفق بودید، دلیل بر این نمی‌شود که این سری شانس بیشتری با شما یار خواهد بود و احتمالا موفق خواهید شد.(این صحبت تنها زمانی صدق می‌کند که شما تنها با شانس و بدون تحلیل در حال سرمایه‌گذاری هستید). یا بعضی از سرمایه‌گذارها موفقیت یک استارتاپ را به موفقیت‌های گذشته‌ی آن ربط می‌دهند و تصور می‌کنند که اگر استارتاپی در چند دوره سرمایه‌گذاری، رشد بیشتر از انتظار داشته است، احتمال اینکه در دور بعدی رشد کمتر داشته باشد بیشتر می‌شود.
از طرف دیگر باید حواسمان باشد که از آن طرف بام نیافتیم. خیلی از اتفاقات هستند که ماهیت احتمالی آن‌ها به پیشامدهای قبلی وابسته است (مثلا تاثیرپذیری تبلیغات بر روی یک سگمنت خاص) و برای رویارویی با این مسایل بایستی تمامی پیشامد‌ها و تصمیمات قبلی مطالعه شوند تا بهترین تصمیم گرفته شود.
راه جلوگیری از این سوگیری؟
مهمترین عامل بازدارنده هر سوگیری ذهنی، شناخت آن است. مادامی که با یک سوگیری و مکانیزم پشت آن آشنا باشید، با احتمال بیشتری در تصمیمات خود آن را رصد می‌کنید و در دام آن گرفتار نخواهید شد. از طرف دیگر بسیار مهم است که با ماهیت تصمیمات خود از نظر احتمالی آشنا باشید و بدانید که آیا سلسله تصمیمات خود به وقایع گذشته وابسته هست یا خیر. اگر تصمیمات وابسته به یکدیگر بودند، نیاز به مطالعه فرآیند و تصمیمات قبلی وجود دارد، در غیر این صورت بایتسی از سوگیری مونتکارلو دوری کرد.
سوگیری‌ها و سایر مقالات مرتبط:
- سوگیری لنگر (Anchoring Effect) و نقش آن در تصمیمات انسانی
- سندروم وانمودگرایی(Impostor Syndrome)، چشم بستن بر روی موفقیت‌های فردی
- اثر ایکیا: شناخت رفتار مشتری و افزایش فروش
-
پدیده اتاق پژواک چیست؟ و ارتباط آن با حباب استارتاپی ایران در سال‌های اولیه چگونه است؟
سایر منابع:
