نوکیا، غول بزرگ و قدرتمند حوزه مخابرات، به خاطر سختافزار و شارژدهی بالای باتری محصولاتش بسیار شناخته شده بود. سالیان سال، این شرکت بزرگ حرف اول را در صنعت موبایل میزد و محبوبیت بسیاری بین مردم جهان پیدا کرده بود؛ به طوری که در پایان سال ۲۰۰۷ نیمی از گوشیهای هوشمند فروخته شده در جهان برای نوکیا بود.
نوکیا اولین گوشی همراه خود را که مجهز به اینترنت بود در سال ۱۹۹۶ به بازار معرفی کرد و با شروع سال ۲۰۰۰ گوشی همراه لمسی خود را ساخت و روانه بازار کرد که باعث تحول در صنعت موبایل شد. همچنین در سال ۲۰۰۳ گوشی ۱۱۰۰ را تولید کرد که با رکورد فروش ۲۵۰ میلیون توانست جایگاه پرفروشترین گوشی موبایل را در جهان به دست آورد.
به نظر میرسد که همه چیز برای نوکیا به خوبی پیش میرفت، اما چه اتفاقی میافتد که نوکیا جایگاه خودش را در بازار گوشیهای هوشمند از دست میدهد و سهم آن به ۰/۷٪ در سال ۲۰۲۰ میرسد، آن هم در زمانی که پیشرو بازار بود و داشت از از تسلط خودش در بازار موبایل لذت میبرد؟
رقابت شدید در بازار گوشیهای هوشمند
برای پاسخ به این سؤال برمیگردیم به ابتدای سال ۲۰۰۰، زمانی که نوکیا مدلهای گوشی سری N را به بازار معرفی کرد که به مدت ۶ سال، خط محصول مهم و اصلی نوکیا شناخته میشد. مدل N95 نمونه و مثال بسیار موفق از این خط محصول بود که ویژگیهای گوشی هوشمند مثل دوربین، جیپیاس، وایفای و اینترنت 3G را داشت، اما از لحاظ تعامل بین انسان و ماشین دچار مشکل بود.
زمانی که این مدل در سال ۲۰۰۷ وارد بازار شد، مورد استقبال قرار گرفت، به طوری که در سال ۲۰۰۷ در اروپا لقب «بهترین دستگاه عکاسی با موبایل» (Best mobile imaging device) را به آن دادند. اما این محبوبیت زیاد طول نکشید و در سال ۲۰۰۷ صنعت موبایل با یک تکان ناگهانی مواجه شد.
در سال ۲۰۰۷، اپل اولین گوشی هوشمند خود را به نام «آیفون» به بازار معرفی کرد که ضربه بزرگی به نوکیا بود. گوشی آیفون یک صفحه تمام لمسی بود، درست شبیه LG Prada که قبل از آیفون ساخته شده بود، اما آیفون تفاوتهایی با این محصول داشت. در حقیقت، راز موفقیت آیفون صفحه نمایش لمسی منحصربهفرد آن بود که کاربران به راحتی میتوانستند بدون کوچکترین فشاری روی صفحه نمایش، با گوشی کار کنند. علاوه بر این، اپل توانسته بود سیستمعاملی قوی مشابه سیستمعاملهای کامپیوتری به نام آیاواس (iOS) را در گوشی همراه جای دهد و آیفون را به گوشی کاربرپسند تبدیل کند.
این اتفاق باعث شد که مدل N95 نوکیا دیگر جذاب و تحسینبرانگیز به نظر نرسد. اما این پایان ماجرا نبود. یک سال بعد درست در سال ۲۰۰۸، اتفاق مهم دیگری رخ داد که باعث تغییرات مهم در صنعت موبایل شد.

مدل N95 نوکیا
گوگل سیستمعامل اندروید را برای گوشیهای همراه معرفی کرد و برای نخستین بار در مدل گوشیHTC Dream مورد استفاده قرار گرفت. در زمانی که گوشیهای آیاواس و اندرویدی وارد بازار شد، نوکیا گوشی قدیمی تمام لمسی خود به نام «5800 Xpressmusic» را به بازار معرفی کرد. اگرچه این مدل گوشی نوکیا یک موفقیت تجاری بود و به خاطر قیمت پایین و قلمی که همراه آن بود، مورد تحسین قرار گرفت، اما از لحاظ سیستمعامل ضعیف بود و در نسبت با محصولات رقبایش استقبال چندانی از آن نشد. چرا نوکیا چنین محصولی را تولید کرد؟
پاسخ این سؤال به طرز تفکر مدیران شرکت نوکیا بر میگردد که در ادامه میخواهیم درباره آن صحبت کنیم.
اگر میخواهید درباره ساخت اولین گوشی هوشمند اپل بدانید این مقاله را بخوانید: ناگفتههای تیم سازنده اولین آیفون؛ داستان نوآوری، تلاش، رقابت، فداکاری و جدایی
طرز تفکر مدیران نوکیا
ذهنیت مدیران نوکیا این بود که تولید گوشی آیفون بسیار گران است و در مقایسه با گوشیهای نوکیا که از تکنولوژی 3G استفاده میکند، فقط برای شبکههای 2G مناسب است. حتی آنها آیفون را مسخره کردند، زیرا نتوانسته بود از تستهای مقاومت نوکیا موفق بیرون بیاد. مدیران نوکیا آنقدر به برند خود تعصب و غرور داشتند که محصول اپل را دست کم گرفتند.
علیرغم دیدگاه مدیران نوکیا، آیفون خیلی سریع به فروش رفت و در سال ۲۰۰۸ مدیران اجرایی نوکیا فهمیدند که سیستمعامل بسیار عالی گوشی اپل بزرگترین چالش آنها در آینده خواهد بود. به همین دلیل، ایجاد تغییر در سیستمعامل در اولویت اول برنامههای نوکیا قرار گرفت.
به همین خاطر در داخل شرکت نوکیا دو تیم شروع به کار بر روی سیستمعامل کردند. یک تیم سعی کرد تا سیستمعامل قدیمی گوشیهای نوکیا به نام «سیمبیان» (Symbian) را اصلاح کند که در آن زمان اکثر گوشیهای نوکیا با این سیستمعامل کار میکردند و تیم دیگر سعی داشت تا از ابتدا یک سیستمعامل جدیدی بسازد که در نهایت به میگو «MeeGo» معروف شد.
اما رقابت این دو تیم به جای اینکه سازنده باشد، باعث کشمکش و درگیری بسیار زیاد در داخل شرکت شد. به نقل از افرادی که درگیر این دو پروژه بودند، این دو تیم برای اینکه بتوانند حمایت و پشتیبانی شرکت و توجه مدیران ارشد را به دست آورند، تلاش میکردند که تیم مقابل را کنار بزنند.
در این زمان، شرکت نوکیا از ترس سازمانی رنج میبرد. این ترس ریشه در فرهنگ رهبران دمدمی مزاج و مدیران میانی ترسو داشت. مدیران میانی و مهندسان حقیقت را پنهان میکردند، چون که میترسیدند موقعیت شغلیشان را از دست بدهند. علاوه بر این، مدیران ارشد هم میترسیدند با گفتن این حقیقت که تکنولوژی نوکیا در مقابل اپل ضعیف است، سرمایهگذاران، فروشندگان و مشتریانشان را از دست بدهند. بنابراین افراد بیشتر وقتشان به بحث و دعوا بر سر سیاستهای داخلی شرکت سپری میکردند. به گفته آلاستایر كورتیس (Alastair Curtis)، مدیر طراحی (Chief Designer) نوکیا از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۰۹، در این دوران بیشتر از آنکه زمان صرف طراحی شود، افراد بر سر سیاستهای داخلی شرکت با هم بحث و دعوا میکردند.
شرکای کلیدی نوکیا هم از این اتفاق به ستوه آمده بودند. به عنوان مثال، پاول جاکوبز (Paul Jacobs)، مدیر اجرایی سازنده تراشه شرکت کوالکام (Qualcomm)، که همکاری خودش را با نوکیا در سال ۲۰۰۸ آغاز کرده بود، از این موضوع شکایت داشت که نوکیا زمان بسیار زیادی را روی استراتژیها صرف میکند. او میگوید: «ما یک تکنولوژی جدید را به نوکیا ارائه میدادیم که به نظر میرسید فرصت عالی و بزرگی باشد، اما نوکیا به جای اینکه از این فرصت استفاده کند، بیشتر زمان خود (حدود ۶ تا ۹ ماه) را به ارزیابی آن میگذاشت. این مدت زمان باعث میشد که نوکیا به راحتی فرصتهای خودش را از دست بدهد.»
در واقع نوکیا یک شرکت خیلی بزرگی بود که بیشتر از آنکه بر روی نوآوری برای به دست آوردن فرصتهای جدید تأکید کند، به دنبال حفظ جایگاه خودش در بازار بود. همه فرصتها پیشروی نوکیا بودند و روی آنها کار میکرد، اما نکته کلیدی که باید به آن اشاره کنیم این بود که هیچ موقع حس اضطرار و فوریت در شرکت احساس نمیشد. آنها همیشه به خودشان میگفتند که ما در نهایت این فرصت را به دست خواهیم آورد و به اهدافمان خواهیم رسید.
در حقیقت آنها نمیتوانستند یک شرکت بزرگ چندملیتی را با سرعت نوآوری در صنعت همگام کنند. به همین دلیل، همیشه چند قدم از صنعت و رقبایشان عقب بودند. مثلاً نوکیا سالها قبل از آنکه آیپد وارد بازار شود، اولین نمونه از تبلتهای هشت اینچی را ساخت و وارد بازار کرد. اما در نهایت این اپل بود که توانست موفقتر عمل کند. همان طور که میبینید نوکیا خیلی آرام و کند حرکت میکرد و این باعث میشد که بهترین فرصتهایش را از دست بدهد.
اگر میخواهید درباره ویژگی کلیدی رهبری بدانید مقاله ۱۰ ویژگی کلیدی رهبری را بخوانید.
آغاز سقوط نوکیا
در سال ۲۰۱۰، استیون ایلوپ کانادایی (Stephen Elop) به جایگاه مدیرعاملی نوکیا رسید. ایلوپ پیش از آنکه وارد نوکیا شود، در سال ۲۰۰۵ با شرکت ماکرومدیا (Macromedia) همکاری میکرد که این شرکت در زمان مدیرعاملی او توسط ادوبی (Adobe) خریداری شد. بین سالهای ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۰ نیز در شرکت مایکروسافت مشغول به فعالیت بود و در آنجا بر روی محصولات Microsoft Office کار میکرد.
در زمان ورود ایلوپ به نوکیا، شرکت حدود ۵/۹ میلیارد یورو را صرف تحقیق و توسعه کرد که معادل ۷٪ از کل ارزش گوشیهای هوشمند بود و مدلهای N8 و N900 را وارد بازار کرد. اگرچه این دو مدل از لحاظ سختافزاری بسیار خوب بودند، اما به دلیل ضعیف بودن سیستمعامل فاصله بسیار زیادی با رقبای خودشان (گوشیهای اندرویدی و آیفون) داشتند. این موضوع نشان میدهد که مدیران نوکیا به جای اینکه از هوششان برای رسیدن به راهکارهای نوآورانه استفاده کنند، تلاش میکردند که با خرج کردن پول زیاد مشکلاتشان را حل کنند. اما این تلاشها به نتیجهای نمیرسید، به طوری که با صرف هزینه ۱۸ میلیارد یورو روی تحقیق و توسعه بین سالهای ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۰ و عدمتوانایی در تولید محصولی مشتریپسند ، میزان سودآوری شرکت حدود ۵۴٪ کاهش پیدا کرد.
مدیرعامل جدید نوکیا از این شرایط خسته شده بود، به همین خاطر از تمام مراکز عملیات نوکیا در سراسر جهان بازدید کرد تا شخصاً پروژههایی را که در اولویت اصلی نبودند خاتمه دهد. اما این کار به همین راحتی هم نبود، چون که ساختار سازمانی نوکیا بسیار پیچیده بود. به عنوان مثال، در سال ۲۰۱۰ نوکیا برای اینکه شرایط آسانتری را برای برنامهنویسان فراهم کند تا بتوانند اپلیکیشنهای قابل استفاده برای همه گوشیهای هوشمند نوکیا بنویسند، مذاکرات طولانی و طاقتفرسا روی برخی از جزئیات نرمافزار با مهندسان و مدیران محصول برگزار کرد.

استیون ایلوپ کانادایی (Stephen Elop)- مدیرعامل جدید نوکیا
برای برخی از شرکتها چنین تصمیمهایی دور یک میز کنفرانس گرفته میشود، اما در مورد نوکیا این یک کابوس بود. به عنوان مثال، در یک جلسهای از ۱۰۰ نفر از مهندسان و مدیران محصول ماساچوست تا چین دعوت شد تا در هتلی در آلمان حضور پیدا کنند. بیش از سه روز کارمندان نوکیا در جلسات شرکت و نکاتهایی را یادداشتبرداری میکردند. در عین حال نمایندگان سیستمعامل میگو، سیمبیان و سایر سیستمعاملهای دیگر همگی سعی میکردند تا در میان حاضران جلسه با صدای بلند حرفهایشان را به گوش مدیران برسانند. افراد در تلاش بودند تا موقعیتهای شغلیشان را حفظ کنند و هر گروهی رقابتیترین گوشی را معرفی میکرد.
همان طور که ملاحظه میکنید اصلاً محیط مناسبی نبود و پر از خشونت و درگیری بود. هر کسی برای کنار زدن تیم مقابل سخت تلاش میکرد. با این وجود بعد از پایان این جلسات دو سیستمعامل رونمایی شدند که یکی نسخه جدید سیمبیان، X accessor، و دیگری سیستمعامل میگو بود که در نهایت در نوکیا N9 به کار گرفته شد. اگرچه میگو یک تلاش و گامی عالی در جهت درستی بود، اما دیگر خیلی دیر شده بود.
در زمانی که بازارگاه اپلیکیشن گوگل و اپل فوقالعاده عمل میکردند، اپاستور گوشیهای نوکیا بسیار توسعهنیافته بودند. به همین خاطر سیستمعامل میگو در سال ۲۰۱۲ متوقف شد. در این زمان نوکیا به سرعت در حال از دست دادن سهم بازار و درآمد خود بود، به همین دلیل برای حفظ جایگاه خودش نیاز داشت که یک کاری انجام دهد. مشارکت با مایکروسافت تصمیمی بود که توسط مدیران شرکت نوکیا در این زمان گرفته شد. اما چرا نوکیا در چنین شرایطی از سیستمعامل اندروید برای گوشیهای همراه خود استفاده نکرد؟
در زمانی که تعداد زیادی از گوشیهای همراه به استفاده از سیستمعامل اندروید روی آورده بودند و رقابت در بازار گوشیهای اندرویدی بسیار بالا بود، فقط سامسونگ توانسته بود به بازیگر کلیدی در این بازار تبدیل شود. مدیران شرکت نوکیا بررسی کرده بودند که سامسونگ به خاطر سابقه حضورش در بازار گوشیهای همراه و توانایی بالای سختافزاری در موقعیت بسیار خوبی قرار دارد و هیچ جایی را در بازار برای حضور دیگران باقی نگذاشته است. به همین خاطر به جای اینکه در بازار پررقابت گوشیهای اندرویدی حضور پیدا کنند، تصمیم گرفتند که با مایکروسافت همکاری مشترکی داشته باشند و همچنان در میدان مسابقه با گوگل و اپل رقابت کنند.
معامله مایکروسافت و نوکیا
در فوریه سال ۲۰۱۱ استیون ایلوپ و استیو بالمر (Steve Ballmer)، مدیرعامل مایکروسافت، از مشارکت مهم نوکیا و مایکروسافت خبر دادند و نوکیا سیستمعامل ویندوز را جایگزین دو سیستمعامل سیمبیان و میگو کرد و ویندوز را به عنوان بستر اصلی تلفنهای هوشمند خود انتخاب کرد.
در اکتبر سال ۲۰۱۱، نوکیا از اولین گوشی همراه خود با سیستمعامل ویندوز ۷ رونمایی کرد. این گوشیها Lumia 710 و Lumia 800 نام داشتند که به سرعت بعد از آنها، Lumia 900 نیز وارد بازار شد.
در آوریل سال ۲۰۱۲ بخشهای داخلی نوکیا بر سر موضوعات کماهمیت به بحث با یکدیگر میپرداختند. همین باعث شد که سامسونگ بتواند از نوکیا به عنوان بزرگترین تولیدکننده گوشی همراه در جهان پیشی بگیرد و سهم بازار خود را از گوشیهای هوشمند از ۴٪ در سه ماهه اول سال ۲۰۱۰ به ۳۵/۲٪ در سه ماهه سوم سال ۲۰۱۳ برساند. در حالی که عکس این اتفاق برای نوکیا افتاد. سهم بازار نوکیا کاهش یافت و از ۴۰٪ به زیر ۳٪ رسید.
در سال ۲۰۱۳، نوکیا مدل Lumia 925 را که نسخه باریک شده Lumia 920 و با روکش آلومینیومی بود به بازار معرفی کرد. بعد از آن، نوکیا Lumia 1020 را روانه بازار کرد که شامل یک دوربین ۴۱ مگاپیکسلی و سیستمعامل Windows phone 8 بود. اگرچه این مدل به خاطر دوربین، طراحی و اجرایش به شدت مورد تحسین منتقدین قرار گرفت، اما هنوز مشکلاتی در نصب اپلیکیشن بر روی گوشیها وجود داشت و بازار ویندوز برای استفاده در گوشیهایی با سیستمعامل ویندوز آنقدر پویا و کارآمد نبودند. توسعهدهندگان اپلیکیشن نیز آشنایی چندانی با این سیستمعامل نداشتند و سرعت تطابق با این بستر برای آنها بسیار کند و آهسته پیش میرفت. در نهایت، همین عامل ضربه جدی را به نوکیا وارد کرد.
اگرچه مدلهای لومیا توانستند فروش خوبی را تجربه کنند، اما همچنان نوکیا زیانده بود. در واقع، نوکیا در فاصله بین سالهای ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۳ با کاهش ۷۰٪ درآمد مواجه شده بود و نزدیک به پنج میلیارد یورو ضرر کرده بود. در همین زمان، تعدیل نیرو به یک اتفاق همیشگی برای شرکت تبدیل شد، به طوری که در مدت یک سال تعداد کارمندان نوکیا از ۶۱ هزار نفر در سال ۲۰۱۲ به ۴۵ هزار نفر در سال ۲۰۱۳ رسید.
به نظر میرسد که کار برای نوکیا به پایان رسیده و کشتی در حال غرق شدن بود و حتی سیستمعامل ویندوز هم نتوانسته بود نوکیا را نجات دهد.
خرید نوکیا توسط مایکروسافت
در سوم دسامبر سال ۲۰۱۳، مایکروسافت بخش گوشیهای همراه نوکیا را به قیمت ۷/۲ میلیارد دلار خرید. در همین زمان، استیون ایلوپ از سمت مدیرعامل نوکیا کنارهگیری کرد و به عنوان سرپرست دستگاههای موبایل دوباره به مایکروسافت پیوست. اما آیا قصد و نیتی پشت این اتفاق بود؟
در گزارشها اعلام شد بعد از آنکه ایلوپ نوکیا را به مایکروسافت فروخت و از سمت مدیرعاملی کنارهگیری کرد، مبلغ ۱۸ میلیون و ۸۰۰ هزار یورو به عنوان پاداش دریافت کرد. در برخی از منابع گفته شده است که این توافقنامه درست در همان روز خبر خرید نوکیا انجام گرفته بود. آیا استفاده از موقعیت متزلزل مدیرعامل نوکیا بخشی از برنامه مایکروسافت برای ورود به بازار گوشیهای هوشمند بود؟ به طور قطع نمیتوان به این سؤال پاسخ داد.
در اکتبر سال ۲۰۱۴ کشمکش و درگیری شروع شده بود. مایکروسافت به طور رسمی اعلام کرد که برند نوکیا را در تبلیغ گوشیهای هوشمند لومیا حذف میکند. در حال حاضر گوشیهای هوشمند لومیا با نام «لومیا مایکروسافت» شناخته میشوند و این پایان غمانگیز همکاری نوکیا و مایکروسافت بود.
مقاله پیشنهادی: مایکروسافت، ماجرای یک امپراطوری
سرنوشت نوکیا بعد از مایکروسافت
بعد از آنکه نوکیا بخش تلفن همراه خود را به مایکروسافت فروخت، بر روی شبکهسازی داده و تجهیزات مخابراتی متمرکز شد. نوکیا برای تثبیت جایگاه خودش در بازار مخابرات یک شرکت چند ملیتی ارائهدهنده تجهیزات مخابراتی را خرید و با واحد شبکههای نوکیا (Nokia Networks) که یکی از زیرمجموعههای شرکت نوکیا بود، ادغام کرد. در حال حاضر، واحد شبکههای نوکیا یکی از بزرگترین زیرمجموعههای شرکت نوکیا به حساب میآید که بر روی ارائه تکنولوژی 5G کار میکند. واحد شبکههای نوکیا در سالهای اخیر موفق به بستن قراردادهای بزرگ در کشورهای چین، ژاپن، کانادا و ویتنام برای ارائه تکنولوژی 5G شده است.
در سال ۲۰۱۶ شرکت اچامدی گلوبال (HMD Global) بخش تلفن همراه نوکیا را از مایکروسافت خرید. این شرکت فنلاندی که در حوزه تلفن همراه فعالیت میکند، در سال ۲۰۱۶ توسط مدیران اجرایی سابق نوکیا تأسیس شده بود. مدیران جدید بخش تلفن همراه نوکیا از اشتباهات قبلی خودشان درس گرفتند و به استفاده از سیستمعامل اندروید در گوشیهای همراه روی آوردند.
در سال ۲۰۱۷، اچامدی گلوبال به طور نمادین مدل گوشی ۳۳۱۰ نوکیا را روانه بازار کرد که با استقبال عموم مردم روبهرو شد. در ۱۹ مارچ ۲۰۲۰، نوکیا از محصول جدید خود به نام Nokia 8.3 با اینترنت 5G خبر داد و ۶ ماه بعد آن را روانه بازار کرد.
اچامدی گلوبال توانسته بود فروش گوشیهای هوشمند نوکیا را تقریباً از صفر در سالهای ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ به ۱/۵ میلیون در نیمه اول سال ۲۰۱۷ برساند. در واقع، این شرکت جان دوباره به بخش گوشیهای نوکیا داد و در مدت یک سال (۲۰۱۷ تا ۲۰۱۸) توانست سهم بازار گوشیهای هوشمند نوکیا را تقریباً از صفر به ۱٪ برساند.
اگرچه اچامدی گلوبال شروع خوبی را در سال ۲۰۱۷ داشت، اما در گذر زمان، این شرکت نتوانست در این رقابت سخت و نفسگیر به رقبای خودش برسد، زیرا گوشیهای نوکیا از لحاظ کیفیت و قیمت قابل مقایسه با محصولات رقبایش نبود. در نتیجه، سهم بازار گوشیهای هوشمند نوکیا به کمتر از ۰/۷٪ در پایان سال ۲۰۲۰ رسید. اما آیا گوشیهای نوکیا میتواند در آینده دوباره به اوج قدرت خودش برسد و یک رقیب جدی برای شرکتهایی مانند سامسونگ و اپل شود؟
سخن پایانی
نوکیا به اندازه مدل گوشی افسانهای خود ۳۳۱۰ در برابر فشارهای مختلف مقاوم نبود و نداشتن چشمانداز، چابک و نوآور نبودن، دست کم گرفتن رقبایشان، غرور و تعصب مدیران به برند و … دست به دست هم داد تا نوکیا جایگاه اول خودش را در بازار موبایل از دست بدهد و در پایان هم توسط مایکروسافت خریداری شود.
داستان شکست نوکیا میتواند درس عبرتی برای تمام افرادی باشد که صاحب کسبوکاری هستند یا میخواهند کسبوکاری را راهاندازی کنند. شکست نوکیا نشان میدهد که پیشرو و پیشتاز بودن در بازار و اولین بودن از لحاظ ایده هیچ موقع ضامن موفقیت تجاری یک شرکت نخواهد بود. لازمه موفقیت این است که کوشا باشید و پشتکار داشته باشید، رقبایتان را به خوبی بشناسید و آنها را دست کم نگیرید، همیشه آماده باشید و اجازه ندهید که غرور و تعصب مانع از تصمیمگیری درست شما شود و به دنبال ایجاد تغییرات مثبت باشید.
نویسندگان:
سحر رایزن و رضا بهلولی
از مدرسه شاپرک سپاسگزاریم که مجموعه تکراسا را در تهیه این مقاله همراهی کردند. مدرسه شاپرک در حوزه مشاوره مدیریت فعالیت میکند و این فرصت را برای افراد فعال و باسابقه در حوزههای مختلف منابع انسانی، مارکتینگ و … فراهم میکند تا در زمینه تخصصیشان به یک مشاور تبدیل شوند و بتوانند از تخصصشان برای کمک به کسبوکارهای دیگر استفاده کنند.
منابع:
- The Impact Of Corporate Politics: A Lesson Learn From Nokia, by Joshua Romero, 2020
- 6 Reasons Why Nokia failed After Enjoying Unrivaled Dominance, by Devashish Shrivastava, 2021
- How Nokia Lost its Pace in the Smartphone Race, by Ola Onikoyi, 2019
- Nokia’s net profit/loss* from 2006 to 2019, by Statista
- Nokia’s expenditure on research and development from 1999 to 2019, by Statista
- Nokia N95 Wins Award, But Not for Being a Phone, by WIRED, 2007
- Why did Nokia fail and what can you learn from it?, by BRAND MINDS, 2018
- HOW Did Nokia Fall? [Finalé], by ColdFusion, 2015
- 1.5 million nokia smartphones sold in the first half of 2017, by Nokiamob
- Nokia was the 15th largest smartphone brand in Q4 2020 with a mere 0.7% market share, by Sudarshan, 2021
- Elop explains: why Nokia didn’t choose Android to replace Symbian, by the Guardian