سرمایهگذاریهای خطرپذیر در سالهای اخیر تحت تأثیر عواملی مانند ویروس کرونا و عوامل اقتصادی و ژئوپلیتیکی، تغییرات زیادی را تجربه کرده است. در این میان، تکنولوژی بازاریابی (MarTech) نیز بهعنوان یکی از حوزههای جذاب برای سرمایهگذاری، روندها و چالشهای خاصی را دنبال کرده است. در این مقاله به سرمایهگذاری در تکنولوژی بازاریابی (MarTech) و روند آن در جهان، منا (MENA) و ایران میپردازیم.
تکراسا اینسایت بهعنوان یک کسبوکار اجتماعی، با هدف رفع کمبود داده و اینسایت قابل دسترس در اقتصاد دیجیتال ایران، گزارشهای جامعی را منتشر میکند. اولین گزارش این مجموعه به بررسی تکنولوژیهای بازاریابی (MarTech) اختصاص دارد. این مقاله بخشهایی از فصل ۲۳ این گزارش را پوشش داده است.
دانلود فصل سرمایهگذاری در تکنولوژی بازایابی در ایران و جهان
روند سرمایهگذاریهای خطرپذیر در جهان
سرمایهگذاریهای خطرپذیر در دنیا از سال ۲۰۲۱ روندی کاهشی داشته است. در اوایل این دهه، سرمایهگذاریها به دلیل همهگیری کرونا و رشد سریع فناوریهای دیجیتال در اوج خود قرار گرفتند. صنایعی مانند بازی، سلامت دیجیتال، فینتک، و آموزش از بزرگترین دریافتکنندگان سرمایه بودند. همچنین سال ۲۰۲۱ بیش از ۵۰۰ شرکت به یونیکورن تبدیل شدند.
اما پس از این اوج، تنشهای اقتصادی و ژئوپلیتیکی، از جمله تورم بالا، افزایش نرخ بهره، و جنگ روسیه و اوکراین، منجر به کاهش قابل توجه در سرمایهگذاریهای خطرپذیر شدند. در چنین شرایطی، سرمایهگذاران محتاطتر عمل کرده و بیشتر بر حوزههایی مانند هوش مصنوعی تمرکز کردهاند که پتانسیل رشد بالایی دارند.
این تغییرات نشان میدهد که کسبوکارها و سرمایهگذاران باید استراتژیهای خود را با شرایط متغیر اقتصادی تطبیق دهند و حوزههایی با آینده روشنتر، مانند ابزارهای هوش مصنوعی و شخصیسازی، را هدف قرار دهند.
انواع سرمایهگذاران تکنولوژی بازاریابی (MarTech) در جهان، منا و ایران
سرمایهگذاران تکنولوژی بازاریابی (MarTech) در جهان
در جهان سرمایهگذاران استراتژیک، سرمایهگذاران خصوصی (PE) و سرمایهگذاران خطرپذیر از انواع سرمایهگذاران فعال در مارتک هستند. سرمایهگذاران استراتژیک در جهان نقشی کلیدی در مارتک دارند. این گروه معمولاً در همین صنعت فعالاند و با سرمایهگذاری در استارتاپها، زنجیره ارزش خود را تکمیل میکنند.
شرکتهایی مانند Salesforce، Oracle و Adobe نمونههای برجستهای از سرمایهگذاران استراتژیک هستند. آنها با سرمایهگذاری در شرکتهای نوآور، خدمات خود را در حوزه مارتک گسترش میدهند.
سرمایهگذاران تکنولوژی بازاریابی (MarTech) در منطقه MENA
در منطقه MENA، حضور سرمایهگذاران بینالمللی به رشد استارتاپها کمک بزرگی کردهاند. برای مثال، شرکت Insider از Sequoia سرمایهگذاری دریافت کرده است. این نوع حمایتها و روابط بینالمللی باعث تسریع توسعه مارتک در این منطقه شده است.
سرمایهگذاران تکنولوژی بازاریابی (MarTech) در ایران
در ایران، سرمایهگذاران در مارتک شامل سرمایهگذاران استراتژیک، سرمایهگذاران خطرپذیر و مراکز شتابدهی و نوآوری هستند. همانند جهان، در ایران هم سرمایهگذاران استراتژیک نقش پررنگی را در سرمایهگذاری در مارتک ایفا میکنند. برای مثال، شرکتهای یکتانت و تپسل دو سرمایهگذار استراتژیکی هستند که در حوزه تبلیغات دیجیتال تمرکز دارند.
همچنین گروه دیجیکالا با اسمارتک، بهعنوان بازوی مارتکی خود، محصولاتی را در مارتک و ادتک با تمرکز بر تجارت الکترونیک ارائه کرده است. همچنین از طریق دیجینکست، مرکز نوآوری و سرمایهگذاری خود، بر استارتاپهای مارتکی مختلفی سرمایهگذاری کرده است.
سبحان فروغی، همبنیانگذار و مدیرعامل تپسل
«چند سال اخیر به دلیل کم شدن سرمایه خطرپذیر و نبود آینده متصور برای بازگشت سرمایه، شکل سرمایهگذاری در این صنعت به شکل متمرکز و نقطهزنی شده است و بیشتر شرکتهای فعال در این حوزه برای تکمیل زنجیره خود سرمایهگذاری میکند و سرمایهگذاری خطرپذیر بسیار کم شده است.»
سرمایهگذاریهای تکنولوژی بازاریابی (MarTech) در ایران
براساس دادههای موجود و عمومی در سه سال گذشته (۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲)، در صنایع مختلف تکنولوژی بازاریابی (MarTech) که در این گزارش بررسی شدهاند، ۱۴ سرمایهگذاری، ۳ ادغام و تملیک و ۶ زیرمجموعه جدید ایجاد شده است.
همچنین، طبق تخمینها و ارقام موجود، کل مبلغ سرمایهگذاریهای انجامشده در مارتک (با محدوده تعیینشده در گزارش و بدون در نظر گرفتن ادتک) طی سه سال گذشته کمتر از ۱۰۰ میلیارد تومان بوده است. این آمار نشاندهنده این است که با توجه به پتانسیلهای موجود، مارتک به سرمایهگذاری و توسعه بیشتر نیاز دارد. بسیاری از سرمایه گذاریهای انجام شده در ۳ سال اخیر در حوزه هوش مصنوعی و به خصوص استفاده از هوش مصنوعی در تولید محتوا و چتبات ها بوده است.
فرزین فردیس، مدیرعامل سرآوا
«سرمایهگذاری در صنعت مارتک در چند سال اخیر به نسبت پتانسیل آن هم کم صورت گرفته است و هم کند شده است. یکی از دلایل این موضوع این است که بازیگران اصلی حوزه ادتک و مارتک نتوانستهاند بازار را دیسراپت (Disrupt) کنند و سهم خیلی زیادی از بازیگران سنتی بگیرند. زمانی که این اتفاق میافتد، هم میزان سرمایهگذاری خود بازیگران کاهش پیدا میکند و هم تمایل سرمایهگذاران برای سرمایهگذاری در این صنعت کمتر میشود.»
روند و الگوی سرمایهگذاری در تکنولوژی بازاریابی (MarTech) در ایران
در سالهای اخیر، الگوی سرمایهگذاری در مارتک در ایران همراه با تغییرات بهوجود آمده در صنعت و نیازهای کسبوکارها دچار تغییرات عمدهای شده است.
تغییر تمرکز از جذب مشتری به نگهداشت و وفادارسازی مشتری
در سالهای اخیر، تمرکز کسبوکارها از جذب مشتری به سمت نگهداشت و وفادارسازی مشتریان تغییر کرده است. در گذشته، ابزارهایی مانند بازاریابی ایمیلی و تبلیغات دیجیتال بیشتر برای جذب مشتری و آگاهیرسانی استفاده میشدند. اما اکنون، ابزارهایی چون دادهکاوی، شخصیسازی خدمات و بهینهسازی تجربه مشتری در اولویت قرار دارند تا ارتباطات پایدار با مشتریان برقرار شود.
توسعه درونسازمانی ابزارها توسط کسبوکارهای بزرگ
همچنین یکی از چالشهای بزرگ در ایران، نگرانی کسبوکارهای بزرگ از حفاظت دادهها است. به همین دلیل، بسیاری از این شرکتها به جای استفاده از ابزارهای موجود، ترجیح میدهند ابزارهای اختصاصی خود را توسعه دهند. این رویکرد موجب ایجاد ابزارهای جزیرهای و جدا از هم میشود که در آینده ممکن است مشکلاتی را در یکپارچگی دادهها ایجاد کند.
ترندهای سرمایهگذاری در تکنولوژی بازاریابی (MarTech) در جهان و ایران
ترندهای سرمایهگذاری در مارتک در سطح جهانی و ایران تغییرات مهمی داشته است. در سطح جهانی، تمرکز بر هوش مصنوعی، تحلیل دادهها و هوش تجاری، مدیریت تجربه مشتری، و بازاریابی همهکاناله است.
در ایران، سرمایهگذاریها بیشتر بر شخصیسازی، استفاده از دادههای First Party، اتوماسیون بازاریابی، و ابزارهای وفادارسازی مشتری متمرکز شده است. همچنین، هوش مصنوعی در ابزارهای مارتک بهطور فزایندهای مورد توجه قرار گرفته است.
چالشها و فرصتهای سرمایهگذاری تکنولوژی بازاریابی (MarTech) در ایران
چالشهای سرمایهگذاری در صنعت مارتک در ایران شامل نبود تیمهای متخصص بهویژه در زمینههای فنی و تخصصی است، که عمدتاً بهدلیل مهاجرت نیروی کار ماهر ایجاد شده است. همچنین، نبود رگولاتور و سیاستگذاریهای مشخص در این صنعت، ریسکهای قابل توجهی را برای سرمایهگذاران به همراه دارد، زیرا قوانین متغیر میتواند بر آینده کسبوکارها تأثیر بگذارد. علاوه بر این، بسته بودن بازار ایران و نبود رقابت بینالمللی موجب محدودیتهای زیادی در رشد کسبوکارها و راههای خروج سرمایهگذاران میشود.
از طرف دیگر نبود حضور بازیگران خارجی به کسبوکارهای ایرانی این فرصت را میدهد تا جایگزینهای مناسبی برای آنها ایجاد کنند. همچنین در شرایط فعلی اقتصادی، کسبوکارها بهدنبال راهکارهایی برای نگهداشت و وفادارسازی مشتریان خود هستند که میتواند فرصتهای زیادی را برای ابزارهای این حوزه فراهم کند. علاوه بر این، با توجه به افزایش تمرکز بر تصمیمگیری دادهمحور، رشد ابزارهایی که تحلیل داده و هوش تجاری را تسهیل میکنند، فرصتهای جدیدی برای سرمایهگذاری ایجاد میکند.
عوامل محیطی تأثیرگذار در سرمایهگذاری در تکنولوژی بازاریابی (MarTech) در ایران
مشکلاتی نظیر نبود روابط بینالمللی بهدلیل تحریمها یا سیاستهای داخلی مانند ممنوعیت واردات از مهمترین عوامل تأثیرگذار بر بازار مارتک است.
حمید محمدی، همبنیانگذار و رئیس هیئتمدیره گروه دیجیکالا
«بزرگترین دلیل کم شدن میزان رشد ادتک و مارتک در ایران عدم حضور برندهای خارجی در کشور است؛ زیرا این برندها هزینه بسیاری برای تبلیغات و بازاریابی خود میکردند که که باعث رشد این صنایع میشد. در واقع ممنوعیت واردات و تحریمها دو عامل مهمی هستند که باعث این اتفاق شدند.»
همچنین، رکود اقتصادی باعث کاهش بودجههای تخصیصیافته به تبلیغات و بازاریابی توسط کسبوکارها شده است. از سوی دیگر، هوش مصنوعی بهعنوان یک عامل مثبت میتواند به مقیاسپذیری کسبوکارها و بهبود شخصیسازی کمک کند، و در نهایت موجب رشد این صنعت شود.
با وجود چالشهای اقتصادی، محدودیتهای قانونی و نبود زیرساختهای یکپارچه، مارتک در ایران و جهان همچنان ظرفیتهای قابل توجهی برای رشد و توسعه دارد. در سطح جهانی، تمرکز بر هوش مصنوعی و ابزارهای شخصیسازی فرصتهای جدیدی برای سرمایهگذاری ایجاد کرده است. در ایران، هرچند چالشهایی نظیر کمبود تیمهای متخصص و محدودیتهای بازار وجود دارد، اما تقاضا برای ابزارهای دادهمحور و راهکارهای وفادارسازی مشتری میتواند مسیرهای جدیدی برای توسعه این صنعت باز کند. سرمایهگذاران و کسبوکارها باید با در نظر گرفتن این روندها، استراتژیهای خود را تطبیق داده و از فرصتهای موجود بهرهبرداری کنند.
قدردانی از همراهان گزارش
از دوستانمان در «اسمارتک» و «کاوهنگار» که با پشتیبانی و حضور مؤثر خود در تهیه گزارش جامع «تکنولوژیهای بازاریابی ایران ۱۴۰۳» همراه ما بودند، قدردانی میکنیم.
میتوانید تکراسا اینسایت را از طریق شبکههای اجتماعی زیر دنبال کنید:
