بسیاری از مردم با شنیدن نام «علی‌بابا» به یاد شرکتی به ارزش چند میلیارد دلار می‌افتند که توسط یک فرد موفق راه‌اندازی شد. این شنیده‌ها خیلی به دور از حقیقت نیست.
در سال ۱۹۹۹ معلم زبان انگلیسی ۳۵ سالهای، شرکت خودش را بنیان‌گذاری کرد. این مرد بارها و بارها در زندگی خود شکست خورد؛ اما هیچ موقع تسلیم نشد و همیشه راهی برای ادامه مسیر پیدا کرد. این معلم کسی نیست جز جک ما. شرکتی که او تأسیس کرد باعث تحول بازار تجارت الکترونیک (E-Commerce) شد.
در حال حاضر علی‌بابا یکی از بزرگ‌ترین و ارزشمندترین شرکت‌های جهان در حوزه تجارت الکترونیک است. این شرکت توانسته است ثروت جک ما را به بیش از ۶۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۰ برساند. به علاوه، این شرکت باعث میلیاردر شدن حداقل ۱۰ نفر دیگر غیر از جک ما شده است و تعداد کارمندانش به صدها هزار نفر می‌رسد. اما لازم است بدانید که رسیدن به این جایگاه به‌راحتی امکان‌پذیر نبوده است.
در این مقاله به شما نشان خواهیم داد که چگونه علی‌بابا توانست به بزرگ‌ترین تجارت الکترونیک تبدیل شود و نیز به این سؤال مهم پاسخ خواهیم داد که شرکت علی‌بابا چقدر بزرگ است؟
سالهای اولیه شکل‌گیری علی‌بابا
وقتی به بنیان‌گذاران کسبوکارها فکر می‌کنیم، یاد نابغه‌هایی می‌افتیم که کار خود را از جوانی شروع کرده‌اند. بیل گیتس در ۲۱ سالگی دانشگاه هاروارد را رها کرد تا شرکت مایکروسافت را راه‌اندازی کند. مارک زاکربرگ نیز در ۲۰ سالگی هاروارد را رها کرد تا فیس‌بوک را ایجاد کند. ایلان ماسک در ۲۸ سالگی اولین شرکت خود را به مبلغی بیش از ۳۰۰ میلیون دلار فروخت.
برخلاف این بنیان‌گذاران، جک ما ۱۰ بار برای پذیرش در دانشگاه هاروارد تلاش کرد و هر بار نیز درخواست او رد شد. بعد از فارغ‌التحصیل شدن از دانشگاهی در چین، ۳۰ بار برای موقعیت‌های شغلی متفاوت درخواست داد و همگی آن‌ها رد شدند. حتی او در مصاحبه‌ای اعلام کرد که برای کار در رستوران زنجیره‌ای کِی‌اف‌سی (KFC) نیز درخواست داده بود؛ اما از ۲۴ نفر متقاضی کار، ۲۳ نفر پذیرفته شدند و بنیان‌گذار آینده علی‌بابا تنها فردی بود که درخواست او رد شد. سرانجام بعد از شکست‌های متعدد، شغل معلم زبان انگلیسی با حقوق ۱۲ دلار در ماه را انتخاب کرد؛ اما از این شغل راضی نبود. روحیه کارآفرینی جک باعث شد که برای مدت طولانی این شغل را تحمل نکند.
در سال ۱۹۹۵ در سفری که به آمریکا داشت، اتفاق جالبی برای جک ما افتاد. او برای اولین بار از اینترنت استفاده کرد و شیفته آن شد. نخستین کلمه‌ای که در اینترنت جست‌وجو کرد، کلمه آبجو (Beers) بود. جک ما در این جست‌وجو، اطلاعات آبجوهای همه کشورها را پیدا کرد؛ اما هیچ خبری از چین نبود. در آن لحظه جک ما متوجه عدم گسترش اینترنت در چین و دور ماندن آن از کل جهان شد.
این اتفاق برای او الهامی بود تا سعی کند چین را به این تکنولوژی جدید شگفت‌انگیز وصل کند. به همین دلیل او شرکت ترجمه اینترنتی را ایجاد کرد. اگرچه این شرکت با شکست مواجه شد، اما جک ما از این طریق به دنیای اینترنت علاقه پیدا کرد.
سپس، جک ما به همراه یکی از دوستانش شرکتی به نام China Pages را راه‌اندازی کرد که فهرستی آنلاین از کسبوکارهای چینی بود و امکان دسترسی به بازار بین‌المللی را فراهم می‌کرد. متأسفانه این شرکت نیز با شکست مواجه شد. اما جک ما برای هر شکست و طرد شدنی که در زندگی‌اش با آن‌ها روبه‌رو شد، انگیزه و روحیه امیدوارانه خود را حفظ کرد.
۴ سال بعد در سال ۱۹۹۹، جک ما ۱۷ نفر از دوستان و دانش‌آموزانش را در آپارتمان خانه‌اش جمع کرد و زمانی که بسیاری از مردم به اینترنت دسترسی نداشتند، درباره ایده اتصال بین فروشندگان و خریداران از طریق اینترنت صحبت کرد. این ایده که این امکان را به فروشندگان میداد تا کالاهای خودشان را به‌طور مستقیم برای خریداران ارسال کنند، همان ایده مارکت‌پلیس (MarketPlace) آنلاین علی‌بابا بود.
همچنین جک ما درباره اینکه چگونه طرز فکر چینی می‌تواند شرکت‌های بسیار بزرگ سیلیکون‌ولی را در بازار چین شکست دهد، صحبت کرد. این سخنرانیِ الهام‌بخش، اولین جلسه شرکت علی‌بابا به‌حساب می‌آمد و بعد از آن، علی‌بابا رسماً شروع به کار کرد.
بخشی از سخنرانی جک ما:
اگر ما ساعت ۸ صبح سرکار حاضر شویم و ساعت ۵ بعدازظهر به خانه برگردیم، این شرکت نمی‌تواند به شرکتی با فناوری پیشرفته تبدیل شود و علی‌بابا هرگز موفق نخواهد شد.
سهام یاهو (Yahoo) کاهش خواهد یافت و سهام ای‌بِی (eBay) افزایش می‌یابد و شاید بعد از افزایش سهام ای‌بِی، سهام علی‌بابا افزایش پیدا کند.
ما باید به‌مدت ۳ تا ۵ سال سختی زیادی را متحمل شویم. این تنها راهی است که ما می‌توانیم به موفقیت برسیم.
تبدیل شدن به کسب‌و‌کار
پس از گذشت ۶ ماه از سخنرانی الهام‌بخش جک ما، اعضای تیم برای توسعه محصول سخت تلاش کردند. این محصول، پلتفرمی برای ارائه خدمات به کسبوکارها (B2B) بود. جک ما از تیم خود خواست تا بدون حواس‌پرتی فقط تلاش کنند. سپس آن‌ها توانستند ۵ میلیون دلار از گلدمن ساکس (Goldman Sachs) و ۲۰ میلیون دلار از سافت‌بنک (SoftBank) سرمایه جذب کرده و در نهایت کسب‌وکارشان را راه‌اندازی کنند.
علی‌بابا قصد داشت چند سال بعد اقدام به عرضه اولیه سهام (IPO-Initial Public Offering) کند؛ اما مشکلاتی بر سر راهش قرار گرفت که خارج از کنترل بود.
با سقوط سهام اینترنت (بحران دات‌کام)، استارتاپ‌های جدیدی که در فضای اینترنت فعالیت می‌کردند، در هاله‌ای از ابهام قرار گرفتند. در این میان سرمایه‌گذاران کنار کشیدند و پول خودشان را پس گرفتند و بسیاری از شرکت‌ها ورشکست شدند. اما علی‌بابا به‌دلیل حضور جک ما که در رأس شرکت بود و نیز اراده راسخ بنیان‌گذارانش نجات پیدا کرد.
جک ما بارها و بارها به تیم خود گفته بود که قرار است در این مسیر، سختی زیادی را متحمل شوند و باید با آن‌ها مبارزه کنند. یک جمله معروفی از جک ما است که می‌گوید:
«امروز سخت است، فردا سخت‌تر است؛ ولی پس‌فردا خورشید طلوع می‌کند.»
تیمِ جک ما از سقوط و زوال در آن دوره نجات پیدا کرد. جک ما به‌جای لذت بردن از این اتفاق تصمیم گرفت تا تلاش خود را بیشتر کند. اما در همین زمان، شرکت ای‌بِی (eBay) خبر از ورودش به بازار چین در سال ۲۰۰۳ داد. ای‌بِی، سهام شرکت ایچنت (Eachnet) را که یکی از رهبران تجارت الکترونیک در چین بود، خرید و به یکی از رقبای علی‌بابا تبدیل شد.
شرکت ای‌بِی سریعاً تمام ۱۵۰ میلیون دلار سهام ایچنت را خریداری کرد و وب‌سایت این شرکت را برای یکپارچه‌سازی با اکوسیستم ای‌بِی و طبق قوانین اجرایی این شرکت در غرب تغییر داد. این یک اشتباه مهلک برای ای‌بِی بود؛ چون ای‌بِی بازار چین را نمی‌شناخت و ویژگی‌های ایچنت را به کل تغییر داد. این در حالی بود که کاربران چینی به این ویژگی‌ها اهمیت می‌دادند.
جک ما با هدف رقابت با شرکت ای‌بِی، از سایت تاوباو (Taobao) در سال ۲۰۰۳ رونمایی کرد و برخلاف شرکت ای‌بِی تلاش کرد بر روی ویژگی‌هایی تمرکز کند که باعث ایجاد تجربه منحصر‌به‌فرد کاربران چینی می‌شد. برای مثال، علی‌پی (Alipay) را که نسخه چینی پی‌پال (PayPal) بود، برای بازار تاوباو (Taobao) ایجاد کرد.
علی‌بابا برای ایجاد فشار بیشتر به رقیب خود (ای‌بِی) که سعی می‌کرد سرمایه‌گذاران را تا حد امکان ترغیب کند، تاوباو را به‌مدت سه سال رایگان ارائه داد. استراتژی علی‌بابا نشان از هوش سرشار آن‌ها داشت. در گذر زمان، سهم بازار علی‌بابا زیاد شد؛ در حالی که شرکت ای‌بِی افول پیدا کرد.
جک ما می‌گوید:
«ای‌بِی، کوسه‌ای در اقیانوس است و ما یک کروکودیل در رودخانه یانگتز (رودخانه‌ای در چین) هستیم. اگر در اقیانوس بجنگیم، می‌بازیم؛ ولی اگر در رودخانه بجنگیم، ما برنده‌ایم.»
این‌بار صحنه رقابت برای شرکت‌های چینی آماده بود که در زمینه تجارت الکترونیک قدرت بگیرند. از طرفی چین با جمعیت بیش از ۱ میلیارد در تلاش بود تا به رشد اقتصادی گذشته خودش برگردد. دستمزد پایین کارگران، چین را به رهبر جهانی در زمینه تولید تبدیل کرد.
در واقع صحنه رقابت جهانی به‌نحوی بود که علی‌بابا، چین را از طریق فضای اینترنت به دنیا معرفی کرد و ای‌بِی که در نهایت فهمید نمی‌تواند با علی‌بابا رقابت کند، تسلیم شد و از بازار چین دست کشید. چین، قلمروی کروکودیل بود و برنده شد.
شرکت علی‌بابا چقدر بزرگ است؟
بعد از رقابت با ای‌بِی، علی‌بابا فرایند عرضه اولیه سهام خود را ادامه داد و دوباره به ارزش‌گذاریِ رویایی قبل از بحران دات‌کام بازگشت. در نهایت سهام این شرکت با ورود به بازار بورس نیویورک (New York Stock Exchange) در سال ۲۰۱۴ در روز عرضه اولیه سهام، ۲۳۱ میلیارد دلار قیمت‌گذاری شد. در حال حاضر ارزش سهام شرکت علی‌بابا با رشد ۳ برابری در مقایسه با سال ۲۰۱۴ به ۷۰۰ میلیارد دلار در ۱۴ نوامبر ۲۰۲۰ رسیده است.
علی‌بابا ادعا می‌کند بیش از ۱۰۰ هزار کارمند و نیز چندین زیرمجموعه دارد که باعث افزایش ارزش کلی گروه علی‌بابا شده است. تجارت الکترونیک، هسته اصلی علی‌بابا است. علی‌بابا نه تنها مالک تاوباو است؛ بلکه علی‌اکسپرس (AliExpress) به‌عنوان خرده‌فروشی آنلاین را نیز در زیرمجموعه خود دارد. این شرکت با سوپرمارکت‌هایی کار می‌کند که مواد غذایی را به‌دست مشتریان می‌رسانند و نیز برای تسلط و ورود به بازار گردشگری با هتل‌های زنجیره‌ای همکاری می‌کند.
از طرفی علی‌بابا یکی از رقبای خود به نام لازادا (Lazada) را خرید که یک شرکت تجارت الکترونیک در سنگاپور بود. یکی دیگر از شرکت‌هایی که علی‌بابا مالکیت آن را به‌دست آورد، یاهو (Yahoo) بود. در سال ۲۰۱۲ علی‌بابا ۴۰٪ از سهام یاهو را به ارزش ۷/۶ میلیارد دلار خریداری کرد.
در سال ۲۰۰۹ علی‌بابا، بستر رایانش ابری (Alibaba Cloud) را راه‌اندازی کرد که بر روی بازار تجارت الکترونیک تمرکز کرده است. همچنین های‌چاینا (HiChina) را که بزرگ‌ترین سایت میزبانی وب‌سایت در چین است، خریداری کرد و آن را به سرویس‌دهنده رایانش ابری تبدیل کرد.
سرویس رایانش ابری علی‌بابا همچنین در حوزه سخت‌افزار و پردازنده‌های پیشرفته و دارای قابلیت‌های هوش مصنوعی ورود کرده است. در سال ۲۰۱۹ علی‌بابا از تراشه‌ای با قابلیت هوش مصنوعی رونمایی کرد که سرعت پردازش اطلاعات را بسیار کاهش میداد. بیشتر این پردازنده‌ها از طریق بستر ابری علی‌بابا اجاره داده می‌شوند.
از دیگر حوزه‌هایی که علی‌بابا به آن نفوذ کرده است، می‌توان به بازار تکنولوژی مالی و زیرمجموعه‌هایش نیز اشاره کرد که خدمات مالی به کسبوکارهای کوچک ارائه می‌دهد. علی‌پی که قبلاً به آن اشاره شد، یک شرکت از زیرمجموعه علی‌بابا است که خدمات مالی ارائه می‌دهد و پرداخت موبایلی را برای میلیاردها نفر تسهیل می‌کند. جک ما درباره علی‌پی در مصاحبه‌ای گفت:
«افراد زیادی در گذشته در مورد ایده علی‌پی به من گفتند که این احمقانه‌ترین ایده ممکن است. من گفتم تا زمانی که مردم از آن استفاده می‌کنند، من اهمیت نمی‌دهم احمقانه است یا هوشمندانه. الان ۸۰۰ میلیون کاربر از علی‌پی استفاده می‌کنند.»
علی‌بابا به بازار بازی و سرگرمی نیز ورود کرده است. علی‌بابا در سال ۲۰۱۴ بیش از ۱۰۰۰ میلیون دلار از گروه چاینا ویژن مدیا (China Vision Media Group) به‌دست آورد و بعد از آن اسمش را به گروه علی‌بابا پیکچرز (Alibaba Pictures Group) تغییر داد.
علاوه‌بر همه‌ی این‌ها، آن‌ها علی‌موزیک (AliMusic) را با همکاری تنسنت (Tencent) راه‌اندازی کردند. از جمله حوزه‌های دیگری که علی‌بابا به آن‌ها ورود پیدا کرده است، می‌توان به علی‌اسپرت (AliSport) و علی‌هِلث (AliHealth) نیز اشاره کرد که هر کدام بازیگران بزرگی در حوزه فعالیتی خودشان هستند.
در سال ۲۰۱۵ نیز علی‌بابا یک روزنامه انگلیسی زبان در هنگ کنگ به نام روزنامه صبح جنوب چین (South China Morning Post) را خرید. امروزه علی‌بابا بر روی استارتاپ‌های چینی سرمایه‌گذاری کرده و شرکت‌های جدید را به‌طور قانونی خریداری می‌کند.
در سال ۲۰۱۹، جک ما بازنشستگی خودش را از علی‌بابا اعلام کرده و با همکارانش خداحافظی کرد. برخی فکر می‌کردند که فشارهای حکومت چین باعث این اتفاق شد؛ ولی او این ادعا را رد کرد و اکنون تمرکز بیشتری بر روی کارهای خیریه و بشردوستانه دارد. برای مثال، به ۱۰ کارآفرین آفریقایی سالانه ۱ میلیون دلار اعطا کرد یا برای توسعه آموزش در کشور تبت بیش از ۱۴ میلیون دلار سرمایه‌گذاری کرد.
این غول بزرگ چینی، محصول فکری معلم زبان انگلیسی بود که بارها و بارها در زندگی‌اش شکست خورد؛ اما هیچ موقع تسلیم نشد و در سن ۳۵ سالگی شرکت خودش را راه‌اندازی کرد.
اگرچه شرکت علی‌بابا پر از افراد بااستعداد بود؛ اما مهم‌ترین عاملی که باعث موفقیت این شرکت شد، باور قوی آن‌ها به موفق شدن بود که توسط رهبرشان، جک ما، در آن‌ها ایجاد شده بود.
جک ما همیشه باور داشت که می‌تواند به اندازه غول‌های سیلیکون‌ولی رشد کند و بزرگ شود. در نهایت هم موفق شد شرکتی را تأسیس کند که بازار تجارت الکترونیک را متحول کرده و به یکی از ارزشمندترین شرکت‌های جهان تبدیل شود.
داستان علی‌بابا نشان می‌دهد که مهم نیست چه چیزهایی باعث ناامیدی شما می‌شوند. اگر شما چشم‌انداز درستی داشته باشید و سخت تلاش کنید، می‌توانید موفق شوید.
نویسندگان:
زهرا اشرفی و سحر رایزن
طراح:
آیسان عقیلی
منبع:
- How Big is Alibaba? – From School Teacher to Billionaire, Written by ColdFusion, 2019
- Yahoo sells chunk of Alibaba stake, Written by The Guardian, 2012
- Alibaba Founder Jack Ma: ‘Harvard Rejected Me 10 Times’, Written by World Economic Forum, 2016
- The Inspiring Life Story Of Alibaba Founder Jack Ma, Now The Richest Man In China, Written by Madeline Stone and Jillian D’Onfro, 2014
- The House That Jack Ma Built — The Alibaba Story, Written by Tomer Dean, 2020
- Jack Ma, Written by Forbes, 2020
