مردی که می‌توانست تبدیل به بیل گیتس شود؛ داستان بزرگترین شکست تاریخ فناوری

امروزه تقریباً همه ما با کامپیوتر سروکار داریم. چیزی که رابط بین ما و سخت‌افزار کامپیوتر است، سیستم عامل نام دارد. سیستم عامل محبوبی که امروزه توسط عده زیادی از مردم جهان استفاده می‌شود، ویندوز است. در این مقاله به داستان تولید اولین کامپیوترهای شخصی و اختراع سیستم عامل می‌پردازیم و داستان فردی به نام گری کیلدال (Gary Kildall) را روایت می‌کنیم که یکی از غم‌انگیزترین داستان‌های رقابت در تاریخ فناوری دنیا است.

شروع کامپیوترهای شخصی با اپل (Apple)

شرکت اپل در سال ۱۹۷۷، کامپیوتر شخصی را با نام Apple II روانه بازار کرد. این اولین کامپیوتر شخصی در تاریخ بود که به تولید انبوه رسید و نیازی به سَرِهم کردن قطعات آن نبود. این عرضه، تجربه بسیار موفقی برای اپل بود. در این کامپیوتر، قابلیت‌هایی مانند محاسبه اعداد و ارقام، نوشتن، رسم نمودار و جداول وجود داشت.

ورود آی‌بی‌اِم (IBM)

صنعت کامپیوترهای شخصی تنها پس از سه سال از شروع خود بیش از ۱ میلیارد دلار ارزش پیدا کرد. در سال ۱۹۸۰ شرکت آی‌بی‌اِم، تولیدکننده ماشین‌آلات اداری و محاسبه‌گر که در آن زمان بزرگترین شرکت فناوری بود، در پی موفقیت‌های اپل، توجه‌اش به سمت صنعت کامپیوترهای شخصی جلب شد.

پیش از این، شرکت آی‌بی‌ام باور داشت که کامپیوترهای شخصی بیشتر جنبه تفریحی دارند و نمی‌توانند کارهای مهمی را انجام دهند. مشکل آی‌بی‌ام در این راه، بزرگ بودن سازمان و بروکراسی (Bureaucracy) داشتنِ آ‌ن‌ها بود. بنابراین، طراحی و تولید کامپیوترهای شخصی در این شرکت ممکن بود چندین سال به درازا بکشد.

حال سؤال اینجاست که چگونه آی‌بی‌ام می‌توانست در عرصه رقابت باقی بماند؟

پاسخ در تیم مخفی کوچکی بود که درون آی‌بی‌ام شکل گرفت. این تیم کوچک وظیفه داشت تا کامپیوترهای شخصی را برای استفاده شرکت‌ها طراحی کند. اعضای تیم تصمیم گرفتند تا برای سرعت بخشیدن به فرایند طراحی از قطعات منفصل تولید شده توسط تولیدکنندگان دیگر استفاده کنند. استفاده از قطعات خارجی برای تولید در ماشین‌آلات شرکت آی‌بی‌ام مورد جدیدی بود.

مشکل، نبود سیستم عامل

تیم آی‌بی‌ام به‌جای ساختن یک کامپیوتر از یک طرح، یک محصول کامل را در عرض یک سال تولید کرد. در سال ۱۹۸۰، آی‌بی‌ام سخت‌افزار مورد نیازِ کامپیوتر شخصی را آماده کرده بود. تنها چیزی که نیاز داشت تا محصول نهایی شود، بخش نرم‌افزاری یا همان سیستم عامل (OS) کامپیوتر بود.

همان طور که گفته شد، آی‌بی‌ام در آن زمان بزرگترین شرکت فناور در دنیا بود. بنابراین، کامپیوترهای شخصی آن می‌توانست تأثیر زیادی بر روی دنیای فناوری داشته باشد. لذا انتخاب سیستم عامل یا نرم‌افزاری که برای کامپیوترهای این شرکت استفاده شود، اهمیت زیادی داشت.

بیل گیتس و آی‌بی‌ام

در راستای عرضه کامپیوترهای شخصی توسط آی‌بی‌ام در سال ۱۹۸۰، این شرکت برای ساخت سیستم عامل به شرکت مایکروسافت (Microsoft) نزدیک شد. بیل گیتس در آن زمان، ۲۵ سال سن داشت. در همین راستا، تیم آی‌بی‌ام قراردادی محرمانه با بیل گیتس (Bill Gates) که ابتدا او را با یک کارآموز اشتباه گرفته بودند، امضا کرد. بیل گیتس حق نداشت حتی یک کلمه در مورد این قرارداد با کسی صحبت کند. در همین زمان بود که بیل گیتس متوجه اهمیت سیستم عامل شد.

گری کیلدل و اختراع اولین سیستم عامل

گری کیلدال یک مهندس کامپیوتر و فردی متواضع و خوش رفتار بود. گری برخلاف بی‌ادعایی خود، تأثیر بسیار مهمی در پیشرفت کامپیوترهای شخصی و سیستم عامل‌ها داشت. در سال ۱۹۷۱، گری زبان برنامه‌نویسی را با نام ۴۰۰۴ برای نخستین پردازنده (CPU) اینتل (Intel) نوشت. او در پی این بود که چگونه می‌توان ارتباط این پردازنده با سایر قسمت‌های کامپیوتر را کنترل کرد.

گری در سال ۱۹۷۲ این مشکل را با چیزی به نام CP/M حل کرد. CP/M مخفف برنامه کنترل میکروکامپیوترها بود. CP/M در واقع اولین سیستم عامل نوشته شده برای کامپیوترها بود. پیش از این، هر کامپیوتر نرم‌افزار مخصوص به خود را داشت. این موضوع مشابه این است که برای هر خودرو، تنها یک نوع سوخت مخصوص به آن وجود داشته باشد. CP/M سیستم عاملی بود که برنامه‌نویسان نیاز داشتند تا تنها یک بار کدنویسی کنند و باقی کارها توسط CP/M انجام می‌شد. این یعنی کامپیوترهای مختلف می‌توانستند برخلاف گذشته، از یک نوع سیستم عامل استفاده کنند.

گری در همین رابطه گفت: «این زبان را به‌صورت طبیعی و برای استفاده خود نوشتم؛ اما مشخص است که کامپیوترهای مختلف به سیستم عاملی مانند CP/M نیاز دارند.»

گری خیلی اهل کسب‌وکار و تجارت نبود. بنابراین، موضوع سیستم عامل‌ها را تنها به‌علت علاقه‌مندی ادامه می‌داد. البته همسر گری، دوروثی (Dorothy)، او را متقاعد کرد تا برای اختراع خود یک کسب‌وکار راه‌اندازی کند. نتیجه باعث شد تا یک شرکت به نام تحقیق دیجیتال (Digital Research) ساخته شود. در سال ۱۹۷۹ این شرکت تبدیل به منبعی برای سیستم عامل‌ها شد. در آن زمان، شرکت «تحقیق دیجیتال» همانند شرکت مایکروسافت و گری کیلدال مشابه بیل گیتس بود.

بدترین روز زندگی گری کیلدل

همان طور که گفته شد، اعضای تیم آی‌بی‌ام در حال مذاکرات محرمانه‌ای با بیل گیتس بودند. بیل، آن‌ها را به گری کیلدال ارجاع داد. آن‌ها طبق توصیه بیل با گری تماس گرفتند و قرار ملاقات گذاشتند. پیش از تماس آی‌بی‌ام، بیل با گری تماس گرفت و به او اطلاع داد که قرار است ملاقاتی مهم داشته باشند. البته به‌خاطر قرارداد محرمانه بین بیل و آی‌بی‌ام، او نمی‌توانست دقیقاً مشخص کند که چه کسانی به ملاقات گری می‌روند.

بخشی از تماس بیل به گری: «افراد مهمی به دیدن تو می‌آیند، با آنان درست برخورد کن.» البته گری نگرانی‌های بیل را جدی نگرفت. زمانی که اعضای آی‌بی‌ام به دیدن او آمدند، او در خانه حضور نداشت و در حال پرواز در هواپیمای شخصی‌اش بود. ممکن است گری پیش خود فکر کرده باشد که آن‌ها تنها یک شرکت کوچک هستند؛ نه بزرگترین شرکت فناوری آن زمان. آی‌بی‌ام با همسر گری که مدیر وقت عملیات شرکت «تحقیق دیجیتال» بود، صحبت کرد. تیم آی‌بی‌ام اصرار داشت تا با دوروثی یک قرارداد محرمانه امضا کند. او تحت تأثیر قرار نگرفت و تصمیم گرفت تا پیشنهاد آن‌ها را رد کند.

فرصت‌طلبی زیرکانه بیل گیتس

تیم آی‌بی‌ام پس از به نتیجه نرسیدن مذاکرات خود با دوروثی، ناامید و عصبانی شدند و خانه گری را ترک کردند. آن‌ها برای بار دوم نزد بیل گیتس رفتند. بیل که شخصیت قاطع و فرصت‌طلبی داشت، شانس دوباره‌ای به گری نداد. او دریافت که آی‌بی‌ام قادر است تا بازار کامپیوترهای شخصی را به‌خوبی در اختیار بگیرد و به چیز متفاوتی تبدیل کند.

بیل تصمیم زیرکانه‌ای گرفت. او به آی‌بی‌ام گفت که مایکروسافت می‌تواند یک سیستم عامل تهیه کند؛ با اینکه هم‌اکنون آن را ندارد. مایکروسافت تصمیم گرفت تا از یک شرکت کوچک در همان نزدیکی‌ها، یک سیستم عامل را به قیمت ۷۵ هزار دلار خریداری کند. این سیستم عامل، سریع و کثیف (Quick And Dirty) یا به صورت کوتاه، Q-DOS نام داشت. اگر فکر می‌کنید که این اسم عجیبی است، بدانید که این نام‌گذاری دلیل خاص خودش را دارد.

Q-DOS در واقع یک کپی از نسخه نوشته شده توسط گری با نام CP/M بود. Q-DOS به MS-DOS (Microsoft DOS) تغییر نام پیدا کرد. گرچه اکنون این نام را مخفف Microsoft Disk می‌دانند؛ اما D آن مربوط به Dirty به معنای کثیف است.

سیستم عامل MS-DOS به همراه هر کامپیوتر آی‌بی‌ام عرضه می‌شد. حال، مایکروسافت بازار سیستم عامل را در دست داشت و همان طوری که به احتمال زیاد می‌دانید، MS-DOS به‌تدریج تبدیل به ویندوز (Windows) شد.

اولین کامپیوتر شخصی آی‌بی‌ام در سال ۱۹۸۱ عرضه شد. با اینکه پیش‌بینی می‌شد حدود ۲۵۰ هزار نسخه از آن‌ها فروخته شود؛ اما در عرض چند سال بیش از دو میلیون کامپیوتر شخصی توسط آی‌بی‌ام فروخته شد. مدتی بعد آی‌بی‌ام بالاتر از اپل، تبدیل به بزرگترین تولیدکننده کامپیوترهای شخصی شد.

در همین زمان، گری یکی از میزبانان برنامه تلویزیونی «تاریخچه کامپیوتر» بود. این برنامه به تاریخچه پیشرفت تکنولوژی و کامپیوترهای شخصی می‌پرداخت.

بزرگترین معامله تاریخ فناوری

اوضاع برای بیل گیتس به‌خوبی پیش می‌رفت؛ اما هنوز لازم بود تا کارهایی صورت بگیرد. سیستم عامل سریع و کثیف برای بیل، تنها بخشی از داستان بود.

از آنجا که آی‌بی‌ام از قطعات جداگانه برای ساخت کامپیوتر استفاده می‌کرد، شرکت‌هایی مانند COMPAQ و HP هم شروع به تولید نسخه‌های اولیه‌ای از کامپیوتر شخصی کردند.

در قرارداد بین مایکروسافت و آی‌بی‌ام برای سیستم عامل MS-DOS، بندی وجود نداشت که بیان کند تا این سیستم عامل بایستی انحصاراً در اختیار آی‌بی‌ام باشد. بنابراین، مایکروسافت شروع به فروختن سیستم عامل خود به تمامی رقیبان آی‌بی‌ام و تولیدکنندگان کامپیوتر کرد.

این بزرگترین معامله در تاریخ فناوری بود که بیل گیتس را به یک میلیاردر تبدیل کرد. در نقطه مقابل، نبود گری در زمان درست و نوع رفتار وی، یکی از بزرگترین شکست‌های تاریخ فناوری قلمداد می‌شود.

عکس‌العمل گری کیلدل

زمانی که رکوردهای تولید کامپیوتر توسط آی‌بی‌ام زده شد، گری تازه متوجه شد که چه فرصتی را از دست داده است. او برای مدتی روحیه مهربان خود را کنار گذاشت و شرکت آی‌بی‌ام را تهدید به شکایت کرد. آی‌بی‌ام با گری به توافق رسید و قرار بر این شد که همراه هر کامپیوتر هر دو سیستم عامل MS-DOS و CP/M عرضه شوند. حال مردم می‌توانستند سیستم عاملی را که دوست دارند، انتخاب کنند و گری نیز از این بابت راضی شده بود.

یک مشکل مهم در عرضه CP/M وجود داشت و آن قیمتش بود. قیمت هر مجموعه CP/M، حدود ۲۴۰ دلار و هر مجموعه MS-DOS، حدود ۴۰ دلار بود. این موضوع برای هر نرم‌افزاری، یک فاجعه محسوب می‌شد. سرانجام در اواخر دهه ۱۹۸۰ میلادی، سیستم عامل CP/M تقریباً محو گردید.

پایانی غم‌انگیز

گری نتوانست شکست در سیستم عاملی را که خلق کرده بود، تحمل کند. حسرت بزرگ او به‌خاطر از دست دادن یکی از بهترین فرصت‌های تاریخ فناوری منجر به طلاق وی از همسرش شد. همه‌گیری کامپیوترهای شخصی در سالیان بعد موجب شد تا گری بیشتر احساس سرخوردگی کند. متأسفانه او در سال ۱۹۹۴ پس از تحمل دوره افسردگی و اعتیاد شدید به الکل درگذشت.

امروزه گری، مخترع سیستم عامل کامپیوترها، تنها یک نوشته ضعیف در تاریخ فناوری است. نکته اصلی در داستان زندگی او، توجه به موقع به فرصت‌های مهم در زندگی است.