ترافیک، کمبود جای پارک و هزینه زیاد جابه‌جایی یکی از مشکلات کلان‌شهرها و به‌خصوص تهران است. زی‌رو یک استارتاپ شهری در حوزه حملونقل اشتراکی است که سعی دارد جابه‌جایی را برای شهروندان به‌صرفه‌تر و مطلوب‌تر کند. این استارتاپ به‌تازگی از صندوق پژوهش و فناوری غیردولتی صنعت نفت جذب سرمایه کرده است و قصد دارد خدمات خود را توسعه دهد. در ادامه به بررسی این کسبوکار می‌پردازیم.
زی‌رو؛ تجربه جدید سفرهای درون‌شهری
استارتاپ زی‌رو با استفاده از وسایل نقلیه هوشمند قصد دارد تجربه جدید و متفاوتی را از حملونقل درون‌شهری، به‌خصوص برای جابه‌جایی خرد، رقم بزند. زی‌رو چگونه شکل گرفته است و چه مشکلی را حل میکند؟ در ادامه به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت.
مشکل: سختی جابه‌جایی در مناطق پررفت‌وآمد شهری
یکی از مشکلات اصلی در بسیاری از کلان‌شهرها جابه‌جایی و حملونقل درون‌شهری، به‌خصوص در مناطق شلوغ و مرکزی شهر است. ترافیک سنگین یکی از عواملی است که جابه‌جایی را برای شهروندان سخت میکند. همین‌طور پیدا کردن جای پارک در مناطق شلوغ یکی دیگر از دغدغه‌های افراد هنگام سفر به این نقاط شهر است.
علاوه بر این حملونقل عمومی در همه نقاط شهر در دسترس نیستند و افراد باید برای رسیدن به ایستگاههای وسایل نقلیه عمومی مسیری را طی کنند. این موضوع تمایل شهروندان را برای استفاده از وسیله نقلیه عمومی کمتر میکند. از طرفی دیگر استفاده بیش از حد از وسایل نقلیه با سوخت فسیلی باعث آلودگی بیشتر هوا و تخریب محیط‌زیست می‌شود.
راهکار: حملونقل اشتراکی برای جابه‌جایی‌های خرد
حملونقل اشتراکی (Shared Mobility) یکی از زیرمجموعه‌های اقتصاد اشتراکی است که در سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشته است. حملونقل اشتراکی به افرادی که قصد جابه‌جایی دارند کمک میکند تا بر اساس نیاز خود به وسایل نقلیه مختلف دسترسی داشته باشند و برای مدت مشخصی از آن استفاده کنند. یکی از کاربردهای حملونقل اشتراکی در جابه‌جایی‌های خرد (Micromobilty) است. جابه‌جایی خرد به آن دسته از حمل‌ونقل‌هایی گفته می‌شود که توسط وسایل نقلیه کوچک، سبک، با سرعت کم و در مسافت کوتاه انجام می‌شوند.
استفاده از وسایل نقلیه‌ای مانند موتور، دوچرخه یا اسکوترهای برقی در مناطق شلوغ و پررفت‌وآمد شهر می‌تواند جابه‌جایی را برای شهروندان ساده‌تر کند. این وسایل نقلیه قیمت بالایی دارند، بنابراین خرید آن‌ها برای بسیاری از افراد امکان‌پذیر نیست. به همین دلیل زی‌رو پلتفرمی را ایجاد کرده است که افراد می‌توانند به‌صورت اشتراکی و در مواقع موردنیاز این وسایل نقلیه را اجاره و از آن‌ها استفاده کنند.
الهام از کلان‌شهرهای اروپا برای بهتر کردن زندگی در ایران
ایده استارتاپ زی‌رو در زمستان سال ۱۳۹۹ شکل گرفت. هر دو بنیان‌گذار زی‌رو تجربه زندگی در کشورهای اروپایی را داشتند. آن‌ها دیده بودند که حملونقل اشتراکی در اروپا به یک ترند تبدیل شده است. این دو بنیان‌گذار مشاهده کردند که حملونقل و زندگی در تهران به دلیل عواملی مانند ترافیک، کار ساده‌ای نیست. علاوه بر این آلودگی و مشکلات محیط‌زیستی نیز یکی دیگر از دغدغه‌های بنیان‌گذاران زی‌رو بود. به همین دلیل تصمیم گرفتند راهکار حملونقل اشتراکی را در تهران پیاده‌سازی کنند تا بتوانند به ساده‌تر شدن سفرهای درون‌شهری و حفظ محیط‌زیست کمک کنند.
درباره بنیان‌گذاران
نازلی بهروز، هم‌بنیان‌گذار و مدیر ارشد مارکتینگ زی‌رو، فوق‌لیسانس مدیریت پروژه از آلمان دارد. 
او پس از برگشت به ایران کار خود را در شرکت نت‌برگ به‌عنوان سرپرست فروش آغاز کرد. سپس در همین سمت در تخفیفان مشغول به کار شد. او پیش از اینکه استارتاپ زی‌رو را شروع کند در استارتاپ شب نیز مدیر مارکتینگ بوده است.
سجاد غرضی، دیگر هم‌بنیان‌گذار زی‌رو، فوق لیسانس مکانیک دارد و در دانشگاه KTH سوئد نیز به‌عنوان محقق فعالیت کرده است. غرضی پیش از اینکه زی‌رو را پایه‌گذاری کند، در حوزه انرژی فعالیت‌های متفاوتی کرده است و معاون ارشد توسعه کسبوکار شرکت مهندسی آدریان که حوزه انرژی فعالیت میکند، بوده است. او همچنین استارتاپی را در حوزه انرژی در Entrepreneur First آلمان ارائه داده بود.
عدم دسترسی به امکانات بین‌المللی، محدودیت و خلاقیت
در ابتدا بنیان‌گذاران زی‌رو قصد داشتند با همکاری شرکتهای خارجی به شکلی که در دنیا استاندارد است این ایده را پیاده‌سازی کنند. در بسیاری از کشورها کسب‌وکارهای حملونقل اشتراکی فناوری و نرم‌افزار موردنیاز خود را از شرکتهای دیگری به‌صورت برچسب سفید (White Label) تأمین می‌کنند و آن را بر اساس نیاز خود بهبود می‌بخشند. پیاده‌سازی زی‌رو به این شکل امکان‌پذیر نشد.
به‌دلیل تحریم‌های وضع‌شده علیه ایران بسیاری از شرکت‌ها امکان فروش خدمات و محصولات خود را به ایران را نداشتند. همچنین در این روش هزینه تأمین تجهیزات و فناوری باید با ارز‌های دیگر مانند یورو پرداخت می‌شد، اما درآمد در ایران به ریال بود. کاهش ارزش ریال باعث می‌شد این روش صرفه اقتصادی نداشته باشد. به همین دلیل بنیان‌گذاران زی‌رو تصمیم گرفتند که از صفر تمام مراحل را خودشان انجام دهند. بنابراین برد الکترونیکی موردنیاز برای هوشمندسازی وسایل نقلیه، نرم‌افزار مدیریت ناوگان و اپلیکیشن کاربران توسط تیم زی‌رو طراحی و پیاده‌سازی شد.
جذب سرمایه از صندوق پژوهش و فناوری صنعت نفت
استارتاپ زی‌رو در ابتدا بدون سرمایه‌گذاری خارجی و به‌صورت بوت‌استرپ (Bootstrap) شروع به کار کرد. اما چنین کسب‌وکاری با توجه به ماهیت خود و نیاز به ایجاد زیرساخت و خرید وسیله نقلیه، هزینه سرمایه‌ای (CapEx) بسیار زیادی دارد. به همین دلیل اولین جذب سرمایه این استارتاپ در سال ۱۴۰۰ و از طریق سرمایه‌گذار فرشته اتفاق افتاد.
استارتاپ زی‌رو در خرداد سال ۱۴۰۲، دومین سرمایه خود را از صندوق پژوهش و فناوری غیردولتی صنعت نفت جذب کرده است. مدیر سرمایه‌گذاری صندوق پژوهش و فناوری صنعت نفت حمایت از حملونقل اشتراکی و هوشمند را یکی از دلایل اصلی این سرمایه‌گذاری عنوان کرده است. این صندوق با حمایت و کمک به توسعه زی‌رو قصد دارد نقش موثری را در گسترش استفاده از حملونقل اشتراکی و پاک داشته باشد که در نهایت می‌تواند منجر به کاهش بار ترافیکی شود و به کاهش آلودگی هوا در کلان‌شهرهای ایران کمک کند. هدف نهایی در این سرمایه‌گذاری بهینه‌سازی مصرف سوخت در ایران است.
۲۰ میلیون سفر درون‌شهری در روز
با توجه به گزارش معاونت حملونقل و ترافیک شهرداری تهران، روزانه ۲۰ میلیون سفر درون‌شهری در تهران انجام می‌شود. همچنین ۲۰٪ این سفرها در مسافت‌های کوتاه و زیر ۵ کیلومتر هستند. بنابراین می‌توان گفت به‌طور روزانه در شهر تهران حدود ۴ میلیون جابه‌جایی خرد صورت می‌گیرد که موتور، دوچرخه یا اسکوترهای برقی می‌توانند راهکار مناسبی برای انجام این سفرها باشد.
چه کسانی می‌توانند از این وسایل نقلیه استفاده کنند؟
دوچرخه‌های برقی زی‌رو برای تمامی افراد بالای ۱۸ سالی که قصد جابه‌جایی در شهر را دارند قابل‌استفاده هستند. اما برای استفاده از موتورهای برقی، افراد باید گواهینامه موتورسیکلت داشته باشند. همچنین با توجه به محدودیت‌های قانونی، در حال حاضر بانوان امکان استفاده از این موتورها را ندارند.
صرفه‌جویی در زمان و آلودگی کمتر
زی‌رو می‌تواند مکملی برای روش‌های دیگر حملونقل باشد و در کنار آن‌ها سفرهای درون‌شهری را ساده‌تر و به‌صرفه‌تر کند. شهروندان می‌توانند برای رسیدن به ایستگاههای وسایل نقلیه عمومی و یا رفت‌وآمد در مناطق شلوغی مانند بازار تهران از این روش استفاده کنند. این کار سرعت جابه‌جایی را افزایش می‌دهد. یکی دیگر از مزایایی که زی‌رو برای کاربران فراهم میکند، در اختیار بودن وسیله نقلیه است. افراد می‌توانند با اجاره وسیله نقلیه مدنظرشان هر چند مسیری که نیاز دارند را با آن طی کنند. همچنین استفاده از موتور یا دوچرخه‌های برقی در شهر تجربه جدید و جالبی را برای کاربران رقم می‌زند. علاوه بر این اگر استفاده از این نوع وسایل نقلیه فراگیر شود، می‌تواند به کاهش آلودگی داخل شهر نیز کمک بسیاری بکند.
اجرای آزمایشی با ۳۰ موتور برقی در ۳ منطقه شهر
زی‌رو از فروردین ماه سال گذشته طرح اجرای آزمایشی (Pilot) را همکاری شهرداری تهران آغاز کرده است. در اجرای آزمایشی زی‌رو با استفاده از ۳۰ موتور برقی خدمات خود را در بخش‌هایی از منطقه‌های ۳، ۶ و ۷ که جزو مناطق پررفت‌وآمد تهران محسوب می‌شوند ارائه می‌دهد. در حال حاضر کاربران با نصب اپلیکیشن زی‌رو می‌توانند در این محدوده موتورهای برقی را اجاره و استفاده کنند.
برای استفاده از موتورهای زی‌رو، ایستگاه‌هایی دیجیتال بر روی نقشه در نظر گرفته شده است که کاربران می‌توانند موتورهای برقی را از این ایستگاهها دریافت کنند و پس از اتمام کارشان به یکی از آن ایستگاهها برگردانند. در حال حاضر در محدوده آزمایشی حدود ۳۵ ایستگاه پارکینگ موتور وجود دارد. همچنین هزینه اجاره موتورهای برقی به‌صورت دقیقه‌ای محاسبه می‌شود و کاربران باید برای هر دقیقه استفاده بین ۱۷۰۰ تا ۳۰۰۰ تومان بپردازند.
رسیدن به ۶۵٪ استاندارد جهانی در طرح اجرای آزمایشی
با وجود اینکه زی‌رو در طرح اجرای آزمایشی خود هنوز هیچ تبلیغاتی انجام نداده است، استقبال شهروندان از موتورهای برقی بسیار خوب بوده است. دیده شدن این وسایل نقلیه در شهر و ارزش پیشنهادی آن‌ها باعث شده که کاربران به استفاده از این سرویس تمایل پیدا کنند. در این طرح روزانه به‌طور متوسط ۱.۳ سفر توسط هر یک از موتورهای برقی انجام می‌شود. طبق استانداردهای جهانی، برای اینکه کسب‌وکاری در این حوزه بتواند به درآمدزایی برسد نیاز است که توسط هر وسیله نقلیه برقی حداقل ۲ سفر در روز انجام شود. بر اساس این استاندارد می‌توان گفت که زی‌رو در طرح اجرای آزمایشی خود توانسته است بدون تبلیغات تا ۶۵٪ استاندارد جهانی را برآورده کند و این طرح موفقیت‌آمیز بوده است.
هزینه بالای عملیات؛ چالش اصلی زی‌رو
در زی‌رو یکی از اصلی‌ترین چالش‌ها هزینه بالای عملیات است. چراکه موتورها و دیگران وسایل نقلیه باید به‌طور مداوم توسط تیم عملیات زی‌رو چک شوند و در صورت کم شدن شارژ، باتری آن‌ها تعویض شود. همچنین این وسایل نقلیه نیاز به تعمیر و نگهداری مستمر دارند. به‌همین دلیل برای موفقیت کسبوکار، فرایند عملیات باید بهینه‌سازی شود. یکی از مهم‌ترین دستاوردهای طرح اجرای آزمایشی زی‌رو، یادگیری و دستیابی به راه‌حل‌هایی برای مدیریت بهینه عملیات بوده است. این اتفاق زی‌رو را برای توسعه و ارائه خدمات گسترده‌تر آماده کرده است.
تیم زی‌رو
در حال حاضر تیم زی‌رو از ۲۰ نفر تشکیل شده است. تیم عملیات میدانی ۵۰٪ نیروها را به خود اختصاص داده است و این افراد در ۳ شیفت ۸ ساعته در طول شبانه‌روز ناوگان زی‌رو را مدیریت می‌کنند. همچنین تیم فنی زی‌رو نیز از دو بخش نرم‌افزار و سخت‌افزار تشکیل شده است. بخش نرم‌افزار توسعه اپلیکیشن کاربران و اپلیکیشن مدیریت ناوگان را به‌عهده دارند. بخش سخت‌افزار، تکنولوژی و برد الکترونیکی موردنیاز برای هوشمندسازی وسایل نقلیه برقی را توسعه می‌دهند. البته با توجه به جذب سرمایه و برنامههای توسعه، زی‌رو قصد دارد تیم خود را گسترش دهد.
برنامههای توسعه زی‌رو؛ ۳۰۰ وسیله نقلیه و ۲ کلان‌شهر
با توجه به موفقیت‌آمیز بودن طرح اجرای آزمایشی و همچنین جذب سرمایه زی‌رو از صندوق پژوهش و فناوری نفت، این استارتاپ قصد دارد به‌زودی خدمات خود را گسترش دهد. علاوه بر موتورهای برقی، دوچرخه‌های برقی نیز به ناوگان زی‌رو اضافه خواهد شد. این دوچرخه‌ها از کشور چین وارد، در تهران تست شده‌اند و در حال آماده‌سازی برای ورود به شهر هستند. با توجه به ماهیت کسبوکار برای ارائه ارزش‌های پیشنهادی به کاربران و به‌دنبال آن درآمدزایی، تعداد زیادی وسایل نقلیه لازم است. بنابراین زی‌رو قصد دارد تعداد ناوگان خود را حداقل به ۳۰۰ وسیله نقلیه اعم از موتور و دوچرخه برقی برساند.
علاوه بر این، زی‌رو قصد دارد محدوده فعالیت خود را در تهران گسترش دهد و در کلان‌شهرهای دیگر مانند شیراز نیز خدمات خود را ارائه دهد. بخشی از سرمایه جذب شده توسط زی‌رو نیز صرف فرهنگ‌سازی و آموزش در زمینه استفاده از حملونقل اشتراکی خواهد شد.
