لجستیک طرف سوم یا لجستیک شخص ثالث (3PL – Third-party logistics)
لجستیک طرف سوم امکان برون‌سپاری جابه‌جایی کالا برای ارسال‌کننده‌ها را فراهم می‌کند. مشتریانی که ظرفیت و توانایی ارسال کالاهای خود را ندارند، با یک شرکت پستی وارد همکاری می‌شوند تا نیاز خود را رفع کنند. این خدمت می‌تواند تنها محدود به جابه‌جایی بسته پستی باشد و یا یک زنجیره تأمین از دریافت، پردازش، بسته‌بندی و تحویل مرسوله را شامل شود.
به عنوان مثال، ناشران کتاب با استخدام نویسنده، گرافیست، ویراستار و … اقدام به تهیه و چاپ کتاب می‌کند و آن را به مشتریان خود می‌فروشد. اما به دلیل مشکل‌های مختلفی که وجود دارد، نیازی نمی‌بیند که خود را وارد فرآیند بسته‌بندی و ارسال کالا کند. به همین دلیل با یک شرکت پستی طرف سوم وارد همکاری می‌شود تا این فرآیند را انجام داده و زنجیره تأمین ناشر تکمیل شود.
در ایران نیز شرکت‌های مختلفی این کار را انجام می‌دهند؛ اما بیشتر آن‌ها امکان تحویل مرسوله در روز بعد (Next Day) را دارند. تینکست با جدیت بیشتری وارد این حوزه شده و علاوه بر این خدمت، تحویل مرسوله در همان روز (Same Day) را برای اولین بار در ایران راهاندازی کرده است.
شکل‌گیری تینکست
اواخر سال ۱۳۹۶ در هلدینگ فاخر پروژه‌ای با نام تی‌پیک درباره بسته‌های پستی درون‌شهری تعریف شده و مطالعات جامعی صورت می‌گیرد. هدف پروژه تی‌پیک پایه‌ریزی شرکتی در حوزه ارسال نقطه به نقطه (Point to Point) مرسوله بود؛ اما به دلیل وجود رقبایی مانند اسنپ و الوپیک، این حوزه یک اقیانوس قرمز بود. به همین دلیل، پروژه تی‌پیک به حالت تعلیق درمی‌آید و پروژه تینکست با هدف ارائه خدمات پستی به کسب‌وکارها از اواسط سال ۱۳۹۷ شروع می‌شود. مطالعات زیادی درباره نحوه تعامل و ارتباط با صاحبان کسب‌وکارها انجام شد تا محصول تینکست، دریافت درست اطلاعات مرسوله و ارائه خدمت پستی باکیفیت را تضمین کند. در اسفند ۱۳۹۷ نسخه اول تینکست منتشر شد. مشتریان هدف تینکست، کسب‌وکارهایی هستند که در طول روز بیش از ۱۰ بسته پستی را ارسال می‌کنند.
هلدینگ فاخر به مدت سه سال است که شروع به فعالیت کرده و در این مدت در جهت تهیه یک زنجیره ارزش لجستیکی اقدام به تأسیس چندین شرکت کرده است. تیپاکس و خوگر از شرکت‌های توسعه‌یافته این هلدینگ هستند. تیپاکس یکی از شرکت‌های هلدینگ فاخر با سابقه ۶۰ سال فعالیت در حوزه پست بین‌شهری است که توسط دکتر محمدعلی فاخر تأسیس شده است.
تینکست برای تکمیل زنجیره ارزش لجستیک در حوزه پست درون‌شهری تأسیس شده و از شرکت‌های در حال توسعه هلدینگ فاخر است. احمد آقاجانی مدیرعامل تینکست است که سابقه ۱۰ سال فعالیت در حوزه مالی و فروش در یکی از زیرمجموعه‌های آرایشی و بهداشتی هلدینگ گلرنگ را دارد. وی دوره کارشناسی را در رشته مدیریت اجرایی از دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شده و در حال حاضر دانشجوی دکتری مدیریت مالی در دانشگاه تهران است.
مشکل
کسب‌وکارهای مختلفی هستند که به صورت روزانه تعداد زیادی مرسوله پستی دارند و دغدغه آن‌ها ارسال و اطمینان از تحویل آن‌ها بدون خسارت است. در صورتی که کسب‌وکار بخواهد ارسال مرسوله را انجام دهد با مشکل مدیریت نیروی انسانی مواجه خواهد بود. فرآیند استخدام و نظارت بر عملکرد ناوگان لجستیکی (پیک‌های موتوری) برای کسب‌وکاری که تخصص و تجربه‌ای در این حوزه ندارد، چالش‌های فراوان عملیاتی و هزینه زیادی به همراه دارد.
زمان دریافت و تحویل مرسوله
زمان‌بندی دریافت و تحویل کالا برای کسب‌وکارهایی که ارسال مرسوله‌های خود را برون‌سپاری می‌کنند، بسیار سخت است. زیرا برای کسب‌وکارها مهم است که طبق زمانی که به مشتریان خود قول داده‌اند، محصول را به دست آن‌ها برسانند.
همچنین مدت زمان بین تحویل کالا تا ارسال کالا نیز از مسائل مهم کسب‌وکارها است. شرکت پست و بیشتر شرکت‌های فعال در این حوزه، خدمت تحویل در همان روز را انجام می‌دهند اما زمان دقیق تحویل کالا مشخص نیست. تحویل‌گیرنده باید در مقصد منتظر بماند تا مرسوله را دریافت کند و بازه زمانی مشخصی به او اطلاع داده نمی‌شود.
هزینه گران ارسال بسته پستی
در صورتی که کسب‌وکارها برای هر بسته پستی یک پیک اختصاص دهند، هزینه ارسال کالاها بسیار زیاد می‌شود. در نتیجه با توجه به حاشیه سود آن‌ها، ارسال کالا برای آن‌ها صرفه اقتصادی ندارد و میزان رضایت مشتریانشان کاهش می‌یابد. از طرف دیگر، به دلیل گران شدن منابع انرژی مانند بنزین، هزینه ارسال محصول گران‌تر شده و دیگر ارسال یک کالا توسط یک پیک به صرفه نیست.
اعتماد
با برون‌سپاری ارسال مرسوله‌ها، موضوع اعتماد به شرکت لجستیک طرف سوم پیش می‌آید. کسب‌وکارها باید با شرکتی همکاری کنند تا در صورت هر گونه مشکل و آسیب به کالا، مسئولیت را بر عهده گرفته و زیان وارد شده را جبران کند.
کالای مرجوعی
در ارسال مرسوله به شکل نقطه به نقطه، پیک موظف است که یک کالا را دریافت کرده و آن را به مقصد تحویل دهد. در صورتی که در مقصد کسی حضور نداشته باشد، بسته پستی باید مرجوع شود. در این حالت هزینه ارسال‌کننده چندین برابر می‌شود؛ زیرا باید یک بار هزینه بازگشت کالا را پرداخت کند و دوباره اقدام به ارسال کالا کند.
راه‌حل، تحویل در همان روز
تینکست تحویل بسته پستی در همان روز را برای کسب‌وکارها تضمین می‌کند. تنها کافی‌ست صاحبان کسب‌وکار اطلاعات بسته‌های پستی را قبل از ساعت ۱۴ در پنل مدیریتی خود وارد کنند تا در همان روز به دست مشتری برسد.
کاهش هزینه با ارسال تجمیعی مرسوله‌ها
ارسال کالا به صورت تحویل در همان روز، این امکان را به تینکست می‌دهد تا با افزایش بهره‌وری، روزانه تا چند هزار مرسوله را جابه‌جا کرده و هزینه ارسال مرسوله را برای مشتریانش کاهش دهد. از طرف دیگر کسب‌وکاری که محصول خود را ارسال می‌کند، هزینه کمتری را پرداخت می‌کند.
اطلاع به تحویل‌گیرنده
به کمک مرکز پردازش مرسوله و ناوگان تحویل، قبل از تحویل کالا پیامکی برای تحویل‌گیرنده ارسال می‌شود تا زمان رسیدن نکست‌یار (پیک تینکست) را اطلاع دهد. همچنین نکست‌یاران پیش از عزیمت به مقصد با گیرنده تماس می‌گیرند تا از حضور وی اطمینان حاصل نمایند. این قابلیت نرخ کالاهای مرجوعی را کاهش می‌دهد؛ زیرا که احتمال حضور تحویل‌گیرنده را بیشتر می‌کند. شرکت‌های که برنامه‌ریزی دقیقی برای تحویل مرسوله خود دارند، می‌توانند به کمک این قابلیت بازه زمانی نسبتاً دقیقی را برای تحویل کالا تعریف کنند.
بهینه‌سازی مسیر نکست‌یار
الگوریتم‌های تینکست به نکست‌یارها کمک می‌کنند تا بهترین مسیر ممکن را با توجه به ترافیک لحظه‌ای انتخاب کنند. مسیریابی بهینه علاوه بر کاهش مسافت طی شده، باعث می‌شود تا تعداد بیشتری مرسوله بدون افزایش زمان کاری جابه‌جا شود.
اطمینان از تحویل کالا
در صورت عدم حضور تحویل‌گیرنده و یا وجود مشکل در کالا، مرسوله به مرکز پردازش بازگردانده می‌شود تا اقدام لازم انجام شود. تینکست در طی قرارداد خود تعداد مشخصی برای کالای مرجوعی مشخص می‌کند و برای ارسال مجدد کالا هیچ هزینه اضافی از کسب‌وکارها دریافت نمی‌کند. البته که در صورت گذر از محدوده مشخص شده، هزینه جابه‌جایی کالاهای مرجوعی باید پرداخت شود.
ارزش پیشنهادی
ارسال بسته پستی به وسیله ناوگان لجستیک اختصاصی برای کسب‌وکارها فرآیندی پرچالش و پرهزینه است. این چالش و هزینه گزاف با برون‌سپاری عملیات ارسال و تحویل کالا به یک شرکت تخصصی و قابل اعتماد به طور کامل برطرف می‌گردد. خدمات منعطف ارسال بسته تینکست، دغدغه لجستیک کسب‌وکارها در هر مقیاسی را از بین می‌برد. در نتیجه کسب‌وکارهای آنلاین و آفلاین در هر زمینه‌ای که فعالیت می‌کنند، می‌توانند با خیال راحت بر دیگر بخش‌های کسب‌وکار خود تمرکز کنند و برنامه رشد و توسعه خود را پیش ببرند.
محصول، جداسازی ناوگان جمع‌آوری و تحویل مرسوله
تینکست برای افزایش بازدهی و کارایی ارسال مرسوله‌ها، ناوگان خود را به دو دسته تقسیم کرده است. ناوگان جمع‌آوری تنها عمل دریافت کالا را انجام می‌دهد و آن را به مرکز پردازش مرسوله منتقل می‌کند. بعد از مرحله جمع‌آوری، تمامی مرسوله‌ها به مرکز پردازش تینکست منتقل می‌شوند تا بر اساس زمان تحویل، مقصد و مسیر پیمایش، دسته‌بندی شده و توسط ناوگان تحویل ارسال شوند.
جبران خسارت
در صورتی که خسارتی به مرسوله وارد شود، با توجه به بندهای قرارداد، تینکست مقداری از این خسارت را پرداخت می‌کند. در صورت پرداخت هزینه بیمه توسط کسب‌وکار، جبران خسارت به صورت کامل انجام خواهد شد.
بسته‌بندی مرسوله
با توجه به نیاز کسب‌وکارها، تینکست بسته‌بندی مرسوله را نیز انجام می‌دهد. اما بسته‌ها به صورت سفارشی و اختصاصی بسته‌بندی نمی‌شوند و تنها محدود به یک بسته‌بندی ساده است.
پرداخت در محل و تحویل رسید
تینکست می‌تواند هزینه مرسوله را به صورت نقدی یا اینترنتی دریافت کرده و حداکثر تا ۷۲ ساعت کاری به حساب کسب‌وکارها واریز کند. در صورت نیاز، تینکست رسید کاغذی و یا دیجیتال از تحویل‌گیرنده دریافت کرده و در اختیار ارسال‌کننده قرار می‌دهد.
تبدیل آدرس متنی
پنل ثبت سفارش تینکست این امکان را دارد تا با دریافت آدرس متنی، محل آن را در نقشه نمایش دهد. دقت این قابلیت ۹۰٪ است و در صورت عدم تشخیص آدرس، اپراتور آدرس را در نقشه مشخص خواهد کرد.
قیمت‌گذاری مرسوله
محدودیت اول در قیمت‌گذاری، مربوط به بازه قیمتی سازمان تنظیم مقررات است. با توجه به قیمت جابه‌جایی مرسوله در بازار و توانایی کسب‌وکار در پرداخت هزینه‌ها، تینکست قیمت‌هایی به‌صرفه ارائه می‌دهد. همچنین با افزایش تعداد مرسوله، تخفیف مناسبی بر قیمت‌ها اعمال می‌شود؛ اما قیمت نهایی کمتر از تعرفه سازمان تنظیم مقررات نیست.
با توجه به تعداد بسته‌های پستی در هر ماه که در قرارداد ذکر می‌شود، هزینه ارسال مرسوله مشخص می‌شود. در صورتی که کسب‌وکارها حداقل تعداد مرسوله مشخص شده را ارسال نکنند، باید مابه‌التفاوت را پرداخت نمایند؛ زیرا تینکست با توجه به تعداد مرسوله، کمترین قیمت را پیشنهاد می‌دهد.
همچنین حداقل تعداد بسته پستی برای ارسال، ۵ کالا است. یعنی حداقل باید ۵ کالا توسط کسب‌وکار ارسال شود تا با تجمیع مرسوله‌ها، هزینه ارسال بسته پایین باشد.
اندازه بازار، ۵۰۰ میلیون بسته پستی در سال
طبق اطلاعات رسمی منتشر شده، سرانه پستی افراد در ایران ۶/۲ بسته در هر سال است. با تخمین جمعیت ۸۰ میلیون نفری ایران، تقریباً ۵۰۰ میلیون بسته در سال در کشور جابه‌جا می‌شود. با توجه به جمعیت حدوداً ۱۵ میلیونی شهر تهران و تمرکز زیاد کسب‌وکارها، تعداد بسته پستی بین ۹۰ تا ۱۲۰ میلیون در سال تخمین زده می‌شود. هدف تینکست در حال حاضر کسب سهم مناسبی از این تعداد بسته پستی در تهران است. نکته مهم در این صنعت وجود شبکه بزرگ غیر رسمی است که اطلاعات آن در دسترس نیست.
رقبا و شرکا
در نگاه اول اسنپ‌باکس و الوپیک از رقبای اصلی تینکست هستند؛ اما اسنپ‌باکس بیشتر در حوزه ارسال مرسوله نقطه به نقطه فعالیت می‌کند. در واقع الوپیک رقیب اصلی تینکست است که به تازگی با هدف رفع نیازهای کسب‌وکارها خدمت الوفروش را ارائه کرده است.
شرکت‌های بیمه توانسته‌اند از طریق تینکست ارسال بیمه‌نامه، دریافت مدارک و احراز هویت را انجام دهند. در حال حاضر، ناشران کتاب و کتاب‌فروشی‌ها از مشتریان تینکست هستند؛ زیرا که هزینه ارسال کالا در تینکست با توجه به حاشیه سود این صنعت مناسب است. همچنین به تازگی مذاکره‌هایی با دیجی‌کالا برای ارسال بسته های درون شهری شهر تهران انجام شده است.
چشم‌انداز، برترین شرکت پست درون‌شهری تا سال ۱۴۰۰
احمد آقاجانی درباره چشم‌انداز تینکست می‌گوید:
قصد داریم تا با توجه به نیاز هر کسب‌وکار، خدمت سفارشی و اختصاصی به آن‌ها ارائه دهیم تا نیاز پستی تمامی کسب‌وکارها را پوشش دهیم. با دستیابی به این هدف می‌توانیم برترین و متمایزترین شرکت پست درون‌شهری تا سال ۱۴۰۰ شویم.
افزایش تعداد بازه‌های زمانی دریافت و تحویل
در حال حاضر تینکست در سه بازه زمانی، عملیات دریافت و تحویل مرسوله را انجام می‌دهد. در ابتدای سال آینده جابه‌جایی بسته‌های پستی در چهار بازه زمانی انجام خواهد شد.
بهینه‌سازی مسیریابی
با اینکه اپلیکیشن‌های مختلفی برای مسیریابی وجود دارد، تینکست با یک شرکت شروع به همکاری کرده تا بتواند مسیر بهینه‌تری را به نکست‌یارهای خود پیشنهاد دهد. در این مسیریابی، ترتیب جمع‌آوری و تحویل مرسوله نیز مد نظر قرار می‌گیرد. در صورت عملکرد بهتر این شرکت، مسیریاب جدید بر روی اپلیکیشن نکست‌یارها ارائه خواهد شد.
امضا الکترونیکی
یکی از اهداف تینکست حذف رسید دریافت کاغذی است. به همین جهت امضا الکترونیکی در پنل تینکست قرار داده شده است تا ارسال‌کننده از تحویل کالا اطمینان حاصل کند. همچنین این امضا در پنل کسب‌وکار به عنوان یک سند ذخیره خواهد شد.
حمل چند مرحله‌ای
نوعی از ارسال مرسوله هست که تعدادی کالا به مقصد ارسال می‌شود. سپس خریدار تعدادی کالا را انتخاب کرده مابقی به کسب‌وکار تحویل داده می‌شود.
دستگاه کارتخوان اندرویدی (PDA-POS)
تینکست با توجه به مشکل‌های پیش آمده در دستگاه‌های کارتخوان عادی برای تسویه حساب و اسکن بارکد توسط گوشی، ناوگان خود را به زودی با دستگاه کارتخوان اندرویدی مجهز خواهد کرد. این دستگاه کمک می‌کند تا شارژ گوشی نکست‌یارها کمتر مصرف شده و معضل شارژ گوشی تا حدودی حل شود.
چالش‌ها
تضمین وفاداری پیک
تینکست نیاز به حضور تضمینی ناوگان متعهد دارد تا از عهده جابه‌جایی بسته‌ها اطمینان داشته باشد. همچنین، میزان تقاضا در هر فصل تغییر می‌کند و این موضوع می‌تواند تینکست را در تأمین ناوگان پستی با چالش روبه‌رو کند. به همین دلیل، نکست‌یارها به صورت ناوگان ثابت با تینکست همکاری می‌کنند.
افزایش نرخ بنزین
با افزایش نرخ بنزین و عدم افزایش درآمد نکست‌یاران، بسته حمایتی بنزین تا حداکثر ۱۸۰ هزار تومان در نظر گرفته شده است. این عدد با توجه به مجموع مسافت طی شده و میزان مصرف سوخت محاسبه می‌شود.
نارضایتی مشتری به دلیل تأخیر در جمع‌آوری یا تحویل
طبق تجربه، تینکست متوجه شد که دریافت و تحویل کالا توسط یک پیک می‌تواند موجب تأخیر در تحویل شود و مشتریان را ناراضی کند. زیرا کافی‌ست که در زمان جمع‌آوری و یا تحویل یک مرسوله، وقفه‌ای ایجاد شود تا زمان جمع‌آوری و تحویل دیگر مرسوله‌ها به تأخیر بیفتد. برای حل این مشکل، تینکست ناوگان خود را به دو بخش جمع‌آوری و تحویل تقسیم کرد و یک مرکز پردازش مرسوله را نیز در دفتر مرکزی خود راه انداخت.
پرداخت و بازگشت کالا در حمل چند مرحله‌ای
محاسبه مبلغ دریافتی با توجه به تعداد کالای انتخابی توسط مشتری، صدور فاکتور در لحظه بعد از انتخاب کالا، مشخص کردن کالای مرجوعی از میان کالاهای ارسال شده و در جریان قرار دادن ارسال‌کننده، از چالش‌های این سبک ارسال مرسوله است. تینکست در این حالت باید با مشتریانی کار کند که زیرساخت لازم برای فرآیند حمل چند مرحله‌ای را داشته باشند.
پرداخت در محل
در صورت پرداخت در محل توسط تحویل‌گیرنده، باید انتقال وجه به حساب کسب‌وکار به صورت نقدی و یا اینترنتی صورت گیرد. فاصله زمانی بین دریافت وجه تا تسویه حساب می‌تواند معضل تینکست باشد.
احمد آقاجانی تجربه خود از تسویه حساب را این گونه بیان می‌کند:
برای حل مشکل پرداخت اینترنتی، با یک بانک وارد مذاکره شدیم تا وجه پرداختی به صورت مستقیم به حساب کسب‌وکار منتقل شود. هر دستگاه کارتخوان محدودیت ذخیره ۴۰ حساب مقصد را دارد و این کار مقیاس‌پذیر نیست. راه‌حل این معضل، دستگاه کارتخوان اندرویدی و وجود زیرساخت بانکی با امکان تسویه و تسهیم در لحظه هست که متأسفانه این زیرساخت بانکی در حال حاضر به صورت کامل وجود ندارد. البته ما در تلاش هستیم تا این خدمت را به مشتریان خود ارائه دهیم.
شارژ گوشی نکست‌یار
اسکن بارکد مرسوله، مسیریابی، تماس با مرکز و کار با اپلیکیشن تینکست موجب تخلیه سریع شارژ گوشی نکست‌یار می‌شود. برای حل این چالش، تینکست به ناوگان خود پاور بانک رایگان داده و همچنین با راهاندازی دستگاه کارتخوان اندرویدی نیازی به استفاده توأم از گوشی موبایل و دستگاه پوز بی‌سیم نیست. همچنین برای ردیابی مرسوله، در بازه‌های زمانی مشخص مکان پیک ردیابی می‌شود تا شارژ زیادی را از دست ندهند.
فرهنگ‌سازی ورود اطلاعات توسط کسب‌وکارها
دریافت اطلاعات کافی از بسته‌های پستی موجب افزایش کارایی و کیفیت در ارسال کالاها می‌شود. اما ورود اطلاعات در پنل توسط کسب‌وکارها از معضل‌های اصلی تینکست در شروع کار بود. برای رفع این مشکل، تینکست در ابتدا اطلاعات مرسوله را خود در پنل ثبت می‌کرد. اما بعد از کسب اعتماد کاربران، صاحبان کسب‌وکار را به سمت تکمیل اطلاعات در پنل سوق داد. حال، ارسال مرسوله بدون تکمیل اکسل ارسال کالا در پنل امکان‌پذیر نیست و کسب‌وکارها با این سبک کاری آشنا شده‌اند.
عملکرد
ناوگان جمع‌آوری شامل ۱۳ نکست‌یار و ناوگان تحویل شامل ۱۰۲ نکست‌یار است. تا پایان بهمن ۱۳۹۸، استارتاپ تینکست بیش از ۵۰۰ هزار بسته پستی را جابه‌جا کرده است. همچنین تعداد مرسوله‌های جابه‌جا شده توسط این استارتاپ، به ترتیب در نیمه دوم سال ۹۷ و نیمه اول سال ۹۸ با رشد ۳۶۷٪ و ۴۳٪ همراه بوده است.
کیفیت زندگی نکست‌یارها برای این استارتاپ مهم بوده و با تهیه بسته‌های حمایتی، میزان وفاداری نکست‌یاران خود را از۳ ماه به ۹ ماه افزایش داده است.مانند جعبه حمل، کوله‌پشتی، کلاه ایمنی، لباس فرم، پاور بانک و دستگاه کارتخوان بدون دریافت هیچ هزینه‌ای در اختیار نکست‌یارها قرار می‌گیرد. برای جلوگیری از آسیب و دزدیده شدن گوشی موبایل، مسیر حرکت نکست‌یار در یک برگه کاغذ چاپ می‌شود تا نیاز زیادی به استفاده از گوشی نباشد. تمامی نکست‌یارها نیز هفته‌ای یکبار مورد معاینه پزشکی قرار می‌گیرند تا از سلامت فیزیکی آن‌ها اطمینان حاصل شود.
