مجموعه اسنپ بازیگر اصلی بازار تاکسی‌های آنلاین در ایران است. این مجموعه در سال ۱۳۹۲ با تنها همین خدمت شروع به فعالیت کرد. چندی نگذشت که اسنپ بیشتر بازار تاکسی‌های آنلاین را در اختیار گرفت و حدود ۲ سال پس از تأسیس استارتاپ زودفود، ارائه‌دهنده موفق خدمات سفارش آنلاین غذا، را به تملک خود درآورد و زودفود تحت عنوان اسنپ‌فود به کار خود ادامه داد.
بنابراین مجموعه اسنپ دو خدمت اصلی تاکسی آنلاین و سفارش غذا را ارائه می‌کرد. این روند ادامه پیدا کرد و اسنپ تبدیل به یک «سوپراپلیکیشن» یا به اختصار سوپراَپ (Super App) شد. این مجموعه هم‌اکنون خدمات زیادی مانند مشاوره پزشکی، اجاره اقامتگاه، خرید بلیط و … را در یک اپلیکیشن ارائه می‌کند.
اسنپ اخیراً گزارش عملکرد خود در سال ۱۳۹۹ را منتشر کرده است. در این مقاله قصد داریم به کمک داده‌های موجود در گزارش اسنپ، این مجموعه را با سوپراپلیکیشن‌های موفق خارجی مقایسه کنیم.
چرا سوپراپلیکیشن؟
اولین نمونه از پیاده‌سازی یک سوپراپلیکیشن را وی‌چت (WeChat) در چین تجربه کرد. بعد از این اتفاق کم‌کم برخی از اپلیکیشن‌های مطرح دنیا مانند اوبر (Uber) و حتی فیس‌بوک (Facebook) هم به این سمت گرایش پیدا کردند. شاید بتوان دلیل اصلی سوپراپ شدن را رشد و ایجاد جریان‌های درآمدی بیشتر دانست.
سوپراپ شدن برای اپلیکیشن‌هایی که بیشتر سهم بازار در یک حوزه را در اختیار دارند و دیگر نمی‌توانند در آن حوزه رشد زیادی داشته باشند، یک گزینه مناسب به نظر می‌رسد. به‌طور مثال، اسنپ بیشترین سهم بازار تاکسی آنلاین را در اختیار داشت و از آنجایی که خدمات این شرکت محدود به ایران است، می‌توان گفت که دیگر جایی برای رشد در حوزه تاکسی آنلاین وجود نداشت و لازم بود تا وارد سایر حوزه‌ها شود.
از مزیت‌های دیگر سوپراپ، کاهش هزینه جذب هر کاربر و دسترسی به کاربران بیشتر است. زیرا هر کاربر با استفاده از یک خدمت سوپراپ، با سایر خدمات آن هم آشنا می‌شود یا به طور هم‌زمان از چند خدمت استفاده می‌کند. علاوه بر این، ارزش بازار اپلیکیشن افزایش می‌یابد؛ زیرا سوپراپ در حوزه‌های مختلفی فعال است و میزان ریسک با فعالیت در چندین بازار متنوع کاهش می‌یابد.
در کنار مزایای سوپراپ شدن، این کار چالش‌های زیادی دارد که از بین آن‌ها می‌توان به نحوه مدیریت و میزان تجربه تیم در هر حوزه و نیاز به سرمایه‌گذاری گسترده اشاره کرد. البته در مورد اسنپ، به علت گستردگی و تعدد خدمات، کنترل کیفیت خدمات‌رسانی در زیرمجموعه‌های این سوپراپ می‌تواند مهم‌ترین چالش باشد. به طور مثال اخیراً کاهش کیفیت خدمات اسنپ‌فود، باعث اعتراض برخی کاربران در شبکه‌های اجتماعی شده است.
مقایسه خدمات سوپراپلیکیشن‌ها
در این قسمت به مقایسه خدمات ارائه‌شده توسط سه سوپراپلیکیشن گوجک (Gojek)، اوبر و وی‌چت از سوپراپ‌های مطرح دنیا با اسنپ می‌پردازیم. گوجک در جنوب شرقی آسیا، اوبر در اکثر مناطق دنیا و بیشتر در آمریکا و وی‌چت بیشتر در چین فعال هستند.
اسنپ
مجموعه اسنپ به طور کلی به زیرمجموعه‌های زیر تقسیم می‌شود:
- اسنپ تاکسی
- اسنپ‌باکس (جابه‌جایی بسته و باربری)
- اسنپ‌فود (سفارش غذا، شیرینی و نان)
- اسنپ‌تریپ (رزرو هتل و خرید بلیط)
- اسنپ‌مارکت (خرید کالاهای سوپرمارکتی)
- اسنپ‌روم (رزرو اقامتگاه و هتل اقتصادی)
- اسنپ‌دکتر (مشاوره پزشکی آنلاین و تحویل دارو)
- اسنپ‌فینتک (خدمات مالی مانند بیمه و پرداخت)
اولین و اصلی‌ترین خدمت اسنپ، همچنان اسنپ تاکسی است. در کنار موارد گفته شده، بخش سرگرمی اسنپ هم وجود دارد که با ارائه بازی‌های مختلف سعی در ماندگاری بیشتر کاربر در اپلیکیشن و افزایش فروش خدمات دارد؛ گرچه به این بخش نمی‌توان مانند یک حوزه جداگانه نگاه کرد. البته زیرمجموعه حوزه سرگرمی اسنپ سابقاً اسنپ‌کیو بود که غیرفعال شد و این مجموعه تصمیم گرفت تا گیمیفیکیشن در دل سوپراپ را جایگزین اسنپ‌کیو کند.
گوجک
گوجک در کشورهای اندونزی، تایلند، سنگاپور و ویتنام فعالیت می‌کند. این استارتاپ در سال ۲۰۱۰ شروع به کار کرد و در ابتدا یک مرکز تماس برای ارتباط بین پیک‌های موتوری و مشتریان بود. گوجک رفته‌رفته بزرگ‌تر شد و خدمات کامل حمل‌ونقل، سفارش غذا و پرداخت را هم به مجموعه خود اضافه کرد. گوجک هم‌اکنون خدمات زیر را به مشتریانش ارائه می‌کند:
- حمل‌ونقل و لجستیک
- سفارش آنلاین غذا و سوپرمارکت
- مشاوره پزشکی
- خدمات پرداخت و سرمایه‌گذاری
- سرگرمی (رزرو رویدادهای سرگرمی، تماشای آنلاین فیلم و سریال)
- کسب‌وکار (استفاده از بستر سوپراپ گوجک برای تبلیغ و فروش)
اوبر
اوبر در سال ۲۰۰۹ تأسیس شد و هم‌اکنون بیشترین کاربر را در میان اپلیکیشن‌های تاکسی آنلاین در دنیا دارد. خدمت تاکسی آنلاین اوبر در بیش از ۷۰ کشور دنیا فعال است. خدمات اصلی سوپراپ اوبر حمل‌ونقل، باربری و سفارش آنلاین غذا است. این مجموعه به تازگی از خدمت مشاوره پزشکی خود هم رونمایی کرده است.
وی‌چت
وی‌چت در سال ۲۰۱۱ و در دل غول الکترونیک چین یعنی شرکت تنسنت (Tencent) شکل گرفت. وی‌چت ابتدا فقط یک پیام‌رسان بود؛ اما کم‌کم انواع خدمات مختلف مانند رسانه، گردشگری، حمل‌ونقل، سرگرمی، پزشکی، سفارش غذا، خرید اینترنتی کالا، املاک و خدمات عمومی دولتی را در بستر خود ارائه کرد.
نکته مهم در مورد وی‌چت، ماهیت بستر آن برای فعالیت مینی‌اپ‌ها (Mini App) است. مینی‌اپ‌ها شامل فروش کالا یا خدمات آنلاین است که به کسب‌وکارهای بین‌المللی و محلی این امکان را می‌دهد تا به صورت آنلاین و بدون واسطه با مشتریان در ارتباط باشند. این یعنی تقریباً هر نوع خدمت و محصول بر بستر اپلیکیشن می‌تواند به‌صورت آنلاین در وی‌چت ارائه شود.
خلاصه مطالب بالا در جدول زیر آورده شده است.
جای خالی خرید اینترنتی کالا
همانطور که در جدول فوق مشاهده می‌شود، به جز وی‌چت و اسنپ، دو سوپراپ دیگر یکی از اصلی‌ترین خدمات آنلاین یعنی خرید اینترنتی انواع کالا را ندارند. البته اسنپ هم به‌تازگی و در سال ۱۳۹۹ از فروشگاه آنلاین خود رونمایی کرده است.
اخیراً گوجک اعلام کرده است که قصد ادغام شدن با توکوپدیا (Tokopedia)، بزرگ‌ترین خرده‌فروشی آنلاین اندونزی را دارد. بنابراین گوجک جای خالی خرید اینترنتی کالا را پر خواهد کرد. اوبر نیز به تازگی با Gopuff، سوپرمارکت آنلاین، آغاز به همکاری کرده است و قصد دارد تا تمرکز استراتژی کسب‌وکار خود را از سمت تاکسی آنلاین به حوزه تحویل مواد غذایی و غذا تغییر دهد.
ماهیت بازارگاه
گرچه همه سوپراپ‌های ذکر شده با همکاری رستوران‌ها، خدمات سفارش غذا را فراهم می‌کنند؛ اما تقریباً وی‌چت تنها سوپراپی است که برای کسب‌وکارهای مختلف، بستری برای ارائه خدمات و فروش فراهم کرده است. یکی از ویژگی‌های اصلی سوپراپ‌ها، داشتن کاربران متنوع و زیاد است که فضای مناسبی را برای کسب‌وکارهای کوچک و متوسط فراهم می‌کند تا بتوانند خدمات یا محصولات خود را در معرض دید میلیون‌ها مشتری قرار دهند.
فروشگاه اسنپ با بهره‌گیری از تعداد زیاد کاربران سوپراپ خود می‌تواند رقیب خوبی برای بازارگاه دیجی‌کالا باشد. دیجی‌کالا هم‌اکنون بیش از ۱۷۰ هزار فروشنده در بازارگاه اینترنتی خود دارد. اسنپ می‌تواند با ارائه تسهیلات بهتر به فروشندگان (مانند قیمت کمتر برای تبلیغ کالا)، آن‌ها را به بازارگاه خود جذب کند و رشد خوبی داشته باشد.
البته باید در نظر داشت خرده‌فروشی‌های آنلاین دارای زنجیره تأمین گسترده‌ای هستند که نیاز به سرمایه‌گذاری زیادی دارد. مشکل اصلی در این زمینه، حمل‌ونقل و لجستیک است که نقطه قوت اسنپ است. البته کنترل کیفیت هم مهم است که با توجه به گستردگی خدمات اسنپ، می‌تواند یک چالش جدی برای این مجموعه باشد.
مقایسه تعداد کاربران
در جدول زیر تعداد کل کاربران هر سوپراپ را در سال ۱۳۹۹ به‌صورت تقریبی آورده‌ایم.
از آنجا که اوبر و وی‌چت منطقه جغرافیایی گسترده‌تر دارند و جمعیت بیشتری را تحت پوشش قرار می‌دهند؛ طبیعتاً تعداد کاربران بیشتری نسبت به اسنپ و گوجک خواهند داشت. با توجه به آنکه خدمات اسنپ تنها به ایران محدود است و رفتار مصرف‌کنندگان ایرانی به مصرف‌کنندگان جنوب شرق آسیا نزدیک‌تر است، مقایسه اسنپ و گوجک منطقی‌تر خواهد بود. البته بهترین راه مقایسه تعداد کاربران، تعداد کاربران فعال ماهانه (MAU) است که متأسفانه در گزارش اسنپ به آن اشاره‌ای نشده است.
جمعیت محدوده جغرافیایی تحت پوشش گوجک ۴۴۶ میلیون نفر و جمعیت ایران حدود ۸۴ میلیون نفر در سال ۱۳۹۹ هستند. اگر از نحوه توزیع کاربران صرف نظر کنیم، حدود ۴۲/۶٪ از جمعیت تحت پوشش گوجک کاربر این سوپراپ هستند و این رقم در مورد اسنپ حدود ۴۸/۸٪ است.
بررسی تأثیرات بیماری کرونا
بیش از یک سال از شیوع کرونا می‌گذرد و این بیماری تأثیرات زیادی روی فرهنگ مصرف مردم در سراسر دنیا از جمله ایران داشته است. بسیاری معتقدند سبک زندگی‌ای که کرونا ایجاد کرد، حتی با پایان یافتن آن هم ادامه خواهد داشت و از بین نمی‌رود.
در یک مصاحبه، کارول چانگ (Carol Chang)، مدیر بازاریابی وی‌چت در اروپا، خاورمیانه و آفریقا، می‌گوید که همه‌گیری کرونا باعث شد تا کسب‌وکارها با سرعت بیشتری به سوی فضای دیجیتال حرکت کنند. به دلیل محدودیت‌های رفت‌وآمد و عدم امکان خرید حضوری، وی‌چت به کسب‌وکارها کمک کرد تا بتوانند در فضای آنلاین به کار خود ادامه دهند و جریان درآمدی آنلاین برای خود ایجاد کنند. در زمان قرنطینه در چین، وی‌چت شاهد افزایش قابل ملاحظه مقبولیت مینی‌اپ‌ها بود و اکنون روند مشابهی در اروپا طی می‌شود.
در سال ۱۳۹۹، تعداد بیشتری از مردم به استفاده از اسنپ روی آورده‌‌اند که یکی از دلایل اصلی آن شیوع کرونا و گرایش بیشتر به سمت فضای آنلاین بوده است. تعداد کاربران جدید سوپراپ اسنپ در سال ۱۳۹۹، حدود ۹/۵ میلیون نفر بوده است. اگر از ریزش تعداد کاربران صرف نظر کنیم، از زمان تأسیس تا سال ۱۳۹۸، اسنپ به طور میانگین سالانه ۵/۳ میلیون کاربر جدید جذب کرده است.
اسباب‌کشی، مشاوره پزشکی، سرمایه‌گذاری و فروشگاه اینترنتی کالا از خدماتی بودند که در سال ۱۳۹۹ به سوپراپ اسنپ اضافه شدند.
مشاوره پزشکی
شاید مهم‌ترین خدمت اضافه شده به سوپراپ اسنپ در دوران کرونا، خدمات مشاوره پزشکی آنلاین و تحویل دارو بود. به دلیل شیوع کرونا، بسیاری از افراد و به خصوص بیماران از مراجعه حضوری به درمانگاه‌ها هراس دارند؛ بنابراین بازار خدمات مشاوره پزشکی آنلاین در کشور رونق گرفت و اسنپ هم در همین راستا اسنپ‌دکتر را به زیرمجموعه‌های خود اضافه کرد. همچنین خدمات پزشکی و پرستاری در منزل که به تازگی رواج یافته، از دیگر خدمات جدید اسنپ‌دکتر در سال ۱۳۹۹ بود.
تعداد کل پزشکان و مشاور فعالِ اسنپ‌دکتر در سال ۹۹، ۲۷۸۳ نفر بودند که این رقم حدود ۲٪ از کل پزشکان کشور می‌شود. در مقایسه با سایر مجموعه‌های مشاوره پزشکی آنلاین مانند دکتر ساینا (دارای بیش از ۲۵۰۰ پزشک)، می‌توان گفت که تقریباً هر دو، تعداد پزشک برابری دارند.
حمل‌ونقل
گرچه انتظار می‌رود که با شیوع کرونا، استفاده مردم از وسایل حمل‌ونقل عمومی مانند مترو و اتوبوس کمتر شده و استفاده از ماشین‌های شخصی و تاکسی اینترنتی افزایش یابد؛ اما مجموع مسافت طی شده سفرهای اسنپ در سال ۱۳۹۹ نسبت به سال گذشته تنها حدود ۵٪ افزایش یافته است. لازم به ذکر است که کمتر شدن رفت‌وآمدها در دوران قرنطینه هم مزید بر علت بوده است.
مواد غذایی
یکی دیگر از تغییر رفتار مردم در دوران کرونا، گرایش بیشتر به سمت خرید آنلاین غذا و سفارش اینترنتی مواد غذایی است. اسنپ‌مارکت با ۱۰۳٪ رشد سالانه، یکی از ۳ حوزه پررشد اسنپ در سال ۱۳۹۹ بوده است.
رفتن به سمت حوزه مواد غذایی، یکی از مهم‌ترین تصمیمات اوبر در دوران کرونا بود. نمودار زیر نشان می‌دهد که اوبر از سال ۲۰۱۷ رشد خوبی در درآمد سالانه داشته است که با شیوع کرونا این رقم کاهش یافته است. اوبر با استفاده از جامعه بزرگ کاربران خود و با تمرکز روی ارسال غذا و مواد غذایی، توانست تا حد خوبی افت درآمد ناشی از کرونا را جبران کند.
گردشگری
یکی از حوزه‌هایی که بیشترین آسیب را از شیوع کرونا تجربه کرد، حوزه گردشگری بود. اسنپ‌تریپ و اسنپ‌روم دو بازوی گردشگری سوپراپ اسنپ هستند. علی‌رغم کاهش ۶۱٪ خرید بلیط هواپیمای داخلی در ابتدای شیوع کرونا، در ادامه این میزان نسبت به سال ۱۳۹۹، ۱۶۹٪ رشد را تجربه کرد.
سرمایه‌گذاری
اسنپ‌فینتک، بازوی مالی اسنپ، در سال ۱۳۹۹ رشد ۷۲۷٪ داشته که بیشترین رشد در بین زیرمجموعه‌های اسنپ است. از دلایل این رشد می‌توان به اضافه کردن خدمت سرمایه‌گذاری هم‌زمان با استقبال مردم از بورس در نیمه اول سال ۱۳۹۹ اشاره کرد. دو خدمت مهم دیگر اسنپ‌فینتک در سال گذشته، بیمه و پرداخت اعتباری بودند.
یکی از حوزه‌هایی که وی‌چت برای افزایش مصرف کاربران و رونق اقتصاد دوران پساکرونا به آن علاقه‌مند شد، ارائه وام خرد یا میکرولندینگ (Microlending) بود. کاربران با استفاده از پرداخت اعتباری می‌توانند هزینه‌های استفاده از خدمات روزمره‌ای که از سوپراپ دارند را با اعتباری که از جانب سوپراپ دریافت می‌کنند، پرداخت کنند.
در سال ۱۳۹۹، ۷۵٪ از کاربرانی که پرداخت اعتباری خود را در اسنپ فعال کرده بودند، هزینه سفر خود را با استفاده از همین خدمت پرداخت کردند. این یعنی اسنپ‌فینتک در سال ۱۴۰۰ به سمت حوزه میکرولندینگ گرایش پیدا خواهد کرد و در آینده احتمالاً شاهد استفاده بیشتر کاربران اسنپ از این خدمت خواهیم بود.
چشم‌انداز
یکی از حوزه‌هایی که بیشترین رشد را در دوران کرونا داشت، سرگرمی و محتوای آنلاین بود. در گزارش سال ۱۳۹۸ اسنپ، صحبت از اضافه شدن یک تلویزیون اینترنتی به این مجموعه شد؛ اما تا الان خبری از آن نشده است. البته یکی از کمپین‌های بزرگ اسنپ در سال ۱۳۹۹، کمپین اسنپ‌کلاب و نماوا بود که استقبال کاربران را در پی داشت. بنابراین به احتمال زیاد در آینده یا شاهد اضافه شدن تلویزیون اینترنتی اسنپ خواهیم بود یا اسنپ با یکی از بازیگران اصلی این حوزه همکاری استراتژیک خواهد داشت.
علاوه بر این، در گزارش سال ۱۳۹۹ اسنپ به اضافه شدن خدمات خودرو و بیمه در سال جاری اشاره شده است. برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید این گزارش را از لینک زیر دانلود کنید:
