ما در طول روز فعالیت‌های بسیار زیادی انجام می‌دهیم. غدا می‌خوریم، راه می‌رویم، به مسائل و موضوع‌های مختلفی فکر می‌کنیم. در هنگام هر یک از فعالیت‌های روزانه، از هر کدام از اعضای حیاتی بدن ما سیگنال‌هایی منتشر می‌شود. تیم زارلا در ابتدای راه خود به دنبال تولید محصولی برای استفاده از این سیگنال‌ها بود که در ادامه راه، مسائل و چالش‌های جدیدی برایش به‌وجود آمد و مسیر زارلا را به سمت دیگری تغییر دارد. در این مقاله می‌خواهیم درباره داستان راه‌اندازی، چالش‌ها و تغییر مسیر تیم زارلا صحبت کنیم.
هم‌بنیان‌گذاران
زوبین نعمتی، هم‌بنیان‌گذار و مدیر ارشد توسعه کسب‌و‌کار
زوبین نعمتی یکی از هم‌بنیان‌گذاران و مدیر ارشد توسعه کسب‌و‌کار (CBDO: Chief Business Developer Officer) زارلا متولد ۱۳۶۶ و فارغ‌التحصیل رشته فناوری اطلاعات است. وی همچنین سابقه راه‌اندازی دی‌پی‌اس ونچر استودیو (DPS Venture Studio) و همکاری با کارفلو را دارد.
فاطمه عبداله، هم‌بنیان‌گذار و مدیر‌عامل
فاطمه عبداله یکی دیگر از هم‌بنیان‌گذاران و مدیر‌عامل (CEO) زارلا متولد ۱۳۶۶ است. او دانشجوی دکتری تخصصی در رشته هوش مصنوعی از دانشگاه علوم و تحقیقات است و از سوابق کاری وی می‌توان کارشناس فناوری اطلاعات وزارت بهداشت، مشاور سیستم اطلاعاتی مدیریت سلامت (Health Management Information Systems) در بیمارستان شریعتی ۲ و عضو هیئت مدیره دی‌پی‌اس ونچر استودیو (DPS Venture Studio) را اشاره کرد.
دکتر مسعود نصرت آبادی، هم‌بنیان‌گذار و مدیر علمی و تحقیقات
دکتر مسعود نصرت آبادی متولد ۱۳۶۰، دکتری تخصصی در حوزه روانشناسی سلامت دارد و یکی از اعضای هیئت علمی گروه آموزشی روانشناسی بالینی دانشگاه علوم توانبخشی است. دکتر مسعود نصرت آبادی در سال ۱۳۹۹ به عنوان هم‌بنیان‌گذار و مدیر علمی و تحقیقات به تیم زارلا پیوست.
سهیل نیکزاد، هم‌بنیان‌گذار و معمار راه‌حل
سهیل نیکزاد، فارغ‌التحصیل مهندسی صنایع از دانشگاه صنعتی شریف و متولد ۱۳۶۱ است. وی از سال ۱۳۹۰ به عنوان پژوهشگر، متخصص، مشاور و مدرس در زمینه رمزارزها و بلاک‌چین فعالیت می‌کند. سهیل نیکزاد عضو هیئت مدیره انجمن فناوران زنجیره بلوک (بلاک‌چین) است و از دیگر سوابق کاری ایشان می‌توان به مشاور بلاک‌چین شرکت فناپ و مشاور فناوری بلاک‌چین گروه شرکت‌های توسن را نام برد. سهیل نیکزاد در سال ۱۳۹۹ به عنوان یکی دیگر از هم‌بنیان‌گذاران و معمار راه‌حل (Solutions Architect) به تیم زارلا پیوست.
پویا ناصحی، هم‌بنیان‌گذار و مدیر ارشد فنی
پویا ناصحی مدیر ارشد فنی (CTO) در زارلا متولد ۱۳۷۴ است. وی فارغ‌التحصیل علوم کامپیوتر از دانشگاه علامه طباطبایی است.
شروع کار زارلا؛ از ۲ نفر تا ۵ نفر
راه‌اندازی زارلا در سال ۱۳۹۸ با زوبین نعمتی و فاطمه عبداله در مرکز نوآوری نکسترا در دانشگاه تهران شروع شد. آن زمان پدر زوبین نعمتی دچار سکته مغزی شده و این جرقه‌ای برای شروع کار بود. در این میان فاطمه عبداله نیز به دنبال موضوعی برای پایان‌نامه دکتری خود بود. آن‌ها درباره دنیای مغز و ویژگی‌های سیگنال‌های مغزی کنجکاو شده بودند و شروع به مطالعه و جست‌و‌جو بیشتر درباره این حوزه کردند. آن‌ها در حین تحقیق و جست‌و‌جو، مقاله‌ای را پیدا کردند که موضوع آن احراز هویت توسط سیگنال‌های مغزی بود.
به عنوان نمونه فرض کنید روی یک درب، تصویری نصب شده است و قفل آن تنها با فکر یک نفر حین تماشای آن تصویر باز می‌شود. این فرایند با جمع‌آوری سیگنال‌های مغز توسط الکتروانسفالوگرافی (Electroencephalography) یا ای‌ای‌جی (EEG) انجام می‌شود.
تصویر: University of Oxford
این موضوع هر دو آن‌ها را به تحقیق بیشتر درباره این حوزه جذب کرد. آن‌ها تصمیم گرفتند تا یک دستگاه دریافت سیگنال تهیه کرده و بیشتر روی این موضوع کار کنند، اما قیمت این دستگاه‌ها گران بود. به همین دلیل تصمیم گرفتند تا یک نمونه ساده آن را تولید کنند. پس از تولید این دستگاه زوبین نعمتی و فاطمه عبداله به دنبال ساخت دستگاهی با دقت بالاتر بودند. در این میان آن‌ها با فردی به نام دکتر مسعود نصرت آبادی آشنا شدند که در حوزه علوم اعصاب یا نوروساینس (Neuroscience) تخصص داشت.
آن‌ها پس از آشنایی با دکتر نصرت آبادی متوجه شدند ایشان در سال ۱۳۸۳ مشابه همان دستگاه را ساخته بود. در این میان دکتر نصرت آبادی به این موضوع علاقه‌مند شد و پس از چند جلسه کار به تیم اصلی زارلا اضافه شد. علاوه بر دانش و مطالعه زوبین نعمتی و فاطمه عبداله به عضوی مسلط به حوزه مغز مانند دکتر نصرت آبادی برای ادامه مسیر نیاز بود. در ادامه برای پیاده‌سازی و ادامه این پروژه پویا ناصحی و سهیل نیکزاد به تیم زارلا اضافه شدند.
از احراز هویت کیف پول با سیگنال مغزی تا جمع‌آوری داده
در ادامه کار تیم زارلا تصمیم می‌گیرد تا برای ورود به این حوزه روی مدلی از کیف پول رمزارز کار کند که برای احراز هویت نیاز به سیگنال مغزی دارد. به همین دلیل به دنبال جمع‌آوری مجموعه‌ای از سیگنال‌های مغزی می‌روند. زوبین در این باره می‌گوید:
ما در ابتدا این هدف را داشتیم که با جمع‌آوری دیتاست بتوانیم کیف پول بیت‌کوینی درست کنیم که با سیگنال‌های مغزی احراز هویت شود. برای مثال، در یکی از مقاله‌ها متوجه شدیم که با ادغام سیگنال قلب و مغز می‌توان این احراز هویت را به صورت دقیق‌تر انجام داد.
تیم در نهایت تصمیم داشت تا با جمع‌آوری داده‌های سیگنال مغز این کیف پول را بسازد و نمونه اولیه آن را در مکان‌های مختلف مانند دانشگاه تهران ارائه کند، اما بعد از آشنایی و اضافه شدن دکتر نصرت آبادی متوجه پیچیده بودن این موضوع و اهمیت آن در سطح جهانی شد. در این میان بود که اعضای تیم متوجه شدند که مشکل اصلی نبود دیتاست (Data Set) سیگنال‌ها است. به این ترتیب مسیر ساخت کیف پول دستخوش تغییراتی می‌شود.
یکی دیگر از چالش‌های پیش رو برای جمع‌آوری داده‌ها این است که فعالیت‌های مختلف برای دریافت سیگنال‌ها بسیار سناریو محور (Scenario Based) هستند. به این معنا که فعالیت‌ها، افراد و شرایط بسیار متعددی وجود دارد و جمع‌آوری هر کدام از این داده‌ها از افراد مختلف سخت و زمان‌بر است. به عنوان مثال، یک دیتاست می‌تواند شامل سیگنال‌های مغز افرادی باشد که مشغول تمرین یوگا هستند. دیتاست دیگر می‌تواند شامل سیگنال افرادی باشد که یک ساعت از تمرین یوگا آن‌ها گذشته است.
زوبین نعمتی درباره این چالش معتقد است:
یکی از مشکل‌های ما نبود یک دیتاست از سیگنال‌های مغزی بود. حتی اگر می‌توانستیم با یک آزمایشگاه برای گرفتن نوار مغزی هماهنگ کنیم باز هم برای گرفتن نمونه از ۱۰ هزار نفر مشکل داشتیم و این کار سه سال زمان می‌برد و حتی ممکن بود در حین انجام کار خطاهایی نیز رخ داده و باعث طولانی‌تر شدن روند تحقیق شود.
علاوه بر زمان‌بر بودن، جمع‌آوری این دیتاست‌ها بسیار پر‌هزینه است. به گفته زوبین نعمتی، دریافت یک سیگنال مغزی از یک فرد در کشورهای پیشرفته، هزینه‌ای بین ۲۵۰ تا ۴۰۰ دلار و در کشورهای دیگر، بین ۲۵ تا ۶۰ دلار دارد. همچنین از دیگر چالش‌ها در جمع‌آوری داده‌ها می‌توان به عدم انگیزه افراد برای شرکت در جمع‌آوری دیتاست، حفظ امنیت داده‌های جمع‌آوری شده، قوانین محدودکننده شرکت‌هایی مانند گوگل و اپل که این دسته از داده‌ها را برای اشتراک دارند و نبود شفافیت در نحوه نگهداری داده‌ها اشاره کرد.
دنیای سیگنال‌های حیاتی انسان بسیار گسترده است. به گفته زوبین نعمتی، از هر سیگنال حیاتی بدن می‌توان اطلاعاتی را برای احراز هویت به‌دست آورد و خدمات مبتنی بر علوم اعصاب را توسعه داد. در ادامه این مسائل اعضای تیم زارلا پس از بررسی‌های متعدد به این نتیجه رسیدند تا راه‌حلی برای مشکل نبود دیتاست پیدا کنند.
راه‌حل؛ ایجاد یک پلتفرم غیرمتمرکز بر بستر بلاک‌چین
مسیر جدید تیم تبدیل به پروژه‌ای شد که زارلا نام گرفت که هدف اصلی آن کمک به ساخت دیتاست‌هایی از سیگنال‌های حیاتی انسان است. اعضای تیم برای حل مشکل زمان‌بر بودن فرایند جمع‌آوری سیگنال‌ها تصمیم گرفتند با به دید پلتفرم به آن نگاه کنند و با غیرمتمرکز کردن (Decentralized) آن بتوانند هم‌زمان با آزمایشگاه‌های بیشتری برای جمع‌آوری داده در ارتباط باشند. به عنوان مثال، همان جمع‌آوری ۱۰ هزار داده سیگنال‌های مغز به‌جای این‌که توسط یک آزمایشگاه و در هزار روز انجام شود، با وجود یک پلتفرم با همکاری تعداد بیشتری آزمایشگاه در مدت زمان کوتاه‌تری انجام شود.
در ادامه این مسیر برای حل مسئله امنیت، تیم تصمیم گرفت تا پلتفرم خود را در حوزه بلاک‌چین برده تا هم امنیت اعضای تیم و هم مخاطبان این پلتفرم حفظ شود. زارلا همچنین برای فرهنگ‌سازی بهتر و تشویق افراد برای حضور در این پلتفرم و مشارکت در پژوهش‌های مختلف، پاداشی (Reward) را با یک توکن به افراد و آزمایشگاه‌ها پرداخت می‌کند که در ادامه بیشتر به آن خواهیم پرداخت.
از درخواست برای کمک به پژوهش تا دریافت پاداش
همان طور که گفتیم زارلا پلتفرم آنلاین جمع‌آوری دیتاست سیگنال‌های حیاتی انسان مثل قلب، مغز و… برای اهداف تحقیقاتی و آزمایشگاهی بر بستر بلاک‌چین است که راه ارتباطی محققان و دانشمندان را با افراد داوطلب آسان‌تر می‌کند. به عنوان مثال، فرض کنید یک دانشمند یا محقق به تعدادی سیگنال مغزی از مردانی نیاز دارد که بدنسازی کار می‌کنند و وزن آن‌ها ۱۵۰ کیلوگرم است. او می‌تواند برای این کار درخواست خود را با توضیحات و شرایط کامل روی پلتفرم زارلا ثبت کند و آزمایشگاه‌ها یا مراکز علمی مشخصی را برای انجام تحقیق به داوطلبان این طرح معرفی می‌کند. داوطلبان پس از مطالعه توضیحات و شرایط پژوهش می‌توانند به اختیار خود هر یک از این درخواست‌ها را قبول کنند. سپس داوطلبان می‌توانند به یکی از مراکز تحقیقی نام برده شده مراجعه کنند و فرایند ثبت سیگنال با گجت‌های مخصوص را طی کنند.
در انتها فایل اطلاعات سیگنال توسط داوطلبان یا مراکز تحقیقاتی بر روی سیستم پرونده بین سیاره‌ای (Inter Planetary File System) یا آی‌پی‌اف‌اس (IPFS) که یک فضای غیر متمرکز برای ذخیره داده است قرار گرفته و به محققان اجازه دسترسی به آن داده می‌شود. پس از اتمام این مراحل با وجود قرارداد هوشمند موجود بر بستر زارلا با اثبات مشارکت (Proof-of-Contribution)، پاداش داوطلبان به صورت یک توکن پرداخت می‌شود که در ادامه بیشتر به آن خواهیم پرداخت.
در زارلا به افرادی که درخواست سیگنال برای طرح پژوهشی دارند، جادوگر (Mage) و افرادی که در طرح‌های تحقیقاتی شرکت می‌کنند، فرشته (Angel) گفته می‌شود.
رشد و توسعه علم با انگیزه بیشتر برای مشارکت
یکی از مهم‌ترین ارزش‌های پیشنهادی زارلا کمک به رشد و توسعه علوم اعصاب و پژوهش‌های این حوزه است. همچنین زارلا با توسعه پلتفرم خود می‌تواند کمک بزرگی به افزایش درآمد داوطلبان کند و از طرفی هزینه‌های دریافت دیتاهای لازم پژوهشگران را تا حد بسیار زیادی کاهش دهد. زارلا توانسته در کنار حل مشکلاتی مانند امنیت داده‌های افراد، افزایش سرعت انجام پروسه و شفافیت در جمع‌آوری دیتا، یک مدل اقتصادی را نیز تعریف کند.
توکنی به نام بایوبیت
بایوبیت (Biobit) توکن مخصوص تیم زارلا است که به عنوان پول رایج در این پلتفرم استفاده می‌شود و به اختصار BBIT نوشته می‌شود. این توکن قابلیت تبدیل به سایر ارزها مانند بیت‌کوین یا وجه نقد را نیز دارد. چند نکته درباره این توکن:
- عرضه کل توکن‌های زارلا ۲۰ میلیون است و تا ۱۰ به توان منفی ۹ تقسیم می‌شود.
- از کل این توکن‌ها، ۸۵٪ (۱۷ میلیون توکن) در استخر پاداش (Reward Pool) زارلا قرار داشته که به ازای مشارکت مردم در طرح‌ها و پروژه‌ها استخراج می‌شود.
- عمر این استخر پاداش ۷۲ سال بوده و از مدل اقتصادی هاوینگ (Halving) پیروی می‌کند. به این معنا پس از هر دوره هاوینگ (هر هاوینگ زارلا ۲۰ ماه زمان می‌برد) پاداش مشارکت در طرح‌ها و میزان توکن آزاد شده روزانه نصف می‌شود. پاداش در نظر گرفته شده برای مشارکت افراد در هر روز در دوره اول هاوینگ حداکثر ۵۰ بایوبیت است و بعد از گذشت ۲۰ ماه این مقدار به ۲۵ بایوبیت کاهش پیدا خواهد کرد. هاوینگ کمک می‌کند تا ارزش بایوبیت در طول زمان پایین نیاید.
- اگر بخواهیم کمی دقیق‌تر هاوینگ را توضیح بدهیم می‌توان گفت؛ در هاوینگ اول روزانه ۱۴ هزار و ۴۰۰ توکن آماده استخراج است. برای مثال، اگر در روز اول ۱۰ نفر فرشته در طرحی مشارکت داشته باشند، بیشترین میزان توکن پاداش به ازای هر فرشته معادل ۵۰ توکن خواهد بود که در مجموع پاداش ۱۰ نفر ۵۰۰ توکن می‌شود. در این حالت ۵۰۰ توکن توزیع شده و ۱۳ هزار و ۹۰۰ توکن می‌ماند و ذخیره می‌شود. حال فرض کنید در روز دوم ۱۰۰۰ نفر بخواهند در طرحی مشارکت کنند و با در نظر گرفتن بیشترین میزان پاداش، قاعدتاً باید در این روز ۵۰ هزار توکن توزیع شود. اما این چنین نمی‌شود و قرارداد هوشمند اعلام می‌کند که این میزان توکن برای توزیع وجود ندارد، چرا که مجموع توکن‌های مانده در روز دوم (۱۳ هزار و ۹۰۰ توکن روز اول و ۱۴ هزار و ۴۰۰ توکن روز دوم) ۲۸ هزار و ۳۰۰ توکن است. بنابراین کل توکن‌های باقی مانده بین ۱۰۰۰ نفر تقسیم می‌شود. در واقع به هر نفر ۲۸.۳ توکن پرداخت می‌شود. در واقع با این مدل اقتصادی توکن‌ها بر اساس عرضه و تقاضا ارزش‌گذاری می‌شود.
- شایان ذکر است که طول عمر هر بایوبیت در زارلا ۴۵ روز است و پس از آن در صورت عدم استخراج از بانک زارلا، اصطلاحاً سوزانده خواهد شد.
- قیمت هر بایوبیت در لحظه شروع کار، ۱ دلار قیمت‌گذاری شده است.
چالش‌های پیش رو
کمبود نیروی متخصص
چالش منابع انسانی یکی از بزرگ‌ترین مشکل‌های کسبوکارها در طول چند سال گذشته بوده است. زارلا هم برای جمع کردن یک تیم متخصص با مشکلاتی روبه‌رو شده است. این مشکل می‌تواند در آینده بیشتر خود را نشان دهد؛ زیرا با توسعه خدمات این پلتفرم نیاز به نیروی متخصص بیشتر از قبل اهمیت پیدا می‌کند. به همین علت آموزش نیروی متخصص اولویت بیشتری پیدا می‌کند. با وجود این چالش زارلا توانسته طی دو سال و نیم گذشته یک تیم ۲۵ نفری را دور هم جمع کند.
قانون‌گذاری محدود کننده
زوبین نعمتی در این باره می‌گوید:
ما در شرایط اقتصادی خاصی زندگی می‌کنیم و نمی‌توانیم این جنگ را با موشک پاسخ دهیم. وقتی ما با مشکلی به نام تحریم مواجه هستیم تنها راه مقابله دور زدن آن نیست؛ بلکه ساخت محصولات جدیدی است که نیاز‌مندی را در مرتبه جهانی به‌وجود آورده و جامعه جهانی را مجبور به دوستی با ایران کند. مادری را فرض کنید که در آلمان زندگی می‌کند، فرزندش مشکل بیش فعالی دارد و نمی‌تواند از پس هزینه‌های درمان او بربیاید. ما می‌توانیم با پلتفرمی که ایجاد می‌کنیم به این مادر کمک کنیم تا با هزینه کمتر فرزند خود را درمان کند. ما باید بتوانیم درآمد غیرنفتی درست کنیم، به این معنا که بتوانیم یک دانش یا مدل اقتصادی جدیدی را استخراج و عرضه کنیم. برای این کار باید زمین بازی را تغییر دهیم و بزرگ‌ترین معضل ما رگولاتوری (قانون‌گذاری) است که بالاترین سطح ریسک را در پروژه فعلی ما (زارلا) به خودش اختصاص می‌دهد.
یکی دیگر از این چالش‌های قانونی برای زارلا مشکلات رمزارز و توکن در ایران است. زوبین نعمتی در این باره می‌گوید:
بانک مرکزی می‌گوید انحصار چاپ و تولید هر نوع توکن در ایران در اختیار بانک مرکزی است.
برنامه زارلا برای توسعه؛ دهکده جهانی
در ابتدا مهم‌ترین برنامه زارلا برگزاری هاکاتون‌های (Hackathon) مختلف یا رویدادهای کوتاه‌مدت است که برنامه‌نویسان طی آن در توسعه پروژه‌هایی شرکت می‌کنند که چالش‌های متفاوت کسبوکارها را در دنیا حل کنند. هاکاتون‌ها برای زارلا پیش‌قدمی برای ساخت یک دهکده جهانی (Global Village) با واحد پول بایوبیت است. در این دهکده جهانی برنامه‌های آموزشی، درمانی و… با هدف دنیایی بهتر وجود دارد. به عنوان مثال، در این دهکده دانشکده‌های انتزاعی وجود دارد که هرکس تمایل داشته باشد می‌تواند دوره آموزشی خود را در اختیار عموم بگذارد.
