سوال مهم بسیاری از کارآفرینان، خصوصاً آنهایی که کمتجربهتر هستند و میخواهند استارتاپشان به سرعت رشد کند، این است که آیا شرکت در برنامه شتابدهنده یا مرکز رشد (انکوباتور) میتواند برای استارتاپ مفید باشد؟ در چه شرایطی نباید استارتاپ در شتابدهنده شرکت کند؟
در مقالههای پیشین به بررسی انواع مراکز حمایت از استارتاپها – به خصوص شتابدهندهها – پرداختیم. پس از آن، مهمترین دلایل شکست شتابدهندهها بررسی شد که این موضوع میتواند شک و تردید کارآفرینان را در پیوستن به شتابدهندهها افزایش دهد. در این مقاله قصد داریم برخلاف بیشتر مطالب منتشر شده درباره مزایای شتابدهنده، به شرایطی که استارتاپها نباید در برنامه شتابدهنده شرکت کنند بپردازیم. در پایان معیارهایی را برای انتخاب بهتر شتابدهندهها بیان خواهیم کرد.
مزیتهای شرکت استارتاپها در شتابدهنده
مراکز حمایت از استارتاپها مانند شتابدهندهها و مراکز رشد، همزمان با رشد اکوسیستم استارتاپی و فرهنگ نوآوری در کسبوکار شکل گرفتند تا بتوانند حمایتهای لازم از استارتاپها را از جمله حمایت مالی، فنی و منتورینگ (Mentoring) داشته باشند؛ در نتیجه باعث رشد سریعتر آنها شوند و احتمال موفقیت آنها را بالاتر ببرند.
شرکت در شتابدهندهها به طور کلی سه مزیت اصلی را میتواند برای استارتاپها به همراه داشته باشد.
- آموزش و منتورینگ: وجود کارآفرینان باتجربه و موفق، متخصصان فنی و سرمایهگذاران به عنوان منتور در کنار استارتاپها و برگزاری رویدادهای آموزشی در مباحثی مانند بازاریابی، روابط عمومی و… برای کارآفرینان کمتجربه.
- تأمین مالی: تأمین سرمایه بذری استارتاپ توسط شتابدهنده، سرمایهگذاری در مراحل بعدی مانند سری A توسط شبکه سرمایهگذاران شتابدهنده.
- ارتباط با شبکه سرمایهگذاران و همکاران شتابدهنده: گسترش شبکه ارتباطی بنیانگذاران استارتاپها با افراد متخصص، سرمایهگذاران و کارآفرینان موفق.
با وجود تمام مزیتهای ذکر شده، شتابدهندهها موفقیت استارتاپها را تضمین نمیکنند؛ اگرچه آنها به کمک منابع خود در طول برنامه شتابدهی میتوانند از استارتاپها حمایت کنند.
استارتاپهای موفقی مانند دراپباکس (Dropbox)، ایربیانبی (AirBnB) و کوئرا (Quera) از دل یک برنامه شتابدهی بیرون آمدهاند. با توجه به داستان موفقیت این شرکتها، بسیاری از استارتاپهای دیگر در تلاش برای شرکت در شتابدهندهها هستند؛ به خصوص در شتابدهندههای مطرحی مانند: وای سی (Ycombinator) یا ۵۰۰ استارتاپ (500Startups).
در چه شرایطی نباید در برنامه شتابدهندهها شرکت کرد؟
از جمله مهمترین دلایل عدم شرکت استارتاپها در شتابدهنده میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
زمانی که شما آماده کاهش میزان سهام خود نیستید
بیشتر شتابدهندهها درصدی از سهام (معمولاً بین ۳٪ تا ۱۲٪) استارتاپها را در ازای تأمین سرمایه بذری دریافت میکنند. این شرط ممکن است موجب نگرانی شما به عنوان همبنیانگذار استارتاپ شود؛ زیرا که میزان سهام شما در استارتاپ خودتان کاهش مییابد.
فرآیند کاهش سهام بنیانگذاران استارتاپها از زمان شروع تا دریافت راند اول سرمایهگذاری
همانظور که در مدل فرضی کاهش سهام مشاهده میکنید، سهام بنیانگذاران از ۱۰۰٪ به ۴۷٪ در سری A کاهش مییابد. اگر یک شتابدهنده میزان زیادی سهام (بیش از ۱۰٪ یا ۱۵٪) میگیرد و شما نمیخواهید که در شروع فعالیت استارتاپی خود سهام زیادی را از دست بدهید، پیوستن به چنین شتابدهندهای تصمیم درستی نیست.
با اینکه عدد مشخصی برای واگذاری سهام به شتابدهندهها وجود ندارد؛ اما اگر قصد شرکت در یک برنامه شتابدهی را دارید، اعطای سهام به میزان ۵٪ تا ۷٪ به شتابدهنده مناسب است. به عنوان مثال، شتابدهنده وای سی در ازای تأمین ۱۲۰ هزار دلار سرمایه بذری، ۷٪ از سهم استارتاپ را دریافت میکند.
گرچه بیشتر شتابدهندهها سهمی از استارتاپ میگیرند؛ اما اندکی از شتابدهندها و برخی از مراکز رشد هستند که اهداف آنها توسعه نوآوری است و به همین دلیل از استارتاپها سهمی نمیگیرند.
زمانی که استارتاپ شما آماده جذب سرمایه نیست و نیاز به اصلاح یا تغییر دارد، پیوستن به برنامه شتابدهی ایده خوبی نیست. زیرا که فرآیند شتابدهی معمولاً کوتاهمدت است و در طی این مدت جذب سرمایه اهمیت مییابد. این تصمیم ممکن است باعث به هم ریختگی استارتاپ شما و شکست آن شود.
زمانی که نمیخواهید نقل مکان کنید
در برخی از برنامههای شتابدهندهها نیاز است تا کارآفرینان به محل آنها نقل مکان کنند. ممکن است لازم باشد تا به شهر دیگری بروید یا به طور کامل تیم استارتاپی خود را منتقل کنید و در فضای کار اشتراکی (Co-Working Space) مستقر شوید. بنیانگذار استارتاپ موفق ویدئو (Wideo) از آرژانتین به آمریکا و دره سیلیکون مهاجرت کرد تا در برنامه شتابدهی ۵۰۰ استارتاپ شرکت کند.
گرچه برخی دیگر از شتابدهندهها کارآفرینان را مجبور به انتقال نمیکنند؛ اما برخورداری از حمایت کامل آنها اغلب نیازمند ارتباط نزدیک و حضوری با شتابدهنده است. بنابراین اگر کارآفرینی هستید که مشکل مهاجرت دارید یا نقل مکان برای شما زمانبر و هزینهبر است، بهتر است در تصمیم خود مبنی بر شرکت در برنامه شتابدهی در محلی دیگر تجدید نظر کنید.
زمانی که فکر میکنید شرکت در شتابدهنده قطعاً باعث موفقیت استارتاپ شما میشود
نیازی به گفتن این موضوع نیست که اغلب استارتاپها شکست میخورند و این موضوع در مورد استارتاپ شما هم صدق میکند. بنابراین اگر فکر میکنید که صرفاً شرکت در شتابدهنده و استفاده از امکانات آن، موفقیت استارتاپ شما را تضمین میکند، بهتر است تا دیدگاه خود را عوض کنید و موقتاً از شرکت در برنامه شتابدهی صرف نظر کنید.
مارک کیوبن (Mark Cuban) میگوید:
بسیاری از کارآفرینان فکر میکنند با پیوستن به برنامه شتابدهنده یا مرکز رشد، بخش اعظمی از کار را انجام دادهاند؛ اما واقعیت این است که آنها هیچ کاری نکردهاند!
برای تمامی کارآفرینان، به خصوص آنهایی که کمتجربه هستند، لازم است تا آشنایی کاملی با شتابدهندهها و برنامههای آنها داشته باشند. یاس موتویاما (Yas Motoyama)، مدیر بخش تحقیقات موسسه کافمن (Kauffman)، میگوید:
اگر افراد موفق جدیدی پیدا شوند، مردم سعی میکنند تا از آنها تقلید کنند. تا به حال تحقیق قانعکنندهای درباره تأثیرگذاری شتابدهندهها انجام نگرفته است. شتابدهندههای موفقی مانند وایسی به طور معناداری با اکثر شتابدهندهها تفاوت دارند.
همچنین دیوید تیش (David Tisch)، مدیر شتابدهنده تکاستارز (Techstars) نیویورک، میگوید:
همه شتابدهندهها برای استارتاپها مناسب نیستند و موجب شکست آنها میشوند. ایده پیوستن به هر شتابدهنده ممکن، ایدهای احمقانه است!
زمانی که فقط میخواهید بر روی استارتاپ خود تمرکز کنید
در کتاب «به استارتاپ خود سرعت بدهید» تحقیقی بر روی ۱۵۱ استارتاپ انجام گرفته است که در شتابدهندهها شرکت کردهاند. یکی از نتایج این تحقیق، فاصله بین انتظارات کارآفرینان از شتابدهنده با آنچه واقعاً شتابدهنده به آنان ارائه میدهد است. بنابراین ممکن است بعد از شرکت در شتابدهنده، از عمل خود پشیمان شوید و سعی کنید تا بیشتر به توسعه استارتاپ و استراتژیهای خود بپردازید.
جردن فلیگل (Jordan Fliegel)، بنیانگذار استارتاپ کوچ آپ (CoachUp)، که در دو برنامه شتابدهی در بوستون شرکت کرده بود میگوید:
با اینکه برخی از رویدادهای شتابدهنده مفید بود؛ اما رویدادهایی هم بودند که کاش به جای شرکت در آنها بر روی توسعه استارتاپ خود تمرکز میکردم.
برای برخی از کارآفرینان نکته گیجکننده شرکت در شتابدهنده، کلاسهای آموزشی گوناگون، جلسات و برنامههای فشرده است که برنامهریزی دقیق و فشردهای را میطلبد. بنابراین با شرکت در شتابدهنده شاید نتوانید به اندازه کافی بر روی استارتاپ خود تمرکز کنید.
همچنین اگر استارتاپ شما هنوز به مرحله قطعیت اجرا نرسیده است و هنوز بر روی برخی از ویژگیهای آن نیاز به تفکر و تصمیمگیری دارید؛ شرکت در شتابدهندههایی که برنامه منتورینگ فشرده و زیادی دارند، ایده خوبی نیست. همچنین عضویت در شتابدهندهای که چندین منتور مختلف را برای هر تیم استارتاپی در نظر میگیرد، احتمالاً باعث سردرگمی تیم شما میشود که در نهایت میتواند منجر به شکست استارتاپ شما گردد.
بنابراین اگر شما با یک برنامه فشرده و کوتاهمدت، محیط اشتراکی و انجام چند کار همزمان با یکدیگر مشکل دارید و یا هنوز آمادگی لازم را ندارید، شرکت در شتابدهنده مناسب شما نیست.
مهمترین معیارها برای استارتاپها در ورود به شتابدهنده
کارآفرینان پیش از ورود به یک شتابدهنده باید معیارهایی را در نظر بگیرند. در ادامه به این معیارها خواهیم پرداخت.
تعیین مرحلهای که استارتاپ شما در آن قرار دارد
تصمیم بگیرید که چه سطحی از حمایت را در این مرحله نیاز دارید. همچنین تعیین کنید که چه مقدار زمان برای چرخه خود نیاز دارید و با توجه به آن یکی از مراکز را انتخاب کنید.
اگر در مراحل پیش از شروع استارتاپ هستید، مراکز رشد گزینه خوبی برای شما هستند. اگر نمونه محصول اولیه دارید یا استارتاپ شما میتواند به سرعت رشد کند، شتابدهندهها گزینه ایدهآل شما هستند. اگر ایده مشخصی ندارید ولی تخصص بالایی در یکی از زمینههای کسبوکار یا برنامهنویسی دارید، میتوانید به عنوان یکی از همبنیانگذاران استارتاپ در استارتاپ استودیو فعالیت کنید.
حوزه کاری شتابدهنده
شتابدهندهای را انتخاب کنید که حوزه کاری و اهدافش با استارتاپ شما متناسب باشد. البته در این مورد بیش از حد حساسیت به خرج ندهید. اگر شتابدهندههای حالت عمومی را انتخاب میکنید؛ از برنامههای آنها مطلع شوید، اعضای آنها را بررسی کنید و از استارتاپهای فارغالتحصیل شده پرسوجو کنید تا به درستی تصمیم بگیرید.
شرایط انتخاب و حضور استارتاپ در شتابدهنده
پاسخگویی به سوالهای زیر میتواند به شما در سنجش شرایط شتابدهنده با توجه به اهداف و توان شما کمک نماید:
- آیا حضور در شتابدهنده هزینههایی دارد؟
- آیا حضور فیزیکی مداوم در شتابدهنده الزامی است؟
- آیا میزان سرمایه بذری که تأمین میکند، برای شما کافی است؟
- در ازای این سرمایه بذری، چه میزان سهام از استارتاپ را واگذار میکنید؟
- آیا شتابدهنده زیر نظر سازمان یا دانشگاه خاصی است که شرایط ویژهای دارد؟
- آیا شتابدهنده نیروی انسانی و فضای کاری مورد نیاز شما را تأمین میکند؟
- در نهایت ببینید که شرایط فارغالتحصیلی از شتابدهنده به چه صورت است؟
برنامههای شتابدهنده
در مورد برنامههایی که شتابدهنده مورد نظر شما دارد به خوبی تحقیق کنید. سوالات زیر میتواند باعث شفافیت نگاه شما به شتابدهنده و تصمیمگیری بهتر گردد.
- آیا برنامههای شتابدهنده مانند آموزشهای آن، متناسب نیازهای شما است؟
- مدت زمان دوره آموزشی چقدراست؟
- برنامه منتورینگ شتابدهنده به چه صورت است؟
- منتورهای شتابدهنده چه کسانی هستند؟
- جلسات و رویدادهای شتابدهنده به چه صورت است؟
- آیا استارتاپ شما حمایت فنی و علمی نیاز دارد؟
شبکه همکاران شتابدهنده
ایجاد روابط در فضای کاری یکی از مهمترین معیارهایی است که باید در نظر بگیرید؛ بنابراین شبکه ارتباطی و همکاران شتابدهنده مدنظر شما از اهمیت ویژهای برخوردار است. درباره این معیار سوالهای زیر میتوانند به شما کمک کنند.
- شتابدهنده با چه مراکزی مانند بانکها، صندوقهای سرمایهگذاری، سرمایهگذاران خطرپذیر و… در ارتباط است؟
- دسترسی به شبکه همکاران شتابدهنده چطور است؟
- آیا شتابدهنده زیر نظر شرکتهای بزرگ یا دولت است؟
سخن پایانی
به طور کلی به عنوان یک کارآفرین باید به خوبی وضعیت و شرایط خود و جامعه را بررسی کنید و بشناسید. سپس تمامی اهداف خود را بنویسید و منابع مورد نیاز، استراتژی و برنامه دقیق خود را برای رسیدن به آنها تعیین نمایید. آیا در این مسیر (با توجه به اطلاعات کافی شما از خود و شتابدهنده) شرکت در برنامه شتابدهنده لازم است؟ اگربه میزان لازم مزایای اصلی شتابدهندهها (که پیشتر ذکر شد) را دارا هستید؛ شرکت در یک برنامه شتابدهی برای شما لزومی ندارد.
مجموعه تکراسا به دلیل نبود اطلاعات کامل و جامع درباره مراکز حمایت از استارتاپها با حمایت و پشتیبانی مجموعه «۱۰۰ استارتاپ» به عنوان یاور تحقیقاتی، اقدام به تحقیق در این موضوع کرده و افتخار این را دارد که نتایج تحقیقات خود را در قالب سری مقالههای تحقیقاتی «مراکز حمایت از استارتاپها» به اکوسیستم کارآفرینی ایران عرضه کند. مجموعه تکراسا بابت حمایت و پشتیبانی مجموعه «۱۰۰ استارتاپ»، به عنوان یاور تحقیقاتی، کمال تشکر و قدردانی را دارد.
