بیت‌کوین را می‌توان اولین ارز دیجیتال غیرمتمرکز در جهان محسوب کرد که در سال ۲۰۰۹ توسط فردی با نام مستعار ساتوشی ناکاموتو (Satoshi Nakamoto) شکل گرفت. با معرفی رمزارز بیت‌کوین و افزایش تعداد رمزارزها، سکوهای معاملاتی رمزارز شکل گرفتند که خریدوفروش رمزارز توسط مردم را تسهیل می‌کردند. اکسبیتو، یک پلتفرم مبادله رمزارز است که امکان خریدوفروش بیش از ۲۵ رمزارز مختلف را در بازارهای ریالی و تتری برای کاربران ایرانی فراهم کرده است. در این مقاله قصد داریم شما را با این استارتاپ آشنا کنیم و به این سؤالات پاسخ دهیم: اکسبیتو فعالیتش را چگونه شروع کرد؟ بنیان‌گذاران این استارتاپ با مشاهده چه فرصت‌هایی وارد بازار پلتفرم‌های مبادله رمزارزها شدند؟ چه خدماتی را به معامله‌گران رمزارز ارائه می‌دهد؟ و از چه طریق کسب درآمد می‌کند؟
بنیان‌گذاران
اکسبیتو توسط دو بنیان‌گذار در سال ۱۳۹۵ راه‌اندازی شد که از طریق شرکت در یکی از سمینارهای دانشگاه علم و فرهنگ با یکدیگر آشنا شدند. سپس فعالیت در یک شرکت مشترک به‌عنوان همکار، زمینه آشنایی بیشتر با یکدیگر و ایده‌پردازی یک پلتفرم مبادله رمزارز را بین این سه نفر فراهم می‌کند.
سعید عبادتی، هم‌بنیان‌گذار اکسبیتو
سعید عبادتی، مدیرعامل اکسبیتو، متولد سال ۱۳۶۵ است. سعید عبادتی دوره کارشناسی مهندسی نرم‌افزار خود را در دانشگاه علم و فرهنگ گذرانده و فارغ‌التحصیل رشته مدیریت مالی از دانشگاه آزاد … در مقطع کارشناسی ارشد است. او سال ۱۳۸۷ در حوزه نرم‌افزار و برنامه‌نویسی وارد بازار کار شد و به‌مدت هشت سال در این حوزه در شرکت‌های مختلف با پست های سازمانی مختلف مشغول به کار بوده است.
مهدی عالی، هم‌بنیان‌گذار اکسبیتو
مهدی عالی، مدیر ارشد فنی اکسبیتو، متولد سال ۱۳۷۳ است. او فارغ‌التحصیل رشته نرم‌افزار از دانشگاه شهید بهشتی است و به‌عنوان توسعه‌دهنده نرم‌افزار در پست‌های سازمانی مختلف به‌مدت ۵ سال فعالیت داشته است.
شروع کار
از سال ۱۳۹۰ که ارزهای دیجیتال مانند وب‌مانی (Webmoney)، لیبرتی رزرو (Liberty Reserve) و… در ایران رواج پیدا کرد، بنیان‌گذاران اکسبیتو با حوزه ارزهای دیجیتال آشنا می‌شوند. با افزایش علاقه آن‌ها به ارزهای دیجیتال، شروع به فعالیت در این حوزه می‌کنند. در سال ۱۳۹۴ با آشنایی مردم ایران با بیت‌کوین، بخشی از جامعه ایرانی برای مبادله رمزارزها به پلتفرم‌های خارجی روی می‌آورند. بنیان‌گذاران اکسبیتو با مشاهده این روند و علاقه مردم ایران به خریدوفروش رمزارز،ایده راه‌اندازی پلتفرم مبادله رمزارز را کلید می‌زنند.
در سال ۱۳۹۵، بنیان‌گذاران اکسبیتو در هکاتون توسن برای ارزیابی ایده خود شرکت می‌کنند و یک کمینه محصول پذیرفتنی (MVP) را به نمایش می‌گذارند. آن‌ها در هکاتون توسن نظر مثبت منتورها را جلب می‌کنند و متوجه می‌شوند که ایده آن‌ها پتانسیل خوبی برای پیاده‌سازی و رشد دارد. اما تا سال ۱۳۹۷ به دلیل مشکلات یکی از بنیان‌گذاران، پروژه اکسبیتو متوقف می‌شود.
در سال ۱۳۹۷ با آشنایی بیشتر مردم با مفاهیم بلاکچین، افزایش تعداد رمزارزها و افزایش قیمت رمزارزهایی مانند بیت‌کوین و اتریوم، بنیان‌گذاران اکسبیتو مصمم به راه‌اندازی پلتفرم مبادله رمزارز می‌شوند و تیم خود را شکل می‌دهند. در نتیجه و پس از یک سال فعالیت مستمر روی نسخه اولیه، اوایل سال ۱۳۹۸ اولین محصول نهایی اکسبیتو در قالب اپلیکیشن اندروید منتشر می‌شود.
مشکل، محدودیت حجمی و کارمزد بالای مبادله رمزارز
در سال ۱۳۹۷، مبادله رمزارز از طریق صرافی‌ها و واسطه‌های رمزارز یا به‌اصطلاح OTC (Over the Counter) ممکن بود. در این شیوه خریدوفروش، صرافی‌های OTC در یک طرف معامله قرار می‌گیرند و امکان خریدوفروش رمزارزها را به‌صورت آنی و با سرعت بالا برای خریداران و فروشندگان فراهم می‌کند. به‌عبارتی، صرافی‌های OTC رمزارزهای مختلفی را به‌عنوان دارایی در حساب خود دارند که در هنگام انجام معامله خرید، رمزارز را به حساب خریدار واریز می‌کنند و در هنگام انجام معامله فروش، با واریز رمزارز توسط فروشنده به حساب صرافی، معادل ریالی آن توسط صرافی به فروشنده پرداخت می‌شود.
محدودیت حجمی صرافی‌های OTC
صرافی‌های OTC بیشتر برای افرادی که حجم بالایی از رمزارز را خریدوفروش می‌کنند مناسب‌تر است: زیرا که محدودیت حداقل حجم معامله دارند. یعنی صرافی‌های OTC با تعیین کف حجم مبادله رمزارز، به افرادی که ارزش معامله آن‌ها کمتر از این مقدار باشد، خدمت ارائه نمی‌دهند. به همین دلیل، چنین بسترهایی بیشتر مناسب سرمایه‌گذاران کلان و تجار بوده و نیاز خریداران و فروشندگان خرد رمزارز را برآورده نمی‌کنند.
تفاوت قیمت خریدوفروش رمزارز
منبع درآمد اصلی صرافی‌های OTC از تفاوت قیمت خرید رمزارز از فروشندگان و فروش رمزارز به خریداران است. به این معنی که قیمت فروش رمزارز به کاربران در صرافی‌های OTC همواره بالاتر از قیمت خرید رمزارز از کاربران بوده و از این طریق درآمد کسب می‌کنند. با توجه به نبود سازوکار تعیین قیمت رمزارزها بر اساس عرضه و تقاضا، خریداران و فروشندگان ملزم به پذیرش قیمت صرافی هستند که گاهی قیمت به‌صرفه و منصفانه‌ای برای معامله‌گران خرد محسوب نمی‌شود. همچنین تفاوت بالای قیمت خریدوفروش رمزارز، هزینه بالایی برای هر معامله را به معامله‌گر تحمیل می‌کند که این شیوه مبادله رمزارز موردپسند معامله‌گران با تعداد معامله بالا نیست.
عدم‌ارائه کیف پول دیجیتال
بسیاری از صرافی‌های OTC امکان ذخیره و واریز دارایی به کیف پول دیجیتال را ارائه نمی‌دهند. در این حالت خریدار و فروشنده به‌صورت آنی به کمک موجود کیف پول دیجیتال خود به خریدوفروش رمزارز می‌پردازد. این موضوع امکان تبدیل سریع رمزارزها به یکدیگر و انجام معامله در زمان‌های مدنظر معامله‌گران که بر اساس تحلیل خود به آن دست یافته‌اند، را با مشکل مواجه می‌کند.
راه‌حل، پلتفرم خریدوفروش مستقیم رمزارز میان کاربران
پلتفرم‌های مبادله همتا به همتا (P2P – Peer to Peer) این امکان را به خریداران و فروشندگان خرد و معامله‌گران رمزارز می‌دهد تا با قیمت به‌صرفه و رقابتی، کارمزد کمتر و بدون محدودیت حداقل حجم معامله با یکدیگر به خریدوفروش رمزارز بپردازند.
سازوکار رقابتی تعیین قیمت
با توجه به اینکه در پلتفرم‌های همتا به همتا، قیمت پیشنهادی توسط خریداران و فروشندگان ارائه می‌شود، باعث می‌شود تا قیمت مبادله رمزارز بر اساس سازوکار عرضه و تقاضا تعیین شود که قیمت رقابتی‌تری است. در این شیوه، تفاوت قابل ملاحظه‌ای بین قیمت خرید و قیمت رمزارز وجود ندارد و کارمزد معامله پایین است. به همین دلیل این پلتفرمها موردپسند برای معامله‌گران رمزارزی که به‌صورت روزانه و هفتگی تعداد بالایی معامله انجام می‌دهند.
کیف پول دیجیتال
این ویژگی این امکان را به کاربران می‌دهد که در وهله اول با واریز پول فیات (پول دولتی بدون پشتوانه) به کیف پول دیجیتال خود، با سرعت بیشتری بتوانند پول فیات را به رمزارز تبدیل کنند. امکان تبدیل سریع رمزارزها به یکدیگر و نگهداری رمزارز از دیگر مزایای کیف پول دیجیتال است. لازم به ذکر است که کارمزد بسیار پایین یا رایگان مبادله رمزارز میان کیف پول دیجیتال در داخل پلتفرمها موجب افزایش جذابیت کیف پول دیجیتال برای کاربران می‌شود
محصول، سطح‌بندی کاربران و تسویه حساب آنی
کاربران اکسبیتو می‌توانند از طریق سایت، اپلیکیشن اندروید و وب اپلیکیشن iOS به مبادله رمزارز بپردازند. ۲۵ رمزارز در دو بازار ریالی و تتر از طریق پلتفرم مبادله همتا به همتای اکسبیتو در اختیار معامله‌گران رمزارز قرار دارد. کاربران اکسبیتو این امکان را خواهند داشت که در هر ساعت از شبانه‌روز نسبت به تسویه حساب ریالی و رمزارزی اقدام کنند و به‌صورت آنی در حساب مقصد دریافت داشته باشند.
سطح‌بندی کاربران
در اکسبیتو هر روز به‌صورت خودکار حجم معاملات کاربران بررسی می‌شود و هر چقدر که ارزش معاملات کاربران بیشتر باشد، به سطح کاربری بالاتری ارتقا پیدا می‌کنند. به هر میزان که سطح کاربری یک معامله‌گر بالاتر باشد، کارمزد دریافتی از کاربران کاهش پیدا کرده و سقف برداشت رمزارز افزایش پیدا می‌کند. در شکل زیر سطوح کاربری بر اساس حجم معاملات کاربران آورده شده است.
معامله‌گران در اکسبیتو با انجام احراز هویت تکمیلی و بعد از اینکه مجموع خرید و فروش آن‌ها به بیش از ۱۰ میلیون تومان رسید، به کاربران مورد اعتماد پلتفرم تبدیل می‌شوند که محدودیت خاصی در برداشت رمزارز نخواهند داشت. لازم به ذکر است که انتقال دارایی بین دو کیف پول دیجیتال در داخل پلتفرم اکسبیتو برای کاربران رایگان بوده و کارمزدی از آن‌ها دریافت نمی‌شود.
انجام معامله توسط بات‌‌ها
از طریق ارائه وب سرویس اکسبیتو، انجام معامله توسط ربات‌های معامله‌گر و معاملات الگوریتمی برای معامله‌گران رمزارز فراهم شده است. ارائه این وب سرویس‌ها باعث می‌شود تا امکان انجام معاملات آربیتراژ (خریدوفروش همزمان یک رمزارز به‌منظور کسب سود از اختلاف قیمت رمزارز در بازارهای و پلتفرم‌های مختلف) برای معامله‌گران فراهم شود. در نتیجه، قیمت رمزارزها در پلتفرمها رقابتی‌تر شده و شفافیت در بازار افزایش پیدا می‌کند.
تسویه حساب آنی
اکسبیتو از طریق همکاری با ۹ بانک کشور، امکان تسویه حساب آنی را برای کاربران میسر کرده است. تمامی کاربران پس از انجام معامله و در هر لحظه که قصد برداشت ریالی داشته باشند، به‌صورت آنی امکان واریز وجه به حساب بانکی خود حتی در روزهای تعطیل را دارند.
احراز هویت خودکار
اکسبیتو از طریق اتصال به سامانه شاهکار و ثبت احوال، احراز هویت آنی کاربران را با تطبیق کد ملی و شماره موبایل آن‌ها انجام می‌دهد. این قابلیت که از سال ۱۳۹۷ در پلتفرم به کار گرفته شد، موجب کاهش مدت زمان ثبت‌نام کاربران و افزایش سرعت مقیاس‌پذیری اکسبیتو شد. احراز هویت تکمیلی کاربران در اکسبیتو نیز حداکثر در ۲۴ ساعت انجام می‌شود.
مدل درآمدی، دریافت کارمزد از معامله رمزارزها و برداشت ریالی
اکسبیتو تنها از طریق دریافت کارمزد از معامله رمزارزها و برداشت ریالی درآمدزایی می‌کند و دیگر خدمات این پلتفرم مانند وب سرویس، انتقال پول بین کیف پول دیجیتال و… به‌صورت رایگان ارائه می‌شود. کارمزد دریافتی توسط اکسبیتو مربوط به انجام معامله رمرزارز میان کاربران در این پلتفرم است و اکسبیتو برای پرداخت کارمزد انجام تراکنش در شبکه بلاکچین هیچ مبلغ اضافی از کاربر دریافت نمی‌کند. کارمزد مربوط به انجام تراکنش در شبکه بلاکچین به‌صورت در لحظه توسط اکسبیتو محاسبه شده و به شبکه پرداخت می‌شود.
همان‌طور که در بخش محصول گفته شد، میزان کارمزد دریافتی بر اساس سطوح کاربری متغیر است. کارمزد برداشت ریال حداکثر ۰.۰۵٪ بوده و برای کاربران ویژه سطح زمرد و الماس رایگان است. کارمزد دریافتی در بازارهای ریالی و تتری نیز بر اساس سطوح کاربری حداکثر ۰.۴٪ و حداقل ۰.۱٪ از ارزش هر معامله است. لازم به ذکر است که کارمزد دریافتی از کاربران سفارش‌گذار (Taker) کمتر از کاربران سفارش‌پذیر (Maker) است. کاربران سفارش‌گذار به معامله‌گرانی گفته می‌شود که سفارش خریدوفروش رمزارز را در پلتفرم ثبت می‌کنند و کاربران سفارش‌پذیر با مشاهده این سفارش‌ها، اقدام به انجام معامله می‌کنند.
اندازه بازار، مبادله روزانه ۲۰۰ میلیارد تومان رمزارز در ایران
طبق گفته سعید عبادتی، ۲۰ پلتفرم مبادله همتا به همتا در کنار نزدیک به هزار صرافی OTC در بازار رمزارز ایران فعال هستند. دلیل تفاوت فاحش تعداد این دو نوع بستر، نیاز مبرم پلتفرم‌های همتا به همتا به حضور فعال کاربران سفارش‌گذار در کنار پیچیدگی‌های پیاده‌سازی زیرساخت فنی و به‌روزرسانی آن است. او درباره اندازه بازار رمزارزها در ایران می‌گوید:
«آمار مختلفی درباره تعداد دارندگان رمزارز در ایران منتشر شده که از ۱۲ میلیون تا ۱۶ میلیون نفر متغیر است. اما تخمین ما از ارزش معاملات رمزارز در پلتفرمها و صرافی‌های ایرانی حداقل ۲۰۰ میلیارد تومان در روز است.»
چشم‌انداز، بهبود تجربه خریدوفروش
بهبود تجربه خریدوفروش مهم‌ترین برنامه آتی اکسبیتو است تا معامله‌گران با امنیت و سهولت بیشتری به مبادله رمزارز در این پلتفرم بپردازند. این موضوع نیازمند افزایش حجم بازار هر رمزارز در پلتفرم اکسبیتو است. در همین جهت، اکسبیتو قصد دارد با افزایش توسعه محصول منحصربه‌فرد در کشور، فعالیت‌های تبلیغاتی و بازاریابی محتوایی تعداد کاربران بیشتری را به خود جذب کند تا حجم بازار معاملات هر رمزارز را در پلتفرم خود افزایش داده و قیمت‌های خریدوفروش را رقابتی‌تر کند.
چالش، قانون‌گذاری
مهم‌ترین چالش فعلی پلتفرم‌های فعال در حوزه رمزارزها، مشخص نبودن نهادهای قانون‌گذار و قوانین مرتبط با این حوزه است. در حال حاضر هیچ قانون مشخص و شفافی در این حوزه تدوین نشده که موجب شده تا پلتفرمها و صرافی‌های تبادل رمزارز در ایران برای دریافت مجوز از نهادهای مرجع و حاکمیتی با مشکل مواجه شوند. این موضوع باعث شده تا این کسب‌وکارها در توسعه محصول و بازار خود با احتیاط بیشتری عمل کنند و هر گونه فعالیت توسعه‌محور خود را به بعد از تدوین قانون اولیه حوزه رمزرارزها موکول کنند. سعید عبادتی درباره چالش قانون‌گذاری می‌گوید:
«در صورت قانون‌گذاری نامناسب، قطعاُ موجبات فعالیت‌های زیرزمینی نیز شکل خواهد گرفت که اثرات آن نیز طبعات بسیار مخربی را در بدنه اقتصاد خواهد داشت.»
افزایش تنوع رمزارزها در پلتفرم
شناسایی رمزارزها با اندازه بازار و حجم معاملاتی مناسب دیگر چالش مهم پلتفرم‌های همتا به همتای تبادل رمزارز است. با توجه به اینکه افزودن هر رمزارز در پلتفرمها نیاز به منابع مالی و فنی قابل‌توجهی دارد، انتخاب رمزارزهایی با حجم روزانه معاملات بالا بسیار مهم است. افزایش تعداد رمزارزها در پلتفرم‌های همتا به همتا به دلیل پیاده‌سازی زیرساخت فنی و امنیتی (Full Node) موردنیاز هر رمزارز، کار چالش‌برانگیزی است. پیاده‌سازی و به‌روزرسانی این زیرساخت‌ها نیازمند دقت و هزینه بالا است که سرعت توسعه چنین پلتفرم‌هایی را کاهش می‌دهد.
محدودیت تراکنش‌های بانکی اشخاص حقیقی
با توجه به قوانین بانک مرکزی، حداکثر مجموع ارزش تراکنش‌های کارتی مشتریان حقیقی در کل شبکه بانکی روزانه ۱۰۰ میلیون تومان است. این محدودیت امکان انجام معامله با ارزش بیش از ۱۰۰ میلیون تومان از طریق پلتفرم‌های مبادله رمزارز را با مشکل مواجه می‌کند. به همین دلیل مبادلات رمزارز با مبالغ بالاتر از ۱۰۰ میلیون تومان از شیوه‌های دیگری انجام می‌شود که این موضوع موجب افزایش عدم‌شفافیت در بازار رمزارزها می‌شود.
