اگر تا به حال از خدماتی مثل تاکسی اینترنتی، سفارش غذا یا اجاره مکانی برای تعطیلات در بستر آنلاین استفاده کردهاید یا با دوست خود برای یک پروژه میخواهید همکاری کنید، شما جزئی از اکوسیستم اقتصاد گیگ (Gig Economy) شدهاید!
اقتصاد گیگ به مدلی از اقتصاد گفته میشود که در آن، کارفرمایان و کارجویان بهصورت موقت و پروژهای با یکدیگر همکاری دارند. اقتصاد گیگ با سابقه بیش از ۱۰۰ ساله خود امروزه تبدیل به یکی از محبوبترین روشهای کسب درآمد در دنیا است. بر اساس بررسیهای شرکت گالوپ (Gallup) حدود ۵۷ میلیون نفر در آمریکا تا سال ۲۰۲۰ که معادل ۳۶٪ از جامعه کارمندان آمریکایی است، در این اقتصاد مشغول به کار هستند. درآمد ناخالص ایجاد شده توسط اقتصاد گیگ در سال ۲۰۲۱ حدود ۳۴۷ میلیارد دلار برآورد شده و بر اساس گزارش استاتیستا (Statista) این مقدار تا سال ۲۰۲۳ به ۴۵۵ میلیارد دلار خواهد رسید. اما اقتصاد گیگ چه ویژگیهای دارد که امروزه تبدیل به یکی از روشهای درآمدی در سرتاسر جهان شده است؟
مسیر صدساله
تعریفی جالب
اقتصاد گیگ نام خود را از گروه اجرای موسیقی یا همان موزیک گیگ (Music Gig) یا موزیک بند (Music Band) گرفته است. اقتصاد گیگ همانند یک گروه موسیقی بوده و افراد برای اجرای یک وظیفه موقت (مانند اجرای یک کنسرت یا تور) گرد هم آمده و پس از آن ممکن است دیگر همکاری خود را ادامه ندهند. برای همین به کارمندان شاغل در این اکوسیستم، گیگ ورکر (Gig Worker) گفته میشود و این کارمندان مسئولیت محدود و موقتی برای کار یا پروژه خود خواهند داشت.
مسیری جالبتر
تاریخچه این اقتصاد به اوایل دهه ۱۹۰۰ بازمیگردد. زمانی که گروهی از نوازندگان جاز (Jazz) برای کسب درآمد به صورت موقت با هم اجرای زنده میگذاشتند. این مدل از تجربه کار موقت در طول زمان و با توجه به تغییرات اجتماعی و سیاسی به تکامل رسیده است. برای مثال، در رکود دهه ۱۹۳۰ در جهان، بسیاری از کشاورزان مجبور شدند زمینهای خود را فروخته و بهعنوان کارگر موقت در بخشهای دیگر مشغول شوند. در دهه ۱۹۴۰ اولین مؤسسههای پیدا کردن کار موقت (The first temp agency)، فعالیت خود را شروع کرد و برای کسبوکارها، تعدادی تایپیست یا کارمند آموزشدیده که بهصورت موقت کار میکنند،فراهم کردند.
در اوایل دهه ۱۹۹۰ در آمریکا نزدیک ۱۰٪ از کارمندان بهصورت موقت، قراردادی یا گوش به زنگ و شیفتی (On-call workers) مشغول بوده و در اواسط همین دهه بود که با شروع کسبوکار کریگزلیست (Craigslist) بهعنوان یکی از اولین تبلیغات طبقهبندی شده، مدل گیگ مفهومی تازه پیدا کرد.
همچنین با رشد اینترنت و شروع کار آپورک (Upwork) بهعنوان پلتفرمی برای ارتقای کسبوکارهای کوچک و اینفلوئنسرها، مفهوم گیگ بیشتر جا افتاد و در نهایت تا ۱۰ سال بعد با شروع ایربیانبی (Airbnb- برنامه آنلاین گرفتن اقامت) و پس از آن کسبوکارهایی مانند اوبر (Uber- برنامه آنلاین درخواست ماشین) و پستمیتز (Postmates)، اقتصاد گیگ و کار کردن در آن بهعنوان مفاهیمی رسمی به دنیای کار معرفی شدند.

گیگ و تعریف دو عضو:
با افزایش تعداد کسبوکارها، اقتصاد گیگ، شکل و شمایل بیشتری به خود گرفت و امروزه به نوعی از اقتصاد گفته شده که در آن همکاری بین کارفرما یا سازمان با کارجویان بهصورت موقت و برای بازههای زمانی کوتاهمدت انجام میشود. در اقتصاد گیگ مفاهیم سنتی مانند کارمند تماموقت کنار رفته و تعاریف و کسبوکارهای جدیدی معرفی میشود.
برای درک و شناخت بهتر اقتصاد گیگ شاید بهتر باشد ابتدا اعضای مختلف آن را توضیح دهیم. با توجه به تازه بودن تعاریف اقتصاد گیگ و توضیحات بالا، تعاریف برای کارمند یا مدلهای کاری میتواند در محافل مختلف متفاوت باشند. در این مقاله سعی شده تا تعاریف و دستهبندی رایجتر توضیح داده شوند:
عضو اول: کارمند گیگ
برای تعریف کارمند در اقتصاد گیگ میتوان تعاریف و عبارات مختلفی به کار برد و امروزه با توجه به تازگی اقتصاد گیگ ممکن است برای کارمندان این حوزه عبارتهای مختلفی استفاده شود. ما در این مقاله، سه دستهبندی را برای توضیح انواع کارمند در اقتصاد گیگ انتخاب کردیم که بهصورت زیر خواهد بود:
دستهبندی دوتایی:
سایت امبروکر (embroker.com)، یکی از شرکتهای فعال در حوزه بیمه آنلاین است که کارمندان فعال در اقتصاد گیگ یا همان گیگ ورکرها (Gig Worker) را به دو دسته زیر تقسیم میکند:
- کارمندان مستقل (Independent Workers): به کارمندانی گفته میشود که به صورت مستقل با سازمانها و شرکتها کار میکنند و هر فرد رئیس خودش است.
- کارمندان موقت (Contingent Workers): این دسته از کارمندان همانند یک کارمند عادی برای یک شرکت یا سازمان کار میکنند، با فرق اینکه مزایای یک کارمند عادی یا امنیت شغلی را ندارند.
سایت گیگورکس (gigworx.com) نیز دستهبندی دوتایی دیگری را برای کارمندان این حوزه تعریف میکند. به گفته این سایت، همه گیگ ورکرها کارمندان مستقلی هستند که به دو صورت فریلنسر (Freelancer) یا کارمندان موقت (Contingent Workers) میتوانند در اقتصاد گیگ فعالیت داشته باشند.
دستهبندی پنجتایی:
شرکت اُبرلو (Oberlo) که یک برنامه در حوزه حمل مستقیم کالا از تولید کننده (dropshipping) است، شاغلان این حوزه را به پنج دسته زیر تقسیم میکند:
- فریلنسرها (Freelancers): کسانی هستند که میتوانند همزمان به چند مشتری سرویس و خدمات بدهند.
- مشاوران (Consultants): کسانی هستند که مشتریان را راهنمایی میکنند.
- پیمانکاران مستقل (Independent contractors): این دسته از افراد شباهتهای زیادی با یک کارمند مدل سنتی داشته؛ اما تفاوتشان در مستقل بودن آنهاست.
- موقتیها (Temps): این دسته از افراد بهصورت مستقل و قراردادی با شرکتها همکاری موقت دارند.
- کارمندان فصلی (Seasonal workers): این دسته از افراد بهعنوان پیمانکار مستقل، خدمات موقت به شرکتها ارائه میکنند.
عضو دوم: کار گیگ
به حوزهای از اقتصاد گیگ که افراد در آن فعالیت یا کار میکنند، کار گیگ یا گیگ ورک (Gig Work) گفته میشود. تعریف کار گیگ نیز همانند کارمند گیگ اندکی پیچیده بوده و در محافل مختلف اسامی متفاوتی دارد. ما در ادامه سه نوع دستهبندی از کسبوکار در اقتصاد گیگ را بررسی خواهیم کرد
دستهبندی مسترکارت (MasterCard)
مسترکارت در گزارش سال ۲۰۱۹ خود درباره اقتصاد گیگ، حوزههای کسبوکاری این اقتصاد را به چهار بخش زیر تقسیم میکند:

دستهبندی امبروکر (Embroker)
شرکت امبروکر حوزههای کار در اقتصاد گیگ را به چهار بخش زیر تقسیم میکند:
- فریلنسینگ کلاسیک (Traditional freelancing): همان مدل اصلی و معمول فریلنسینگ بوده که شامل همکاری موقت بین افراد و کسبوکارها در حوزههای مختلف است. فریلنسینگ معمولاً بر روی حرفههای خلاقی مانند طراحی، نویسندگی، عکاسی، توسعهدهندگان نرمافزار تمرکز دارد؛ اما حرفههای غیرخلاقی مانند کتابداری و تحلیل سئو را نیز شامل میشود.
- بازارگاههای آنلاین گیگ (Gig marketplaces): این دسته از کسبوکارها رابط بین مردم و اقتصاد گیگ هستند و تمایل دارند تا توجه حداکثری را در رسانههای مختلف داشته باشند. شرکتهایی مانند اوبر (Uber)، ایربیانبی (Airbnb)، لیفت (Lyft) و….جزو این دسته هستند. بسیاری از این شرکت ها در حوزه خدمات تقاضامحور (On-demand services) فعالیت دارند و با ارائه مشاغل فصلی و سالانه بهعنوان شرکتهایی که برای افراد درآمد مکمل ایجاد میکنند، معروف هستند.
- خوداشتغالی یا مشاغل آزاد (Self-employed): این بخش از اقتصاد گیگ شامل مشاغل سنتی آزاد مانند صنعتگران، صاحبان مشاغل کوچک و سایر مشاغل مشابه است.
- سایر بخشها (Other areas): این یکی از بخشهای بزرگ اقتصاد گیگ بوده که شامل سایر قسمتهای این اقتصاد مانند بلاگری، فروش آنلاین در پلتفرمهایی مثل آمازون (Amazon)، ایبی (eBay)، افیلیت مارکتینگ (Affiliate Marketing) یا سیستم همکاری در فروش و جریانهای درآمدی مشابه است.
دستهبندی اُبرلو (Oberlo)
اُبرلو نیز معتقد است که دستهبندیهای کاری این اقتصاد مختلف و گسترده بوده و ۱۰ حوزه زیر را به عنوان برترینها در این اقتصاد پیشنهاد میکند:
- تاکسیهای اینترنتی (Ridesharing and Taxi Driving): شما برای کار کردن در این حوزه به یک خودرو و یک تلفن همراه هوشمند برای ثبتنام در یکی از برنامههای اشتراک خودرو مانند اوبر و لیفت نیاز دارید.
- آموزش (Education and Training): بسیاری از معلمان و مربیان بهعنوان پیمانکار مستقل کار کرده و همزمان به چندین مشتری خدمات آموزشی میدهند.
- خدمات تحویل کالا، ارسال غذا و…. (Deliveries): مانند برنامههای اشتراک خودرو، تعداد زیادی برنامه برای تحویل غذا و بسته مانند پستمیتز (Postmates) وگرابهای (Grubhub) وجود دارد. کارمندان گیگ در این حوزه از وسایل نقلیهای مانند دوچرخه، موتور، خودرو و وانت استفاده میکنند.
- خدمات اداری (Administrative): مشاغل خدمات اداری یکی از مشاغل محبوب در اقتصاد گیگ هستند. برای مثال، بسیاری از افراد بهعنوان دستیار مجازی کار کرده و وظایف مشتریان مختلف را همزمان انجام میدهند.
- خدمات توسعه نرمافزار (Software Development): توسعهدهندگان نرمافزار اغلب بهعنوان پیمانکار و مشاور مستقل کار کرده و به مشاغل کوچک در ایجاد وبسایت، نرمافزار، برنامهها و بازیها کمک میکنند.
- خدمات حسابداری و امورمالی (Accounting and Finance): بسیاری از کارمندان گیگ امور مربوط به حسابداری و مالی مانند حسابداری و تهیه اظهارنامه مالیاتی را برای مشتریان انجام میدهند.
- خدمات بازاریابی دیجیتال (Digital Marketing): بازاریابی دیجیتال یکی از حوزههای بسیار پر کاربرد برای ورود افراد در این اقتصاد است و مشاغل مختلفی از اجرای تبلیغات فیسبوک گرفته تا بهینهسازی موتورهای جستجو (SEO) را شامل میشود.
- خدمات مدیریت پروژه (Project Management): مدیران پروژه در صنایع مختلف و اقتصاد گیگ برای نظارت و هدایت پروژهها از ابتدا تا انتها حضور دارند.
- خدمات نوشتاری (Writing): مشاغل نویسندگی فریلنس بسیاری را در اقتصاد گیگ از ساخت تبلیغات تا بهبود رزومه کاری میتوان یافت.
- خدمات کار در رویداد (Event Staffing Jobs): در این حوزه افراد برای رویدادهای مختلف مانند عروسی، تولد، مهمانی و…. از کارمندان گیگ برای انجام بخشهای مختلف رویداد مانند برنامهریزی، تهیه غذا، موزیک و…. کمک میگیرند.
همان طور که مشاهده شد، دستههای مختلفی برای افراد فعال در حوزه اقتصاد گیگ وجود دارد و حوزههای کاری این اقتصاد از دیدگاههای مختلف عمومی، تکنولوژی و حتی ادارات مالیاتی به کار برده میشود و احتمالاً اسامی و دستهبندیهای دیگری نیز وجود داشته که در این مقاله اسمی از آنها برده نشده است. با توجه به جدید بودن مفهوم اقتصاد گیگ نمیتوان گفت که کدامیک از تعاریف صحیح یا غلط بوده و باید با توجه به دید مخاطب یا کسبوکار تعریف مناسب را به کار برد.
مثبت یا منفی؛ توضیح چند نکته
امروزه با توجه گسترش اینترنت و استفاده بیشتر افراد از تلفن همراه هوشمند، اقتصاد گیگ نیز در حال رشد بوده و مسیرهای جدیدی را به جهان معرفی میکند. این اقتصاد مزیتهای بسیاری را برای بازار کار امروز داشته، اما به علت نوپا بودن ایرادهایی نیز دارد. در ادامه میخواهیم به بررسی کامل مزایا و معایب این اقتصاد برای کسبوکارها و کارمندان این حوزه بپردازیم.
مزایای این اقتصاد در سمت کسبوکار:
- کنار رفتن حقوق ثابت: داشتن کارمندان تماموقت به معنای پرداخت حقوق ماهانه به همراه مزایای سالانه مانند عیدی و… بوده که قطعاً برای بسیاری از کسبوکارها بسیار گران است. اقتصاد گیگ کمک میکند تا کسبوکارهایی که توانایی استخدام تماموقت را ندارند، بتوانند به صورت پارهوقت با نیروی متخصص مورد نیاز خود همکاری کنند.
- تعدد کارمندان با زمان کاری منعطف: اقتصاد گیگ به کسبوکارها کمک میکند تا به تعداد زیادی از کارمندان دسترسی داشته باشند و بنا به نیاز خود بتوانند از افراد متخصص در بخشهای مختلف کسبوکار خود استفاده کنند.
معایب این اقتصاد در سمت کسبوکار:
- کارمندان دیگر سرمایههای کسبوکار نیستند: با همکاریهای موقت و کوتاهمدت در این نوع اقتصاد دیگر پاداش یا تشویق در کار مفهومی نداشته و کارمندان ممکن است کارها را با دقت بالا و به صورت عالی به کارفرما تحویل ندهند؛ زیرا حس وفاداری به شرکت ندارند. این موضوع میتواند باعث از بین رفتن مفاهیمی مانند روابط طولانیمدت بین کارمندان، کارفرمایان، مشتریان و فروشندگان شود.
- مشکلات اخلاقی: مشکلات اخلاقی همیشه در اقتصاد گیگ یک چالش برای کسبوکارها تعریف میشود. با توجه به این که در همکاریهای این اقتصاد هیچ مزایایی به کارمندان این حوزه تعلق نمیگیرد، ممکن است طی همکاری، مشکلاتی با افراد به وجود بیاید یا گیگورکر رفتار غلطی را از خود به مشتریهای کسبوکار نشان دهد. مشتری نیز این رفتار را به پای کسبوکار گذاشته و این عامل باعث به وجود آمدن مشکلات بیشتری در آینده میشود.
- تعهد کاری از نوع کم: یکی دیگر از معایب این اقتصاد کاهش تعهدکاری در سمت گیگورکر بوده که باعث میشود کسبوکارها نتوانند روی نیروی تحت همکاری خود حساب کنند، چراکه در شرایط مختلف همکاریها نیمهتمام باقی بماند.
مزایای این اقتصاد در سمت کارمند:
- کار منعطف: در اقتصاد گیگ افراد میتوانند بر اساس زمان، تخصص و علاقه خود در مشاغل عمومی مانند رانندگی، تحویل غذا تا مشاغل تخصصیتر مانند اساتید دانشگاهی دورکار و… مشغول شوند. در این نوع اقتصاد حجم کار و زمان انجام آن برعهده خود کارمند بوده و باعث میشود فرد آزادی عمل بیشتری داشته باشد.
- تعهد کاری با مفهومی جدید: با توجه به موقت بودن همکاریها در این اقتصاد، تعهدات کاری نیز به معنا و مفهوم سنتی خود وجود ندارد و افراد میتوانند در صورت بروز هرگونه مشکل یا اختلاف نظری، شرکت را ترک کنند. برای مثال، اگر فردی در همکاری با یک شرکت احساس کند در حال اذیت شدن است، میتواند به راحتی همکاری خود را با شرکت پایان بخشد.
- دورکاری: یکی دیگر از ویژگیهای این اقتصاد برای افراد، عدم نیاز به حضور فیزیکی در محل کار است و این به افراد کمک میکند تا بتوانند همزمان با یک یا چند شرکت همکاری کنند. در دنیای امروز که همه کارها به صورت دیجیتالی و آنلاین در حال انجام میشود، دورکاری یا کار کردن از خانه بسیار رایج است. این موضوع از سال ۲۰۲۰ و اوج گرفتن همهگیری کرونا بیشتر در دنیا مورد توجه قرار گرفت.
معایب این اقتصاد در سمت کارمند:
- استرس زیاد: بدون کار و درآمد ثابت، اقتصاد گیگ میتواند برای کارمندان استرسزا باشد؛ چرا که در مواقعی از سال ممکن است کاری برای افراد وجود نداشته باشد و از این نظر زندگی کارمندان این حوزه به مشکل بخورد. همچنین انعطافپذیری در اقتصاد گیگ به این معنا است که افراد باید در هر زمانی آمادگی برای هر نوع فرصت کاری را داشته باشند. به این دلیل که رقابت در عرصه کار گیگ زیاد است. در نتیجه کارمندان در اقتصاد گیگ، ممکن است استرس زیادی را تجربه کنند.
- از بین رفتن مدل سنتی کار: وجود مفاهیمی مانند همکاری موقت یا ارزان بودن نیروی کاری گیگ برای شرکتها باعث میشود تا افرادی که علاقه به کار تماموقت دارند، برای پیدا کردن شغل مورد نظر خود به مشکل خورده و از برخی صنایع کنار گذاشته شوند.
- انعطافپذیری مخرب: برای برخی از کارمندان این حوزه، داشتن زمان کاری منعطف باعث ایجاد اختلال در روند عادی زندگی مانند کارهای روزانه و تنظیم ساعت خواب میشود
- نبود امنیت: در اقتصاد گیگ، امنیت شغلی وجود ندارد و اکثر کارمندان این حوزه مزایای سالانه یک کارمند عادی را ندارند. همچنین در اکثر دنیا کارمندان این حوزه با مسائلی مثل نبود بیمه بیکاری مواجه هستند.
چند نتیجه از اقتصاد گیگ
اقتصاد گیگ کمک میکند تا هزینههای نیروهای انسانی شرکتها کاهش یافته و در نتیجه محصول یا خدمت نهایی آنها ارزانتر ارائه شود؛ مانند اوبر و ایربیانبی. این اقتصاد به کارجویان و کارفرمایان قدرت انتخاب بیشتری داده و تنوع را هم در سمت کسبوکار و هم در سمت نیروی متخصص افزایش میدهد. اما بهدلیل نوپا بودن، مسیر طولانی را برای تکامل و رفع ایرادهای خود نظیر مسائل حقوقی مانند بیمه و مالیات یا مسائلی مانند مشکلات بین نیروی کار و شرکتها دارد.
چند آمار از اقتصاد گیگ
- بر اساس گزارش سال ۲۰۱۹ شرکت مسترکارت (Mastercard) نرخ رشد مرکب سالانه اقتصاد گیگ (Compound annual growth rate) از سال ۲۰۱۸ تا به امروز سالانه حدود ۱۷/۴٪ است. این موضوع همچنین به ما نشان میدهد که درآمد ناخالص اقتصاد گیگ در سال ۲۰۲۱ حدود ۳۴۱ میلیارد دلار و تا ۲ سال بعد به ۴۵۵ میلیارد دلار خواهد رسید.
- در بین حوزههای فعال اقتصاد گیگ، بیش از ۹۰٪ کسبوکارها در حوزههایی مثل خدمات مبتنی بر حملونقل (اوبر) و خدمات مبتنی بر اشتراک دارایی (ایربیانبی) فعالیت دارند.

- بر اساس گزارش سال ۲۰۲۰ شرکت نرمافزاری اینتویت (Intuit)، بیش از ۸۰٪ از شرکتهای بزرگ آمریکا تصمیم دارند تا مدل استخدامی خود را تغییر داده و بیشتر با نیروهای کاری خود بهصورت موقت کار کرده و غالباً از افراد با زمان کاری منعطف در کسبوکار خود استفاده کنند.
امروزه اقتصاد گیگ تبدیل به یکی از منابع اصلی درآمدزایی برای مردم شده است و روزبهروز به تعداد ورودیهای این سبک از کار افزوده خواهد شد. با شروع همهگیری کرونا سرعت رشد این اقتصاد بیشتر شده و کشورهای بیشتری را به سمت خود جذب میکند.
این اقتصاد، مدل جدیدی از کسبوکار و روابط بین سازمان و کارمند را به دنیا معرفی کرده و باعث ایجاد کسبوکارهای جدیدی در جهان شده است. همچنین بهعلت پایینتر بودن قیمت محصولات و خدمات کسبوکارهای گیگ، افراد بیشتر علاقه دارند تا از خدمات این اقتصاد استفاده کنند. چون عمده کسبوکارهای اقتصاد گیگ در بستر آنلاین فعالیت میکنند، این موضوع باعث رشد اقتصاد آنلاین در جهان شده و کشورها را تشویق به گسترش زیرساختهای اینترنتی برای بهرهبردن بیشتر از این اقتصاد میکنند.
بر اساس گزارش سال ۲۰۱۹ شرکت پایونیر (Payoneer)، کشورهای آمریکا، انگلیس، برزیل، پاکستان و اوکراین برترین کشورها در حوزه اقتصاد گیگ بوده و این گزارش پیشبینی میکند که کشورهای بیشتری بهخصوص از خاورمیانه به این اقتصاد اضافه خواهند شد. در ایران نیز همزمان با گسترش اینترنت، اقتصاد گیگ نیز در این کشور ظهور پیدا کرده؛ اما با وجود فعالیت افراد بسیاری در آن هنوز در مراحل ابتدایی خود قرار دارد. شایان ذکر است که با وجود رشد اقتصاد گیگ در چند سال اخیر، این اقتصاد کماکان برای بهرهوری بیشتر نیاز به تکمیل شدن در موارد مختلفی مانند مسائل حقوقی مثل بیمه و… دارد.
با توجه به همسویی این اقتصاد با مفهوم فریلنسری، کارشناسان آیندههای متفاوتی را برای اقتصاد گیگ متصور هستند. برای مثال، شرکتهایی مانند پایونیر، مسترکارت یا مارکتواتچ (MarketWatch) آینده روشنی را برای گسترش این اقتصاد میبینند، اما در مقابل شرکت فوربز (Forbes) و بسیاری دیگر از کارشناسان معتقد هستند با توجه به ضعفهای این اقتصاد و وابستگی مشاغل به اینترنت، اقتصاد گیگ تحولات بسیاری را در آینده به خود خواهد دید و حتی ممکن است این اقتصاد جای خود را به نوع دیگر و کاملتری بدهد.
مقاله پیشنهادی: اقتصاد مبتنی بر شور و اشتیاق (The Passion Economy): آیا صنایع بزرگ جدیدی در راه است؟
منابع:
- Gig Economy, by THE INVESTOPEDIA TEAM, 2021
- What is the Gig Economy? A Definitive Guide to History, Benefits, and Tips to Thrive, by EMBROKER, 2021
- Gig Economy – The Economic Backbone of the Future?, by Kris Broda, 2021
- What is Gig Economy, Pros and Cons of Companies & Workers?, by fieldengineer.com
- 30 Glorious Gig Economy Statistics – A New Era In Employment, ByDamjan Jugovic Spajic, 2021
- WHAT IS THE GIG ECONOMY? THE COMPLETE GUIDE FOR 2021, by Thomas J Law, 2021
- The Global Gig Economy: Capitalizing on a ~$500B Opportunity, by Mastercard and Kaiser Associates, 2019
- Gig Workers, Contingent Workers, Freelancers? What’s the Difference?, gigworx.com
- The Global Gig-Economy Index – Cross-border freelancing trends that defined Q2 2019, by Pioneer, 2019
- The Gig Economy Is Being Replaced By Solo-Commerce, by Mark Lenhard, 2021
- The Intuit 2020 Report, by Intuit, 2020
- Gig Economy Market Size In 2021 with Top Countries Data, Leading Manufacturers Including PeoplePerHour, Fon, Zipcar and Key Insights to 2025, by marketwatch.com, 2021
- Projected gross volume of the gig economy from 2018 to 2023, by statista.com, 2019


